روزنامه هفت صبح: از روز گذشته که اکثر وی.پی.ان ها مسدود یا کند شده این پرسش پیش آمد که آیا این وضعیت دائمی خواهد بود؟ پاسخ در یک کلام منفی است دلیل این مسئله هم ماهیت خود شبکه خصوصی مجازی (VPN) است و کاربردهای اصلی آن، ضمن اینکه دو تجربه پیشین در سال های 88 و 90 نشان داد بستن وی.پی.ان ها به صورت دائمی مقدور نیست و بعد از مدت کوتاهی دوباره در دسترس کاربران قرار خواهند گرفت.
البته این نکته را هم نباید فراموش کرد همانطور که محمد جواد آذری جهرمی دیروز در یک پست اینستاگرامی توضیح داد، بسیاری از نرم افزارهای فیلترشکن «باج افزار» هستند. یعنی به ظاهر یک سرویس رایگان را در اختیار کاربران قرار می دهند أما بعد با فروش اطلاعات کاربران و اقدامات مشابه درآمدزایی می کنند.
1. اولین دلیلی که به ما ثابت می کند فیلترینگ وی.پی.ان ها موقتی است به مشکل خوردن بسیاری از کسب و کارهاست. دیروز یکی از موسسین دو سرویس اینترنتی موفق داخلی توئیت کرد در شرایط فعلی سرعت کل اینترنت کشور طوری پایین آمده که فعالیت خیلی از استارتاپ ها و سرویس های داخلی هم مختل شده است. ضمن اینکه بسیاری از مبادلات تجاری بازرگانی در کشور هم وابسته به وی.پی.ان است.
این یک مثال ساده را داشته باشید که شما برای انتقال پول به خارج از کشور اگر از کارت های اعتباری خارجی بخواهید استفاده کنید نیاز به وی.پی.ان دارید چون به دلیل تحریم ها با آی پی داخل ایران امکان وصل شدن به درگاه شرکت های خارجی ارائه دهنده این خدمات مثل مستر کارت یا ویزا کارت وجود ندارد. یعنی همینطوری که شرکت های ما به دلیل فشارهای خارجی برای انتقال پول مشکل دارند اگر امکان استفاده از وی.پی.ان را هم از آنها بگیریم اوضاع به مراتب بدتر می شود.
2. برای اینکه دلیل دوم را برایتان بگوییم ابتدا باید فلسفه شکل گیری و استفاده از وی.پی.ان را مرور کنیم. شبکه خصوصی مجازی یا Virtual Private Network شبکه ای است برای جابجایی اطلاعات در یک شبکه عمومی مثل اینترنت اما به صورت رمز نگاری شده. تصور کنید یک شرکت که شعبه های آن پراکندگی جغرافیایی دارد می خواهد اطلاعات را بین بخش های مختلفش رد و بدل کند، ارتباط بین بخش های این شرکت باید با وی.پی.ان صورت بگیرد. حالا اگر کل یک شرکت در یک ساختمان بود می توانستند از یک شبکه داخلی با اینترانت استفاده کنند اما مثلا بانک ها که شعبه های پراکنده ای دارند باید از این سرویس استفاده کنند.
به خصوص اینکه اطلاعاتشان باید به صورت رمزنگاری شده باشد که دست هکرها به آن نرسد. حالا بانک ها برای تبادلات داخلی چون شبکه ملی اطلاعات که مدتی هم به عنوان اینترنت ملی معرفی می شد، استفاده می کنند نیازی به وی.پی.ان ندارند اما برای مبادلات مالی خارجی دوباره باید بروند سراغ وی.پی.ان. حالا البته به دلیل تحریم ها عملا بانک های خارجی با ما کار نمی کنند اما صرافی ها چطور؟ اگر وضعیت بازار ارز چند وقت دیگر عادی شود آنها قطعا به وی.پی.ان نیاز دارند. همینطور شرکت های فروش بلیت هواپیما و تورهای مسافرتی و ..
3. اتفاقاتی که از دیروز شاهد آن هستیم دستکم دو بار پیش از این رخ داده و دوامی نداشته یکبار در سال 1388 حین حوادث بعد از انتخابات ریاست جمهوری، دسترسی به نرم افزارهای فیلترشکن که از پورت SSTP استفاده می کنند و وی.پی.ان ها (پورت PPTP) غیرممکن شد. در آن مقطع حتی پورت های دیگر مثل HTTPS را هم بستند با هدف مسدود کردن دسترسی به یوتیوب اما در کنارش دسترسی به جیمیل و یاهو هم برای کاربران سخت شد. هدف اصلی البته فیس بوک بود. در این زمینه سردار احمدی مقدم فرمانده وقت نیروی انتظامی، 3 سال پیش در گفت و گویی با یک نشریه گفت:
«در سال 88 فضای مجازی و شبکه های اجتماعی مثل فیسبوک، توئیتر و اسکایپ (Skype) که بعدا آمد، نقش مهمی داشتند. اصلا در نظام امثال فیس بوک و توئیتر را نشنیده بودیم و در این باره توجیه نبودیم که اینها چگونه جمع می شوند؟ اثرگذاری این شبکه ها چندان ملموس نبود.. خوشه ای اینها مبتنی بر فیس بوک بود و آن موقع از این قضیه غافل بودیم. یادم هست یک هفته اول سؤالم این بود که اینها چگونه جمع می شوند؟»
4. دومین بار که بستن وی.پی.ان ها سرو صدا کرد در مهرماه سال 90 بود. آن زمان با دستور کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه وی.پی.ان ها مسدود شدند. ابتدا تصور این بود که بستن این سرویس ها به دلیل راه اندازی اینترنت ملی است که در شهریور ماه اعلام شده بود. اما چند روز بعد وزیر ارتباطات وقت مصاحبه کرد و گفت این موضوع ربطی به اینترنت ملی ندارد و کلا استفاده از VPN خلاف قانون است. چند روز بعد از بستن وی.پی.ان ها، اما دوباره در دسترس قرار گرفت تا اواخر بهمن ماه همان سال که یکبار دیگر پورت های وی.پی.ان بسته شد. اقداماتی که با اعتراض احمد توکلی رئیس وقت مرکز پژوهش های مجلس مواجه شد و در مورد آن از تعبیر «فیلترینگ مردم آزار» استفاده کرد. در این مدت شدت فیلترینگ ها در حدی بود که یک بار دیگر ایمیل ها هم از دسترس خارج شد. وقتی از رئیس وقت شرکت فناوری اطلاعات در این مورد پرسیدند گفت اتفاق بدی نیست. مردم به سمت استفاده از ایمیل های ملی هدایت می شوند! در نهایت این بار هم تجربه بستن پورت های وی.پی.ان دائمی نبود.
