به استقبال ضیافت الهی رمضان و یادآوری احکام روزه

ماه مبارک رمضان در بین ایام سال، شریف ترین ماه محسوب می شود؛ از این رو می بینیم خداوند متعال قرآن را در این ماه شریف نازل کرد و فرمود: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ...؛ ماه رمضان [همان ماه ] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است...»(185 بقره) امام رضا(ع) درباره فضیلت آن، ضمن روایتی از اجداد طاهرین خویش از رسول گرامی اسلام(ص) نقل فرمود: «... هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ؛ ماه رمضان نزد خدا برترین ماه ها و روزهای آن برترین روزهاست» و یا پیامبر(ص) در دیگر روایت در شرافت این ماه فرمودند: «ماه رمضان، آغازش رحمت است و میانه اش مغفرت و پایانش نجات (بندگان گنهکار) از آتش است.»

جمیع آیات و روایاتی که درباره عظمت ماه مبارک رمضان وجود دارد، گویای آن است که خداوند فضای ماه مبارک را مهیای بهره مندی معنوی و ذخیره ای معنوی برای مؤمنان برای تمام ایام سال کرده است؛ بنابراین مؤمنان هر اندازه نسبت به احکام شرعی مربوط به این ماه شریف تقید بورزند، بهره خویش از آن را مضاعف خواهند کرد. به این لحاظ ابتدا به برخی از موضوعات روزه در ماه مبارک رمضان از جمله: رؤیت هلال ماه، نیت و...بر اساس استفتائات و فتاوای رهبر معظم انقلاب می پردازیم که در ادامه می خوانید.

راه‌های ثبوت اول ماه

14.آیا اول ماه مبارک رمضان و آخر آن با رؤیت هلال ثابت می‌ شود یا با تقویم، هرچند ماه شعبان سی روز نباشد؟

ج) اول یا آخر ماه رمضان با رؤیت شخص مکلّف یا با شهادت دو فرد عادل یا با شهرتی که مفید علم است یا با گذشت سی روز و یا به وسیله حکم حاکم ثابت می‌ شود.

15.در محل سکونت من بدون رویت هلال ماه و به صِرف گذشتن 30 روز از شعبان جمعه را اول ماه رمضان اعلام نمودند، در حالی‌ که اول شعبان هم به تحقیق معلوم نبود. لذا استدعا دارد تکلیف حقیر و سایر دوستان در استفاده از شب‌های پر فیض قدر و قرائت دعای روزانه و اعمال مخصوص برخی شب‌ها و روزها را معیّن فرمایید.

ج) بعد از گذشتن سی روز از ماه شعبان حکم به اول ماه رمضان می‌شود هرچند هلال ماه رمضان را ندیده باشند، لیکن به شرط آن‌که اول ماه شعبان به طریق شرعی ثابت شده باشد وگرنه گذشت سی روز اعتبار ندارد. لیالی متبرّکه‌ی قدر وجود واحد مستمرّ است و در درک فضیلت شب قدر و درک فضیلت ادعیه‌ی خاصه‌ی زمان‌های خاصی از ماه مبارک رمضان، اگر خصوصیت زمان برای مکلّف محرز نباشد، می‌‌تواند با احتیاط و تکرار عمل، آن فضیلت را درک کند.

علم به حلول ماه رمضان در میان روز

16.اگر پیش از ظهر اعلام کردند که امروز اول ماه رمضان است؛ تکلیف روزه آن روز چه می‌ شود؟

ج) اگر مبطلات روزه را مرتکب نشده، بنابر احتیاط واجب باید نیّت روزه کند و روزه بگیرد و بعداً نیز آن روز را قضا کند و اگر یکی از آنها را مرتکب شده، روزه او باطل است؛ ولی (به احترام ماه رمضان) باید تا اذان مغرب از کاری که روزه را باطل می‌ کند، خودداری نموده و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا کند.

روزه در صورت عدم ثبوت اول ماه

17.اگر تعیین اول ماه رمضان و عید سعید فطر به علت عدم امکان رؤیت هلال اول ماه به سبب وجود ابر در آسمان یا اسباب دیگر، ممکن نباشد و سی روز ماه شعبان یا ماه رمضان کامل نشده باشد، آیا برای ما که در ژاپن زندگی می‌ کنیم، جایز است که به افق ایران عمل کرده و یا به تقویم اعتماد کنیم؟ وظیفه ما چیست؟

ج) اگر اول ماه از طریق رؤیت هلال حتی در افق شهرهای مجاوری که اتحاد افق دارند، و یا از طریق شهادت دو فرد عادل و یا از طریق حکم حاکم ثابت نشود، باید احتیاط کرد تا اول ماه ثابت شود.

اختلاف نظر مراجع تقلید در ثبوت عید فطر

18.اگر بین مراجع تقلید در ثبوت عید فطر، اختلاف پیش آید، وظیفه مکلف چیست؟ آیا هر مقلّد باید به نظر مرجع تقلید خود مراجعه کند؟

ج) در ثبوت اول ماه تقلید راه ندارد، بلکه اگر شخص از گفته و اعلام نظر مرجع تقلید، اطمینان به رؤیت ماه پیدا کند، باید روزه خود را افطار کند و اگر شک داشت، باید آن روز را روزه بگیرد.

کیفیت نیّت روزه

48.روزه مانند همه ی عبادت های دیگر باید با نیّت همراه باشد، بدین معنی که خودداری انسان از خوردن و آشامیدن و سایر چیزهای باطل کننده ی روزه، به خاطر دستور خداوند باشد و همین که چنین عزمی در او باشد کافی است و لازم نیست آن را بر زبان بیاورد.

نیّت هر روز یا برای کل ماه

49.در ماه رمضان باید برای هر روز نیّت کرد، یا اینکه یک نیّت در اول ماه کافی است؟

ج) اگر شب اول ماه رمضان نیّت کند که یک ماه را روزه بگیرد، کافی است؛ ولی بهتر (احتیاط مستحب) است در هر شب ماه رمضان، برای روزه فردای آن نیز، نیّت کند.

وجوب روزه به صرف نیّت

50.مادرم نیّت کرد که کل ماه را روزه بگیرد ولی بعد از هفت روز مریض شد، حالا وظیفه اش چیست؟

ج) صِرف نیّت، چیزی به عهده اش نمی آورد بنابراین در فرض مذکور روزه بر او واجب نیست.

کافی بودن نیّت ارتکازی در روزه

51.شخصی شب نیّت روزه کرده و با همین نیّت تا بعد از اذان صبح خوابیده، وقتی بیدار شده حواسش نبوده و پس از نوشیدن آب یادش آمده بود که شب نیّت روزه کرده است، آیا در این صورت روزه اش صحیح است؟

ج) انجام سهوی مُفطِر ضرری به صحت روزه نمی زند و اگر نیّت قبلی ـ هرچند به صورت ارتکازی ـ موجود باشد، کفایت می کند.

زمان نیت روزه، زمان نیّت روزه های واجب

52.زمان نیّت روزه های واجب به طور عادی چه زمانی است؟

ج) نیّت برای روزه ماه رمضان و نذر معیّن، از اول شب تا اذان صبح و برای روزه غیر معیّن (مانند روزه قضا و نذر مطلق)، از اول شب تا ظهر روز بعد است.

زمان نیّت روزه ی مستحبّی

53.روزه ی مستحبّی را در هر وقت از روز که به فکر روزه بیفتد می تواند نیّت کند و روزه ی او صحیح است، مشروط بر اینکه تا آن لحظه کاری که موجب باطل شدن روزه است از او سر نزده باشد.

تأخیر در نیّت روزه

54.از آنجا که شروع روزه از اول فجر است، نیّت آن هم باید از آن لحظه به تأخیر نیفتد، و بهتر آن است که پیش از فرا رسیدن فجر، نیّت روزه کند.

55.کسی که در ماه رمضان، هنگام فرا رسیدن اذان صبح، عمداً نیّت روزه نمی کند، اگر در اثنای روز نیّت روزه کند، روزه اش باطل است و در عین حال باید تا غروب آن روز از همه ی چیزهای باطل کننده ی روزه اجتناب کند و بعد از ماه رمضان هم قضای آن روز را به جا آورد.

56.کسی که در ماه رمضان از روی فراموشی یا بی اطلاعی، نیّت روزه نکرده و در اثنای روز ملتفت شود، در صورتی که کاری که روزه را باطل می کند انجام داده باشد، روزه ی آن روز باطل است ولی تا غروب از کارهای باطل کننده ی روزه خودداری کند اما چنانچه تا هنگامی که ملتفت روزه می شود، کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد اگر بعد از ظهر است روزه باطل است، و اگر پیش از ظهر است، بنابر احتیاط واجب باید نیّت روزه کند و روزه بگیرد و بعداً نیز روزه ی آن روز را قضا کند.

57.اگر برای روزه ی واجب غیر ماه رمضان مانند روزه ی کفّاره یا قضا تا نزدیک ظهر نیّت نکند، چنانچه تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، می تواند نیّت کند و روزه ی او صحیح است.

58.اگر شخصی نیّت روزه استیجاری را عمداً یا سهواً تا قبل از اذان ظهر به تأخیر بیندازد، آیا روزه آن روز ـ بدون آن که مبطلی را انجام داده باشد ـ صحیح است؟

ج) در موارد استیجار باید مورد اجاره طبق اجاره و نیز آنچه متعارف بین مؤمنین است انجام بگیرد؛ در غیر این صورت صحیح نبوده و مستأجر مستحقّ مال الاجاره نیست.

برگشتن از نیّت روزه در اثنای روز

72.من در روز ماه رمضان به علّت اغوای شیطان تصمیم گرفتم روزه ام را باطل کنم لکن قبل از این که عملی که روزه را باطل می کند انجام دهم، از تصمیم خود منصرف شدم حکم روزه ام چیست؟ و اگر این امر در روزه غیر ماه رمضان پیش آید چه حکمی دارد؟

ج) در روزه ماه رمضان اگر در اثنای روز از نیّت روزه گرفتن بر گردد به طوری که قصد ادامه روزه نداشته باشد، روزه اش باطل می شود و قصد دوباره او برای ادامه روزه فایده ندارد، البته تا اذان مغرب باید از کاری که روزه را باطل می کند خودداری کند. امّا اگر دچار تردید شود به این معنی که هنوز تصمیم نگرفته است روزه را باطل کند، یا تصمیم بگیرد کاری را که موجب باطل شدن روزه است صورت دهد و هنوز آن را انجام نداده در این دو صورت صحّت روزه او محل اشکال است و احتیاط واجب آن است که روزه را تمام کند و بعداً هم آن را قضا نماید. هر روزه واجب معیّن دیگر ـ مانند نذر معیّن و امثال آن ـ نیز دارای همین حکم است.

73.در اثنای روزه مستحبی یا واجب غیر معیّن تصمیم گرفتم روزه ام را باطل کنم لکن قبل از این که عملی که روزه را باطل می کند انجام دهم، از تصمیم خود منصرف شدم حکم روزه ام چیست؟

ج) در روزه های مستحب و نیز روزه های واجب غیر معین که وجوب آن مخصوص به روز معینی نیست اگر تصمیم بر قطع روزه بگیرد ولی کاری که روزه را باطل می کند از او سر نزند و بعداً دوباره تا پیش از ظهر ـ و در مستحب تا غروب ـ نیّت روزه کند، روزه او صحیح است.

منظور از طعام در کفاره

سؤال: آیا کفاره را می توان برنج ، ماکارونی  و سایر خوراکی ها قرار داد یا حتماً باید نان باشد؟

جواب: می تواند سایر خوراکی هایی که مثل نان طعام محسوب می شوند، به عنوان کفاره بپردازد.

پرداخت قسطی کفاره

سؤال: آیا می‌شود کفاره روزه را به صورت اقساط پرداخت کرد؟

جواب: اگر کفاره ی تأخیر چندین روزه به عهده ی اوست، می تواند به تدریج در هر مرتبه کفاره ی یک روزه را بپردازد؛ و اگر کفاره ی افطار عمدی یک روزه به عهده ی اوست، می تواند به تدریج به 60 فقیر طعام بدهد.