به گزارش فارس تلاش های وزیر امور خارجه در روزهای اخیر و گفت و گوهای فشرده هیات ایرانی با مذاکره کنندگان اروپایی و غیر اروپایی، به بیانیه مطبوعاتی سه روز پیش فدریکو موگرینی، منتهی شد. از لحن این بیانیه مشخص بود که طرف اروپایی جدی بودن ایران در استیفای حقوق خود را به خوبی درک کرده است. در همین خصوص موگرینی اظهار داشت «ما تعهد خود به اجرای مداوم، کامل و موثر توافق هسته‌ای با ایران را یادآور شدیم ... برداشته شدن تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای و عادی‌سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران جزئی ضروری از این توافقنامه است.»
همرایی با ایران شرط لازم اما ناکافی
یکی از مهمترین بخش های سخنان اروپایی ها همرایی و همصدایی با ایران بود. در همین خصوص موگرینی در نشست خبری خود گفت «... ما تلاش می‌کنیم اطمینان یابیم که برجام پابرجا می‌ماند. می‌دانیم که کار دشواری است، اما مصمم به انجام آن هستیم و کار را برای اجرای اقداماتی که کمک کند از محقق شدن این [هدف] اطمینان یابیم، آغاز کرده‌ایم. این در طرف اروپایی صادق است و همین عزم و اراده را هم از طرف ایران شاهد بودیم.» اینکه طرف اروپایی با ایران در خصوص «حق بهره برداری از مزایای اقتصادی برجام» همرایی می کند موضوعی است که تا حدی می تواند برای سناریوی بقای برجام امری مفید باشد، اما این همرایی یقینا برای حفظ برجام و انتفاع ایران از مزایای این سند، کافی نیست.
مهمترین ایرادی که به سیاست فعلی اروپا وارد است این است که چرا «تضمین عملی» در خصوص تعهداتش به ایران نمی دهد. توجهی به سخنان موگرینی نشان دهنده همین ابهام در سیاست اروپایی ها است. موگرینی در همین نشست خبری می گوید «بنابراین، ممکن است نتوانم درباره ضمانت‌های حقوقی یا اقتصادی صحبت کنم، اما می‌توانم درباره کار جدی، مصمم و متعهد از سوی طرف اروپایی و همچنین طرف ایرانی برای حفظ تعهداتمان صحبت کنم.»
به کار بردن کلمات زیبا نمی تواند میدان نبرد اقتصادی را متعادل کند
حسن نیت طرف اروپایی اگرچه بخش لازمی از بقای برجام و شرط لازم برای اعمال تعهدات اعلامی طرف اروپایی است، اما یقینا نمی تواند نیازهای ایران را برآورده سازد. اروپا باید دست به عمل زده و میدان را برای تضمین های اقتصادی فراهم کند. آمریکایی ها دست روی دست نخواهند گذاشت تا اروپایی ها فضای عملی را با کلمات خوش بینانه ترسیم کنند. از همین حالا آمریکا شروع به تحریم شرکت ها و افراد ایرانی و اروپایی کرده است. تحریم نامتعارف رئیس کل بانک مرکزی که اقدامی عجیب از سوی آمریکا است، بیانگر این است که آمریکا در حال فرستادن پیام به تمام جهان است که از همین حالا آماده نبرد اقتصادی با آمریکا در خصوص ایران باشند.
اینگونه دیالوگهای مقامات اروپایی برای مواجهه با خطراتی که آمریکا برای شرکت های اروپایی به وجود خواهد آورد کفایت نمی کند. مدیرعامل شرکت آلمانی "زیمنس" بعد از تصمیم ترامپ در خصوص خروج از برجام در گفتگو با «سی‌ان‌ان»، اظهار داشته است که «با تصمیم ترامپ برای خروج از برجام و اعمال دوباره تحریم‌های امریکا، شرکت‌های جهانی نمی‌توانند قرارداد جدیدی با ایران ببندند.» میدان عملی نبرد، در به کار بردن کلمات زیبا توسط مقامات اروپایی نیست، تاثیر میدان عملی نبرد اقتصادی آمریکا را باید از زبان شرکت های اروپایی شنید.
اروپا چه کارهایی می تواند و باید بکند؟
برای کاستن از حجم تاثیرات منفی آمریکایی ها بر شرکت های اروپایی، قاره سبز ابتدا باید بداند که همه تکالیف اقتصادی آمریکا نیز بر عهده اوست. در گام بعدی می تواند بر روی لیستی از تضمین ها برنامه ریزی کند، برخی از این تضمین ها اینگونه هستند:
1. مبادلات تجاری و افزایش ترانزیت برای شکستن جو روانی
اروپا برای اینکه تصمیم آمریکا را خنثی سازد یا دست کم از تاثیر منفی آن بکاهد، می تواند و باید مبادلات تجاری با ایران را با سرعت بیشتری انجام دهد تا تاثیر جو روانی به وجود آمده توسط ترامپ بر روی شرکت های اروپایی را از بین ببرد.
2. ارائه تضمین در خصوص فعالیت بیشتر و گسترده تر بانک های ایرانی و اروپایی
بانکهای ایرانی و اروپایی باید بدون ترس از تعامل دو طرفه بتوانند وارد میدان اقتصادی یکدیگر شوند. برای مثال اروپا در گام نخست می تواند فعالیت های بانک های مشترک را تسهیل بخشد. این بانکها نیز بایستی بتوانند خدمات بانکی در سطح کلان را به خوبی انجام دهند. این بانکهای مشترک باید به طور واقعی بتوانند «ارائه خدمات بانکداری بین المللی (ارزی) شامل اعتبارات اسنادی وارداتی و صادراتی، ضمانت نامه های ارزی (حسن انجام کار ،پیش پرداخت و شرکت در مناقصه) و ارائه تسهیلات اعتباری و تامین مالی کوتاه مدت ارزی به واردکنندگان و صادرکنندگان کالا و خدما را فراهم کند.» همچنین این بانک ها «باید بتوانند تامین مالی پروژه های صنعتی و تولیدی که تحت حمایت و ضمانت بانک مرکزی ج.ا.ا یا بانک های دیگر تحت عنوان بانک عامل را با تسریع انجام دهد.»
3. تسهیل و تسریع ارتباطات بانکی اروپا در ایران
بانک های اروپایی بایستی با جدیت فرآیند ارتباطات بانکی خود را با ایران تسهیل کنند. دولت های اروپایی باید بتوانند جو روانی شکل گرفته بر روی بانک های اروپایی در خصوص احتمال جریمه از سوی آمریکا را شکسته و عامل تسهیل ارتباطات بانکی دو طرف شوند.
در همین خصوص بانکهای مربوط به اتحادیه اروپا، از جمله بانک مرکزی این اتحادیه می توانند و باید به صورت تلویحی و تصریحی در اقداماتی به صورت یادداشت تفاهم، بیانیه یا هر چیزی که بتواند این فضای روانی شکل گرفته را از بین ببرد اقدام به عمل کند.
4. امکان عملی شدن و فعالیت شعب بین المللی بانکهای ایران در کشورهای اروپایی فراهم شود
اروپایی ها باید تضمین دهند که ایران برای انجام امور اقتصادی و مالی – بانکی در کشورهای خود، با مشکلی مواجه نیست. هم از این رو باید امکان فعالیت در سیستم هایی همچون تارگت را برای بانک های ایرانی فراهم کنند.
5. طراحی نظام نامه های جدید با واحد پول ملی و مراودات غیردلاری
یکی دیگر از اقداماتی که اروپایی ها می توانند انجام دهند این است که مبادلات تجاری را با استفاده از پول ملی ایران و روش های غیردلاری تسریع بخشیده و از ارزهای جایگزین در خصوص مراودات اقتصادی استفاده شود.
