به گزارش الف؛ دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا هفته گذشته رسما خروج این کشور از برجام را اعلام و تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای رفع‌شده ذیل برجام را احیا کرد و به شرکت‌های خارجی فعال در بازار ایران سه تا شش ماه برای خروج از ایران زمان داده است.
اتحادیه اروپا به دنبال نجات توافق هسته‌ای با ایران است و مقامات اتحادیه اروپا می‌گویند این مسیر راه آسانی نیست که بتوانیم شرکت‌های اروپایی را از تحریم‌های آمریکا در امان نگه داریم و این مسئله زمان‌بر است و ما احتمالاً قادر خواهیم بود، دو نوع اقدام در سطح ملی و در سطح اتحادیه اروپا در نظر بگیریم.
یکی از طرح‌های مد نظر اروپا برای مقابله با تحریم‌های آمریکا به روز رسانی قوانین مسدودساز است که شرکت‌های اروپایی را ملزم می‌کند تحریم‌های یکجانبه آمریکا را نادیده بگیرند. با این حال، آنطور که روزنامه «وال استریت ژورنال» نوشته، در اثرگذاری این ساز و کار تردید وجود دارد و بیشتر می‌توان آن را ساز و کاری نمادین دانست که هدف از آن هشدار دادن به آمریکاست.
براساس این گزارش، «ترزا می» نخست‌وزیر انگلیس، «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان و «امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه امروز با صدور بیانیه‌ای مشترک، حفظ برجام و در عین حال مقابله با برنامه موشکی و فعالیت‌های ایران در منطقه را خواستار شدند.
به نوشته روزنامه «گاردین»، یکی از سخنگویان دفتر نخست‌وزیری انگلیس اعلام کرد: در این نشست سه‌جانبه در حاشیه نشست بالکان غربی در صوفیه، نخست‌وزیر انگلیس ترزا می با صدراعظم مرکل و رئیس‌جمهور ماکرون درباره تصمیم آمریکا برای خروج از برجام گفت‌وگو کردند.
این بیانیه ادامه می‌دهد: رهبران این سه کشور بر تعهد راسخ خود برای تضمین حفظ برجام تاکید کردند و تصریح کردند که این توافق برای امنیت مشترک ما حائز اهمیت است. آنها خواستار همکاری با طرفین باقیمانده در برجام برای تحقق این هدف شدند».
بر اساس این گزارش، رهبران سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس تصریح کردند ایران باید همچنان به تعهدات خود طبق توافق برجام پایبند باشد و بر نگرانی‌های خود مبنی بر برنامه موشک بالستیک ایران و فعالیت‌های منطقه‌ای این کشور، که به وضوح در بی‌ثباتی همسایگان (ایران) نقش دارد، تاکید کردند. آنها بر تعهدات خود برای مقابله با این موضوعات تاکید مجدد کردند.
* اتحادیه اروپا تا زمانی که ایران به برجام پایبند بماند به این توافق پایبند خواهد ماند
«ژان کلود یانکر»، رئیس کمیسیون اروپا پس از پایان نشست سران اتحادیه اروپا در «صوفیه»، پایتخت بلغارستان گفت همه اعضا توافق کرده‌اند تا زمان پایبندی ایران به برجام به این توافق هسته‌ای پایبند بمانند و این اتحادیه قصد دارد در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران، قوانین موسوم به «قوانین مقابله‌ای» یا «قوانین مسدودساز» را فعال کند.
وی با تاکید بر اینکه لازم است از شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا محافظت شود گفت: «از فردا کار را برای اصلاح قوانین مقابله‌ای، به نحوی که تحریم‌های ایران را شامل شود، شروع می‌کنیم.»
«یونکر» با تاکید بر اینکه اتحادیه اروپا تا زمانی که ایران به برجام پایبند بماند به این توافق پایبند خواهد ماند گفت: «همزمان، باید این را بدانیم که اثرات تحریم‌های آمریکا احساس خواهند شد. بنابراین، محافظت از شرکت‌های اروپایی، وظیفه اتحادیه اروپا است.»«به همین دلیل است که ما داریم فرایند استفاده از قوانین مقابله‌ای مصوب سال 1996 را آغاز می‌کنیم که هدف آن مقابله با آثار فراسرزمینی تحریم‌ها، هنگام اثرگذاری آنها بر اتحادیه اروپا است. ما فردا صبح این کار را انجام خواهیم داد.»
او گفت: «ما تصمیم گرفتیم به بانک سرمایه‌گذاری اروپا اجازه دهیم سرمایه‌گذاری شرکت‌های اروپایی در ایران را تسهیل کند. خود کمیسیون هم همکاری‌های خود با ایران را ادامه خواهد داد.»
«یونکر» در پاسخ به سوال یک خبرنگار که فرایند فعال‌سازی قوانین مسدودساز را پیچیده توصیف کرد و خواستار توضیح درباره آن شد گفت: «درباره تصمیمی که دیشب برای آغاز فرایند قوانین مسدودساز گرفته‌ایم می‌توانم شما را به کاری که در سال 1996 انجام داده‌ایم ارجاع بدهم. برخی از شرکت‌های ما در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند نباید آنها را تنها بگذاریم.»
«دونالد تاسک»، رئیس شورای اروپا هم که در این کنفرانس خبری حضور داشت، گفت: «درباره مشکلاتی که ایران در گذشته ایجاد کرده و پیش‌بینی‌ناپذیر بودن این کشور، فکر می‌کنم اینکه شما رقیب یا دشمنی غیرقابل پیش‌بینی داشته باشید، مسئله ژئوپولتیک نیست، مسئله وقتی است که نزدیک‌ترین دوست شما غیرقابل پیش‌بینی باشد. این جوک نیست، امروز اصل مشکل ما با دوستمان در آن سوی آتلانتیک همین است. »
*مرکل: نمی‌توانیم خسارت تمام تحریم‌ها را جبران کنیم، نباید متوهم بود
آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان امروز درباره توان اتحادیه اروپا در ایستادن در برابر تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران ابراز تردید کرد.
به نوشته خبرنگار شبکه «ARD» آلمان، وی که پس از دیدار با سران اعضای اتحادیه اروپا در جمع خبرنگاران صحبت می‌کرد، گفت: «ما می‌توانیم از شرکت‌های کوچک و متوسط برای تجارت با ایران حمایت کنیم.»
وی درباره قوانین مسدودساز تحریم‌ها و احتمال پرداخت خسارت به شرکت‌های اروپایی که به دلیل تجارت با ایران از سوی آمریکا جریمه می‌شوند، بیان کرد: ما نمی‌توانیم ضرر کل اقتصاد را جبران کنیم. نباید در این مورد توهم ایجاد کرد. اتحادیه اروپا همچنان خواستار ادامه اجرای توافق هسته‌ای با ایران است و با وجود خروج آمریکا از این توافق به برجام متعهد است.
اظهارات صدراعظم آلمان در حالی مطرح می‌شود که «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دو روز پیش پس از دیدار با وزرای خارجه آلمان، فرانسه، انگلستان و ایران گفت اروپا قصد دارد منافع اقتصادی ایران از برجام از جمله در زمینه بانکداری و نفتی را حفظ کند.
*مکرون از تلاش اروپا در مصون نگه‌داشتن شرکت‌های خود در معامله با ایران از گزند تحریم‌های آمریکا خبر داد
امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه هم در حاشیه نشست غیررسمی سران اروپا در بلغارستان، گفت: «شب گذشته بحث‌های خوبی درباره مسائل تجاری و ایران داشتیم. هر دوی این موضوعات، مسائلی هستند که به حاکمیت اروپا بستگی دارند و نشان خواهند داد که آیا اروپا می‌تواند تصمیمات مستقل اتخاذ کند یا نه.»
وی افزود: «در نشست شب گذشته مواضع روشن و قدرتمندی درباره ایران و تجارت اتخاذ شد. در مسئله تجارت با آمریکا، ما تصریح کرده‌ایم که تا زمانی یک معافیت کامل (در زمینه فولاد) صادر نشود، نمی‌توانیم هیچ گفت‌وگویی درباره جزئیات با آمریکا داشته باشیم.»
رئیس‌جمهور فرانسه در خصوص اقدام اروپا برای معاف کردن شرکت‌هایش از تحریم‌های آمریکا گفت: «کمیسیون اروپا پیشنهاد به روزرسانی قانون مسدودساز سال 1996 و حمایت بانک سرمایه‌گذاری اروپایی را مطرح کرده و ما هم از آن حمایت کردیم. فقط بحث ایران مطرح نیست، بلکه بحث اجرای و عملیاتی کردن مواضع اتحادیه اروپا است.»
امانوئل ماکرون افزود: احتمال دارد، در کوتاه مدت، شرکت‌های چینی و روسی بتوانند در ایران بمانند و از منافع اقتصادی تجارت با ایرانیان بهره‌مند شوند ولی برای اروپا، مهم این است که راهی به سمت ایران باز شده باشد و این مسیر، باز بماند.
وی گفت: ایران، مسئله دیگری است که به حاکمیت و استقلال اروپا مربوط است. هدف ما حفظ برجام و حفاظت از منافع شرکت‌هایمان است. موضع ما این است که می‌خواهیم در برجام بمانیم، اما در عین حال درباره آینده فعالیت هسته‌ای، برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای هم با ایران گفت‌وگو کنیم.
امانوئل ماکرون به لزوم واقع‌گرا بودن در مقایسه مزایای ماندن در ایران با خسارت سرشاخ شدن با آمریکایی‌ها هم پرداخت و گفت: «اولا، به خاطر مسئله ایران، علیه شرکت‌های آمریکایی جنگ تجاری یا راهبردی راه نخواهیم انداخت. این کار منطقی نیست. ثانیا، شرکت‌های فرانسوی را به ماندن در ایران مجبور نخواهیم کرد.»
رئیس‌جمهور فرانسه با اشاره به تهدید توتال به خروج از پروژه‌های نفتی ایران گفت: «ما نمی‌خواهیم شرکت‌های فرانسوی را به ماندن در ایران مجبور کنیم؛ رئیس‌جمهور فرانسه، مدیر اجرایی توتال نیست. من دوست دارم که شرکت‌های فرانسوی بتوانند با توجه به پتانسیل بازار ایران، در این کشور بمانند ولی مدیر اجرایی توتال از منافع خودشان دفاع می‌کند و این وظیفه آنهاست که خطر ماندن در ایران را با خطرهایی که در عربستان و آمریکا متوجه آنها می‌شود، مقایسه کند.»
وی ادامه داد: شرکت‌های بین‌المللی معمولاً دنبال منافع خودشان در کشورها هستند و آنها دنبال انتخاب‌های خودشان هستند. آنها باید این حق آزادی را داشته باشند؛ اما آنچه مهم است، این است که شرکت‌ها و به ویژه شرکت‌های متوسط که کمتر در مرز بازار هستند، می‌توانند چنین آزادی انتخاب را داشته باشند.
*ابراز تردید مقام اروپایی درباره اثرگذاری قوانین مسدودسازی در برابر تحریم‌های آمریکا
با این حال در حالی اروپا دنبال حفظ برجام و اجرای قانون مسدودسازی است که یک مقام اتحادیه اروپا با ابراز تردید از موثر بودن قانون مسدودسازی در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران، گفت بیشتر بانک‌های جهان از سیستم مالی آمریکا و واحد پول دلار استفاده می‌کنند.
بخش اقتصادی اتحادیه اروپا اعلام کرد: استفاده از قدرت این اتحادیه برای ممانعت از همراهی بانک‌های اروپایی با تحریم‌های آمریکا علیه ایران، تاثیر «محدودی» خواهد داشت.
والدیس دومبروسکیس، معاون کمیسیون اروپا بیان کرد: مسئولان اجرایی اتحادیه اروپا تاثیرات اقتصادی و احتمالی تحریم‌های آمریکا علیه ایران از جمله اثر آن روی کمپانی‌ها و بخش اقتصادی اروپا را بررسی کرده است.
دومبروسکیس طی جلسه‌ای در پارلمان اروپا گفت: با توجه به ذات سیستم بانکداری بین‌المللی قانون مسدودسازی می‌تواند اثری محدود داشته باشد، زیرا بسیاری از بانک‌ها از سیستم مالی آمریکا و واحد پول دلار برای تراکنش‌های خود استفاده می‌کنند.
براساس این گزارش، قانون مسدودسازی در اتحادیه اروپا، کمپانی‌های این قاره را از همراهی و تبعیت از تحریم‌های آمریکا علیه ایران منع کرده و رای هیچ دادگاهی برای اعمال مجازات‌های آمریکا را به رسمیت نمی‌شناسد؛ این قانون اما تاکنون استفاده نشده و دولت‌های اروپایی به آن بیشتر به عنوان یک سلاح سیاسی در برابر آمریکا می‌نگرند تا قانونی برای تنظیم کردن معاملات با ایران، زیرا مفاد آن مبهم بوده و اجرای آن دشوار است.
البته با وجود اظهارات مکرر مقام‌های اروپایی مبنی بر اراده این اتحادیه برای ادامه اجرای برجام، شرکت‌هایی چون «توتال» فرانسه، «مائرسک» دانمارک و «زیمنس» آلمان که همگی قراردادهای تجاری با ایران امضا کرده‌اند، می‌گویند به دلیل بازگشت تحریم‌های یکجانبه آمریکا مجبور به ترک بازار ایران هستند.
شرکت فرانسوی توتال دیروز اعلام کرد که احتمالاً از قرارداد چندمیلیارد دلاری با ایران کنار خواهد کشید، مگر اینکه بتواند معافیت‌های تحریمی از آمریکا بگیرد.
اسکو رئیس شرکت مائرسک هم که ظاهراً می‌خواهد مسیر توتال را در پیش بگیرد گفته است، با تحریم‌هایی که آمریکا می‌خواهد اعمال کند، کسی توان فعالیت در ایران را نخواهد داشت.
اسکو گفت: من از جزئیات زمان‌بندی اطلاع دقیقی ندارم اما مطمئن هستم که فعالیت خود را در ایران متوقف خواهیم کرد.
شرکت زیمنس آلمان هم در جدیدترین اظهارات مقامات گفته است که ما به قراردادهای فعلی خود پایبند هستیم، اما نمی‌توانیم قراردادهای جدید با ایران ببندیم.
رضا اردکانیان وزیر نیرو که به دعوت وزیر محیط زیست و وزیر اقتصاد آلمان به این کشور سفر کرده، گفته است که فعالیت 120 شرکت آلمانی در ایران ادامه می‌یابد و زیمنس نیز به تعهدات قراردادی با ایران پایبند خواهد بود.
آثار فراسرزمینی تحریم‌های آمریکا به این کشور اجازه می‌دهد شرکت‌های کشورهای ثالث را که در حال تجارت با یک کشور تحت تحریم هستند، تحریم کند. آمریکا با استفاده از همین اصل سال 2014 بانک فرانسوی «بی‌ان‌پی پاریبا» را با رقم بی‌سابقه 9 میلیارد دلار جریمه کرد.
دولت‌های کشورهای اروپایی که از پیش بر ضرورت حفظ برجام تاکید کرده بودند گفته‌اند در جستجوی راه‌هایی برای محافظت از شرکت‌های اروپایی در حال تجارت با ایران در برابر آثار فراسرزمینی تحریم‌های آمریکا هستند.
یکی از گزینه‌های پیش روی دولت‌های اروپایی استفاده از قوانینی موسوم به «قوانین مقابله‌ای» یا «قوانین مسدودساز» است که پارلمان اروپا آن را سال 1996 برای محافظت از شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا به تصویب رساند.
در همان سال، بعد از تصویب «قانون تحریم‌های ایران و لیبی» در کنگره آمریکا که شرکت‌های سرمایه‌گذار در بخش انرژی ایران را در معرض تهدید تحریم‌های ثانویه آمریکا قرار می‌داد اتحادیه اروپا با تهدید به استفاده از مفاد قانون مقابله‌ای و همچنین شکایت از آمریکا در «سازمان تجارت جهانی» موفق شد واشنگتن را به عقب‌نشینی وادار کند.
