ماهنامه دانشمند: روستای باستانی کندوان در استان آذربایجان شرقی، در جنوب شهر اسکو، یکی از پدیده های شگفت انگیز طبیعی ۔ تاریخی در دامنه باختری آتشفشان سهند است. وجه تسمیه کندوان شاید به علت خانه های کنده شده در دل کوه یا منظره عمومی کندو مانندش باشد. خانه های غار مانند در این روستا، درون لایه های مواد آتشفشانی کوه سهند به دست انسان کنده شده اند.
توده ها و نهشته های آتشفشانی حاصل از فوران آتشفشان سهند، طی سالهای متمادی در دره کندوان روی هم انباشته و به تدریج سرد شده اند. فرسایش ناشی از آب های جاری، آنها را به شکل مخروط هایی درآورده است که به زبان محلی به آنها کران (Karaan) می گویند. هر کران یک خانه را در خود جای داده است که گاه دو یا سه اشکوبه هستند.
شیارهای فرسایشی متعدد در روستا، کران ها را از یکدیگر جدا و شکل طبیعی کوچه های روستا را ایجاد کرده است. روی بعضی از شیارها پل هایی از چوب ساخته اند که کران ها را به یکدیگر مربوط می کند.
یکی از ویژگی های کران ها گوناگونی دمای درون آنها با دمای بیرون است. به طوری که درون کران ها در زمستان گرمتر و در تابستان خنک تر از بیرون است. این خانه ها دارای لوله کشی آب و فاضلاب و سیم کشی برق هستند و مردم همانند خانه های دیگر آنها را برای زیستن به کار می گیرند. این ویژگی یگانه (زندگی در خانه ها)، کندوان را از نمونه بزرگترش در کاپادوکیا (ترکیه) برتر ساخته است.
آتشفشان سهند دیگر جاذبه زمین شناختی در این منطقه است. این آتشفشان دارای دهانه های پرشماری است که برخی از آنها دارای دریاچه دهانه ای نیز هستند. دو دهانه کوچک و کم ارتفاع سهند در منطقه بستان آباد به نام دهانه چناخ داغی و آلمالوگل برای بازدید بسیار دیدنی و زیبا هستند.
شکل دهانه چناخ داغی و آبراهه های شعاعی پیرامون، آن را به یکی از دیدنی ترین دهانه های سهند تبدیل کرده است. دهانه آلمالوگل نیز در نزدیکی چناخ داغی قرار دارد و ویژگی بارز آن گرد آمدن آب و شکل گرفتن یک دریاچه فصلی در میان دهانه است که زیبایی ویژه ای دارد.
علاوه بر معماری زیبای روستای کندوان و جاذبه های طبیعی و زیبای سهند، آب و هوای مطبوع منطقه به خصوص در فصل بهار و تابستان، دره های سرسبز با چشم انداز بکر و زیبای زمین ها و مراتع اطراف روستا، چشمه های آب معدنی با خاصیت درمانی، زندگی جذاب عشایر منطقه، گیاهان دارویی، لبنیات، دوشاب (شیره انگور) و عسل مرغوب کوهستان، صنایع دستی مانند قالی، گلیم و ورنی و غذاهای محلی از جمله جذابیت هایی است که این منطقه را به یکی از قطب های گردشگری پر اهمیت در کشور تبدیل کرده است. تعداد زیادی گردشگر داخلی و خارجی از نقاط دور و نزدیک به این منطقه، به خصوص در فصول مساعد سال سفر می کنند.
قابل توجه است که حفاظت و حراست از این روستا به عنوان یک گنجینه طبیعی - تاریخی، یکی از موارد مهم و اساسی در جلوگیری از روند تخریب و ماندگاری آن خواهد بود. از جمله عوامل انسانی و طبیعی تهدید کننده روستا می توان به عوامل جوی و سایر عوامل محیطی مانند آسیب های فیزیکی در اثر لرزش ناشی از رفت و آمد خودروها و وسایل نقلیه سنگین در منطقه، تاثیر مخرب عناصر و ترکیبات شیمیایی سمی و اسیدی آزادشده از خودروها روی کران ها، عدم ساماندهی و کنترل ورود گردشگران به منطقه و آسیب سازه ها و اقدام به ساخت منازل با شیوه معماری شهری و ناهمگون با کران ها در این روستا اشاره کرد. قرار گرفتن روستا تحت حفاظت فیزیکی و قانونی از سوی سازمان دولتی مسئول بسیار ضروری و حیاتی است.
