آزواسپرمی چیست و چه رابطه ای با ناباروری دارد
آزواسپرمی چیست؟
آزواسپرمی (Azoospermia) در پزشکی به مواردی اطلاق می شود که در آن مایع منی مرد فاقد اسپرم یا به عبارت دیگر تعداد اسپرمهای مرد صفر می باشد. در اینگونه مردان هیچ اتفاق قابل تشخیصی در ظاهر مایع منی نمی افتد، چون حدود یک درصد حجم منی را اسپرمها تشکیل می دهند. تشخیص آزواسپرمی در یک مرد شوک بزرگی برای وی است. این مردان دارای میل جنسی و عملکرد جنسی طبیعی هستند و فقط مشکل باروری دارند.با دلگرم همراه باشید.
تشخیص این بیماری فقط با آزمایش میکروسکوپیک مایع منی می باشد که باید حداقل در دو آزمایش به فاصله 4 هفته از همدیگر تائید شود. در ضمن برای تشخیص آزواسپرمی باید از روش استاندارد آزمایش مایع منی که سازمان بهداشت جهانی توصیه کرده است استفاده نمود. در بعضی از مردان که آزمایشگاه گزارش آزواسپرمی کرده است، اگر مایع منی سانتریفوژ شود و رسوب حاصل از سانتریفوژ آزمایش گردد، اسپرم یافت خواهد شد که به آن اسپرم مخفی یا کریپتواسرمی گفته می شود.آزواسپرمی با فقدان مایع منی متفاوت است. در یک عده از مردان بنا به عللی پس از انزال مایع منی وجود ندارد، این بیماری انواع مختلف دارد و جای بحث آن اینجا نیست.
انواع آزواسپرمی
آزواسپرمی قبل از بیضه (Pretesticular azoospermia)
تولید اسپرم دربیضه ها تحت کنترل و تحریک مراکز بالاتر در مغز میباشد. در قسمتی از مغز به نام هیپوفیز، هورمونی به نام FSHترشح شده و تولید اسپرم را کنترل میکند. اگر بنا به هر دلیلی غده هیپوفیز هورمون FSHترشح نکند، فرد مبتلا به کاهش تعداد اسپرم و در مواردی مبتلا به آزواسپرمی خواهد شد. این بیماران را میتوان با تجویز هورمونهای لازم، درمان کرد. این نوع آزواسپرمی شایع نبوده و فقط ٢٪کل موارد آزواسپرم را شامل میشود.
آزواسپرمی بیضه ای (Testicular azoospermia)
در این بیماران بیضه ها معمولا غیرطبیعی بوده یا کوچکند و گاه حتی وجود ندارند. از علل آن میتوان به بیضه نزول نیافته، سابقه بیماریهای عفونی از قبیل اوریون، مشکلات ژنتیک و .... اشاره کرد. در برخی موارد بدنبال شیمی درمانی، رادیوتراپی و .... نیز آزواسپرمی دیده میشود.
آزواسپرمی با علل بیضه ای، شایعترین شکل آزواسپرمی بوده و گاه به عنوان آزواسپرمی غیرانسدادی نیز خوانده میشود. تا سالهای اخیر درمان خاصی برای این قبیل مردان وجود نداشت و تنها راه درمان استفاده از اسپرم یا جنین اهدایی و یا فرزندخواندگی بود. اما در سالهای اخیر روشهای جراحی های میکروسکوپیک در درمان این مردان استفاده میشود که در ادامه بدان خواهیم پرداخت.
آزواسپرمی بعد بیضه ای (Posttesticular azoospermia)
در این بیماران اسپرم در بیضه تولید شده اما انسداد در راههای خروج آن از بیضه و وارد شدن به مایع منی مانع از وجود اسپرم در مایع منی خواهد شد. این قبیل آزواسپرمی در مردانی که وازکتومی کرده اند دیده میشود. از علل دیگر آن انسداد مادرزادی در مسیر خروج اسپرم میباشد. با توجه به اینکه در این مردان اسپرم به تعداد مناسب ساخته میشود لذا میتوان بدنبال نمونه برداری از بیضه، از اسپرمها جهت لقاح خارج از رحمی استفاده کرد. در موارد وازکتومی یا مواردی که در اثــر جراحـیهای قـبلی، مجـــاری انــزالی بسته شـــده میتوان با جراحی ترمیمی اقدام به بازکردن مسیر نمود.
بررسی آزواسپرمی غیر انسدادی
بیماران مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی بطور تیپیک دارای بیضه های کوچک هستند هرچند در بسیاری موارد بیمار ظاهر نرمال داشته، بیضه در معاینه کاملا طبیعی بوده و حجم و شکل مایع منی نیز نرمال است. انجام آزمایشات هورمونی اساس اقدامات تشخیصی است. این بیماران نیاز به بررسی های هورمونی اختصاصی دارند. از خصوصیات هورمونی مردان مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی بالا بودن میزان هورمون FSHاست.قبل از هر اقدام درمانی، ابتدا باید مشکلات قابل اصلاح در این بیماران مثل واریکوسل و اختلالات هورمونی اصلاح شوند و بیمار از مواجه با مواد سمی مثل سیگار پرهیز کند. علاوه بر آزمایشات هورمونی، ارزیابی ژنتیکی و کروموزوم Yنیز لازم است.
بررسیهای ژنتیکی
در مردان مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی میزان اختلالات ژنتیکی نسبت به افراد عادی بیشتر است. هر بیماریکه مبتلا به آزواسپرمی است باید آزمایش کاریوتایپ و کروموزوم Yرا انجام دهد. هفده درصد مردان مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی دارای اختلالات ژنتیکی می باشند.
آزمایش کروموزوم Y ( ارزیابی AZF )
به کروموزوم Yمروموزوم مردانگی هم میگویند.هر کروموزوم دارای دو بازوی کوتاه و بلند می باشد. قسمت انتهائی بازوی بلند کروموزوم Yدارای چندین ژن است که فقدان آنها میتواند سبب آزواسپرمی شود. یکی از این ژنها AZFنام دارد. اختلال این ناحیه از ژن سبب آزواسپرمی می شود.
درمان مردان مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی
در این مردان بیوپسی بیضه نشان می دهد که بیضه ها اسپرم تولید نمی کنند. اینگونه مردان قائدتا نابارور مطلق هستند، ولی در سالهای اخیر پیشرفتهائی در این زمینه ایجاد شده است. خود آزواسپرمی غیر انسدادی یا بد عملکرد بیضه دارای علل بسیار زیادی است، در بعضی از موارد می توان تولید اسپرم توسط اینگونه بیضه ها را با دارو تحریک کرد.
1. در مردانی که اندازه بیضه ها طبیعی و میزان هورمون FSH خون بالا نیست ممکن است بتوان با دارو تولید اسپرم را تحریک نمود.
2. یکی از موارد از بین رفتن عملکرد بیضه عدم عمل جراحی به موقع بیضه نزول نکرده است. اگر این بیماری دو طرفه باشد، مرد دچار ناباروری خواهد شد. بعض از این نوع بیضه ها را نیز می توان با تجویز دارو وادار به تولید اسپرم کرد.
3. گاهی در مردانی که دارای آزواسپرمی عیر انسدادی هستند، در نمونه برداری از بیضه ها تعدادی اسپرم مشاهده می شود، علت آزواسپرم بودن این مردان این است که اسپرم در حین انتقال از بین می رود. از اسپرمی که از طریق نمونه برداری بدست می آید می توان برای لقاح در آزمایشگاه استفاده کرد.
منبع:بیتوته،پزشک آنلاین،شفا آنلاین
مجله اینترنتی دلگرم
مرجان امینی
