چه اطلاعاتی در مورد "ام اس" داریم؟

طبق گزارش انجمن «ام اس» ایران، در کشور ما از هر 100 هزار نفر 120 نفر به این بیماری مبتلا هستند. متاسفانه شیوع این بیماری در کشور ما رو به افزایش است و حتی بین کشور‌های خاورمیانه بالاترین شیوع را داریم. حدود 15 تا 20 سال قبل شیوع بیماری در هر 100 هزار نفر تنها 26 نفر بود، اما اکنون با توجه به سیر این روند افزایشی کشور ما در ردیف کشور‌های اسکاندیناوی قرار می‌گیرد.

بیماری از آنجا اهمیت زیادی پیدا می‌کند که بیشتر افراد جوان بین 20 تا 40 سال را درگیر می‌کند و این سنی است که فرد وارد مرحله کار، ازدواج و فعالیت‌های اجتماعی می‌شود و به این ترتیب بخش مهمی از جامعه توانایی خود را از دست می‌دهند و بار روانی و اقتصادی قابل توجهی متوجه خانواده‌های این بیماران و جامعه بهداشت کشور می‌شود، اما این بیماری چیست و آیا می‌توان بار آن را از روی دوش جامعه و افراد برداشت؟ بیماری «ام اس» یا تصلب چندگانه (Multiple Sclerosis)، یک بیماری مزمن است که روی مغز، نخاع و اعصاب بینایی اثر می‌گذارد و موجب بروز مشکلات بینایی، تعادلی، کنترل عضلانی و عملکرد سایر ارگان‌های بدن می‌شود.

بروز علائم بیماری در همه افراد یکسان نیست و طیف گسترده‌ای دارد. در نوع خفیف آن فرد نیاز به درمان ندارد، اما در حالات شدید بیماری فرد از انجام کار‌های روزانه خود عاجز می‌شود. بیماری زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن فرد به بافت چربی که دور رشته‌های عصبی مغز و نخاع کشیده شده، حمله می‌کند.

وظیفه این بافت چربی که «میلین» نامیده می‌شود، حفاظت از رشته‌های اعصاب است، مانند لایه پلاستیکی که دور رشته‌های سیم برق کشیده می‌شود و در صورت نبود این غلاف رشته‌های عصب آسیب می‌بینند.

آسیب رشته‌های عصب به این معناست که دیگر مغز نمی‌تواند به طور مناسب سیگنال‌های عصبی را به سایر اعضای بدن بفرستد یا پاسخ‌های حسی و حرکتی از اعضای بدن به مغز بر نمی‌گردد و در نتیجه فرد دچار مشکلات حسی و حرکتی می‌شود. اولین علائم بیماری اغلب بین 20 تا 40 سالگی آغاز می‌شود. در سال‌های اخیر دانشمندان راه‌های جدیدی برای درمان بیماری پیدا کرده اند که می‌تواند از عود مجدد بیماری جلوگیری و روند بیماری را کندتر کند.

علائم بیماری

اشکال در راه رفتن
گرفتگی و ضعف عضلات
دوبینی
بی حسی و گزگز دست و پا
مشکلات جنسی
اختلال در کنترل ادرار و ضعف عضلات مثانه
درد
افسردگی

طبقه بندی بیماری «ام اس»

بیماران مبتلا به «ام اس» معمولا با بیماری‌های مختلفی دست و پنجه نرم می‌کنند، ولی در هر صورت آسیب‌های عصبی یک بخش عمده از بیماری شان را تشکیل می‌دهد. علائم بیماری در هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. با این حال پزشکان بیماری را طبقه بندی کرده اند که اهمیت زیادی هم دارد، زیرا به آن‌ها کمک می‌کند که بفهمند شدت بیماری تا چه حد است و چه نوع درمانی برای بیمار مناسب‌تر است.

نوع عود کننده و فرو کش یابنده

حدود 85 درصد بیماران مبتلا به این نوع هستند. اولین علائم بیماری در 20 سالگی ظاهر می‌شود و پس از آن حمله‌های بیماری به صورت دوره‌ای تکرار می‌شود و بیمار پس از هر یک از حمله‌ها یک دوره بهبود و بدون علائم را سپری می‌کند که ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها و حتی سال‌ها طول بکشد. در نهایت بیماری وارد فاز پیشرفته خواهد شد.

نوع پیشرونده اولیه

در این نوع بیماری سپر پیشرونده دارد و با گذشت زمان بدتر می‌شود. حمله‌های بیماری مشخص نیست و دوره بهبود یا وجود ندارد یا کوتاه است. به علاوه درمان‌های متداول روی این نوع تاثیری ندارد. حدود 10 درصد از بیماران به این نوع مبتلا هستند. ویژگی که این نوع را از دیگر انواع مشخص می‌کند این است که بروز بیماری در 40 سالگی و بالاتر رخ می‌دهد و برعکس انواع دیگر که تعداد زنان مبتلا بیشتر است، این نوع در هر دو جنس برابر است و بیمار زودتر از انواع دیگر وارد فاز ناتوانی خواهد شد.

نوع پیشرونده ثانویه

همان طور که ذکر شد، نوع اول تبدیل به این نوع می‌شود. این اتفاق معمولا 10 تا 20 سال بعد با تثبیت علائم بیماری بدون عود و فروکش مجدد شروع می‌شود. درمان این نوع مشکل است و بیمار از انجام فعالیت‌های روزانه خود عاجز می‌شود.

راه‌های تشخیص بیماری

تشخیص بیماری «ام اس» دشوار است، زیرا علائم بیماری بسیار شبیه سایر اختلالات عصبی است؛ بنابراین در مرحله اول پزشک نورولوژیست به صورت بالینی و باگرفتن تاریخچه فامیلی و معاینه فرد بیمار برای یافتن علائم احتمالی آسیب‌های مغزی، نخاعی و بینایی، بیماری را تشخیص می‌دهد. هیچ تست تخصصی آزمایشگاهی برای پی بردن به بیماری وجود ندارد. آزمایش‌هایی که پزشک می‌تواند انجام دهد شامل:

آزمایش خون برای کنار گذاشتن احتمال بیماری‌های دیگر مانند ایدز و تب پونجه

آزمایش پتانسیل برانگیخته روی حواس، در این آزمایش اعصاب حسی و حرکتی بیمار تحریک می‌شود و سپس سرعت انتقال پیام الکتریکی اندازه گیری و بررسی وضعیت بینایی می‌شود.

عکسبرداری MRI برای پی بردن به وضعیت پوشش میلین اعصاب

آزمایش مایع نخاع، زیرا در مایع مغزی - نخاعی چنین بیمارانی پروتئین‌های خاصی وجود دارد.

انجام الکتروانسفالوگرافی که نشانگر فعالیت‌های الکتریکی مغز است.

درمان بیماری

تاکنون هیچ درمان قطعی‌ای برای بیماری شناخته نشده، اما به کمک بعضی روش‌ها می‌توان تحمل بیماری را برای فرد آسان‌تر کرد.

درمان شامل تجویز دارو است؛ از جمله دارو‌های استروئیدی برای اینکه شدت و زمان حمله‌های «ام اس» را کمتر کند، دارو‌های آرامبخش، دارو‌های شل کننده عضلانی و تزریق بوتاکس برای برطرف کردن گرفتگی عضلات.

همچنین به کمک فیزیوتراپی ورزش‌هایی برای بیمار تعیین می‌شود تا تعادل و قدرت عضلات حفظ شود و درد و خستگی بیمار را کمتر کند. پزشک متخصص کاردرمانی هم نحوه انجام کار‌های روزانه و چگونگی مراقبت از خود را به بیمار آموزش می‌دهد.

مشاوره با دوستان و مشاور برای مدیریت استرس و اضطراب و ارتباط با سایر بیمارن مبتلا به «ام اس»، راه‌های دیگری است که به بیمار کمک می‌کند با شرایط خود کنار بیاید.

آینده امیدبخشی در انتظار بیماران است

محققان به دنبال یافتن راه درمان بیماری سرگرم مطالعه روی سلول‌های بنیادی هستند، شاید از این طریق بتوان با ترمیم غلاف سلول‌های عصبی از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد با مانع آسیب عصب شد.

همچنین آن‌ها در پی یافتن دارو‌های جدیدی هستند که هم موثر و ایمن و هم برای همگان قابل دسترس باشد.

موضوع پویش امسال سازمان بهداشت جهانی این است #bringinguscloser و شعار امسال هست؛ تحقیق.

هدف از برگزاری این پویش این است که ارتباط بین این بیماران را با محققان، دانشجویان سرمایه گذاران و داوطلبان کمک به این بیماران بیشتر کند.

منبع: هفته نامه سلامت