دکتر فاطمه قائم‌مقامی؛ متخصص زنان
مسأله مهم، پیشگیری اولیه در مورد سرطان گردن رحم و ضایعات پیش‌سرطانی و زگیل‌های تناسلی است که چون عامل آن انواعی از ویروس پاییلومای انسانی است، با تزریق واکسن خاص علیه این ویروس‌ها در سنین 12-26 سالگی عمدتاً می‌توان از آن پیشگیری نمود.
اگرچه تزریق واکسن در صورت عدم ازدواج تا 45 سالگی نیز می‌تواند مؤثر باشد، ولی هرچه در سنین پایین‌تر، حدود 12 سالگی تزریق شود، واکنش بدن برای ایجاد آنتی‌بادی ضد آن بیشتر و در نتیجه تأثیر آن در پیشگیری افزون‌تر خواهد بود.
پیشگیری ثانویه از سرطان گردن رحم با انجام تست پاپ‌اسمیر امکان‌پذیر است.
سرطان دهانه رحم تنها سرطان قابل پیشگیری زنان است که به وسیله تست سلول‌برداری دهانه رحم امکان‌پذیر می‌باشد. این روش باعث شده است در کشورهای پیشرفته که غربالگری این سرطان به‌طور منظم انجام می‌شود، از مرگ و میر ناشی از آن طی چندسال اخیر به‌طور چشمگیری کاسته شود.
متأسفانه سرطان دهانه رحم در کشورهای در حال پیشرفت، از جمله کشور ما، به دلیل عدم آگاهی خانم‌ها از انجام آن مرگ و میر قابل توجهی را در بر دارد. در مورد غربالگری منظم سرطان دهانه رحم به وسیله تست پاپ‌اسمیر، خصوصاً در دوره فعالیت جنسی، میان سازمان‌های پزشکی اتفاق نظر وجود دارد؛ به‌طوری که غربالگری سالیانه با تست پاپ‌اسمیر و معاینه لگنی در تمامی زنان سن 21 سال به بالا و یا سه سال بعد از شروع فعالیت جنسی توصیه می‌شود.
این تست را می‌توان بعد از دو تا سه بار جواب منفی در سال، با فواصل طولانی‌تر انجام داد. مشخص شده است که انجام تست پاپ‌اسمیر در سنین بالای 70 سال در زنانی که همواره نتایج تست‌های‌شان طبیعی بوده است، ضرورتی ندارد.
یکی از بیماریهای شایع زنان فیبروم رحمی است
به‌طوری که مهم‌ترین علت جراحی‌ها در رشته زنان را تشکیل می‌دهد. بیشتر فیبروم‌ها بدون علامت هستند و تنها ممکن است در سونوگرافی اتفاقی از لگن تشخیص داده شوند.
درصورت بدون علامت و کوچک بودن (کمتراز6-5 سانتیمتر) نیاز به اقدام درمانی نیست و باید یک فیبروم بدون علامت با معاینات منظم و سونوگرافی شش ماه یکبار از نظر رشد پیگیری شود. مسأله دیگر تشخیص کیست‌های تخمدان است.
کیست‌های ساده با رشد قسمتی از تخمدان و تجمع مایع داخل آن مشخص می‌شوند، اندازه آنها معمولاً بالای 30 میلی‌متر یا 3 سانتیمتر است و نباید با فولیکول تخمک که در زمان تخمک‌گذاری گاهی حتی به اندازه 25 میلی‌متر می‌رسد، اشتباه شوند. بیشتر این کیست‌ها خودبه خود یا با مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری در خلال شش تا هشت هفته از بین می‌روند و نیاز به پیگیری دو ماه بعد دارند.
در سنین بعد از یائسگی 50 سالگی علاوه بر مشکلات این دوران که علائم خشکی واژن، مشکلات ادراری و مشکلات روحی روانی است و با درمان‌های هورمونال یا آرام‌بخش‌ها قابل کنترل می‌باشد، گاهی مشکلات دیگر مثلاً لکه‌بینی‌هایی در اثر خشکی مخاط واژن و رحم ایجاد می‌شود که نیاز به بررسی جهت رد مشکلات ناشی از سرطان رحم و گردن رحم و یا تخمدان دارد.
به‌طوری که 20درصد موارد خونریزی بعد از یائسگی می‌تواند دلیل بر بیماریهای بدخیم باشد. به همین جهت باید گردن رحم هم مورد بررسی قرار گیرد؛ به‌طوری که انجام تست پاپ‌اسمیر تا 70سالگی توصیه می‌شود. در صورت غیر طبیعی بودن پاپ‌اسمیر یا ظاهر غیر طبیعی گردن رحم نیاز به کولپوسکوپی است.
علاوه بر این در موارد خونریزی‌های غیرطبیعی باید سونوگرافی واژینال جهت بررسی ضخامت رحم و بررسی وضعیت تخمدان‌ها انجام شود و نهایتاً نمونه‌برداری رحمی به صورت کورتاژ انجام گیرد.
انواع سرطان در زنان
سرطان تخمدان در سنین بعد از یائسگی یعنی 50 سال به بالا شایع‌تر است؛ به همین جهت تمام خانم‌های یائسه تا آخر عمر باید شش ماه یکبار تحت معاینه لگنی واقع شوند و در صورت بروز علائم شکمی به صورت درد زیر شکم و یا علائم گوارشی به مسأله تخمدان‌ها جهت بررسی و سونوگرافی دقت شود.
خانم‌هایی که دو فامیل درجه یک مبتلا به سرطان سینه، تخمدان، رحم و روده داشته باشند، باید شش ماه یکبار تحت معاینه واژینال، سونوگرافی واژینال و اندازه‌گیری نشانه شیمیایی CA125 واقع شوند. مسأله دیگر توجه به سینه‌ها جهت تشخیص زودرس سرطان سینه است که خصوصاً در سنین بالای 50 سالگی شایع‌تر می‌باشد.
به‌طور کلی خانم‌ها از سن 30 سالگی و خصوصاً بعد از 50 سالگی هر ماه باید سینه‌های‌شان را مورد معاینه قرار دهند و در معاینات پزشکی شش ماه یکبار از پزشکان بخواهند که سینه‌ها را هم معاینه کند. نهایتاً ماموگرافی از سینه‌ها را از 40 سالگی به بعد در فواصل دو سال یکبار و از 50 سالگی به بعد در مراحل سالیانه انجام دهند.
در خانم‌ها با سابقه خانوادگی سرطان سینه، تخمدان و رحم و روده در دو فامیل درجه یک صلاح است که ماموگرافی اولیه در سنین زودتر از 30 تا 35 سالگی شروع شود.همچنین جهت تشخیص زودرس سرطان ریه از 50 سال به بعد رادیوگرافی ریه سالیانه باید انجام گیرد و جهت تشخیص زودرس سرطان روده بزرگ آزمایش مدفوع از نظر وجود خون مخفی سالیانه یا کولونوسکوپی به فواصل انجام شود.
