خودشان را جلو خودرو می‌اندازند تا دیه بگیرند، یا خودروشان را در تاریکی‌های بیابان واژگون می‌کنند و تصادف ساختگی را شکل می‌دهند تا بیمه خسارت‌شان را پرداخت کند. تخلفی که بیمه به آن «صحنه‌سازی صوری تصادفات» می‌گوید. همه این کارها برای این است که بتوانند پولی به جیب بزنند؛ البته برخی هم در این بازی تا مرز دریافت یک میلیارد تومان خسارت پیش رفتند اما در آخر دست‌شان رو شد و به قانون باختند.
آمار دقیقی از تعداد صحنه‌سازی صوری تصادفات ایران در دست نیست، اما بر اساس آمار جهانی حدود 5 درصد از کلیه حوادث، صوری و برای دریافت حق بیمه است. «علی هدایت کار» رئیس اداره نظارت بر بیمه‌های خودرو بیمه مرکزی در گفتگو با دیجیاتو به تفاوت نوع حوادث ساختگی در ایران و جهان اشاره می‌کند و می‌گوید:
«در سایر کشورهای جهان بیشتر حوادث صوری با راه اندازی آتش‌سوزی و موارد مشابه آن صورت می‌گیرد، اما در ایران بیشتر حوادث ساختگی با صحنه‌سازی در تصادفات انجام می‌شود. تاکنون آمار دقیقی از تصادفات ساختگی بدست نیامده، اما بر اساس آمار جهانی 5 درصد از کلیه حوادث، صحنه‌سازی شده هستند. اگر برای ایران نیز همین عدد را در نظر بگیریم؛ رقم بالایی است.»
شناسایی تصادف ساختگی
حوادث صوری انواع متفاوتی دارد، از آتش سوزی و باربری گرفته تا تصادف ساختگی و موارد دیگر. منتها در ایران تقلبات بیمه‌ای معطوف به شخص ثالث است که بسیار راحت‌تر از سایر موارد شناسایی می‌شود.
هدایت کار درباره روند تشخیص تصادفات ساختگی، توضیح می‌دهد که صوری بودن حوادث، طی فرآیند بررسی حادثه توسط کارشناسان بیمه، با وارسی نوع صدمات، زمان حادثه، گزارشات پرونده و البته نظر کارشناس پلیس راهور مشخص می‌شود:
«تصادف یک روند کیفری‌ست که منجر به صدور دادنامه به نفع زیان دیده می‌شود. شرکت بیمه دادنامه را اجرا می‌کند. در قانون پیشبینی شده که از کارشناس بیمه هم دعوت شود تا در جلسه رسیدگی به پرونده حضور داشته باشد. کارشناس بیمه درصورتیکه متوجه شباهت‌هایی در تصادفات شوند با بررسی سابقه فرد زیان دیده در بیمه‌های گوناگون، به این نتیجه می‌رسند که حادثه ساحتگی است یا خیر. درصورتیکه حادثه ساختگی باشد، باید مستندات خود را به مقام قضایی تحویل دهد. کارشناس ممکن است بتواند مقام قضایی را مجاب کند که حادثه صحنه‌سازی است. مقام قضایی نیز طبق قانون 61 با این موارد برخورد می‌کند. البته این قانون تا پیش ازین وجود نداشت و درصورتیکه مقام قضائی و کارشناس بیمه متوجه صوری بودن تصادف می‌شدند، زیان دیده هیچ دیه و خسارتی دریافت نمی‌کرد.»
ثبت سوابق زیان دیده
در بیمه مرکزی نرم افزارها و سامانههایی وجود دارند که دریافت کوچکترین خسارت را به عنوان سابقه زیان دیده در خود ثبت می‌کند و همین موجب می‌شود تا افراد نتوانند از چندین بیمه یک خسارت را دریافت کنند در حالیکه سال‌های قبل این سامانه نبود. در سامانه‌های میان بیمه‌ها نوع حادثه، آسیب، مشخصات فرد و سانحه با تمام جزئیات ثبت می‌شود. بنابراین اگر فرد بخواهد برای دومین بار با همان ترکیب و فرمول از بیمه دیگری پول بگیرد، پرونده قبلی در سیستم وجود دارد و تقلب فرد برای کارشناسان بیمه و کارشناسان راهور مشخص می‌شود.
رئیس اداره نظارت بر بیمه‌های خودرو بیمه مرکزی به تاثیر مثبت نرم افزار و سامانه‌های مشترک میان شرکت‌های بیمه در کاهش حوادث صوری اشاره می‌کند. او می‌گوید اراده جدی برای برخورد در این زمینه وجود دارد و به همین دلیل معاونت پیشگیری قوه قضائیه مرتبا جلساتی با حضور مدیران سایر ارگان‌های مرتبط در این زمینه برگزار می‌کند.
حبس و جریمه در انتظار متقلبان تصادف ساختگی
هدایت کار می‌گوید: «در صورت محرز شدن تقلب، کارشناسان، مستندات را به قوه قضائیه ارائه می‌کنند، البته ممکن است مقام قضایی مستندات را نپذیرد و بیمه‌گر موظف شود، خسارات را پرداخت کند. در غیر این صورت مقام قضایی طبق ماده 61 قانون، حکم صادر خواهد کرد. بر اساس این ماده قانون اگر کسی با اعمال متقلبانه خسارتی دریافت کند، به حبس تعزیری محکوم می‌شود و باید دو برابر وجهی که دریافت کرده، را بپردازد.»
طبق تجریبات هدایت کار صحنه سازی به خودی خود نمیتواند موفق باشد، در برخی موارد کشف شده، فرد متقلب یک همدست در بیمه داشته است. رئیس اداره نظارت بر بیمه‌های خودرو بیمه مرکزی، فعالیت متقلبان را گروهی عنوان می‌کند:
«این دسته از حوادث مشخصا مربوط به یک منطقه نیست بلکه افرادی هستند که به صورت باندی عمل می‌کنند و برای اینکه شناسایی نشوند، محل خود را تغییر می‌دهند، از شهری به شهر دیگر می‌روند و با سانحه‌سازی ادعای خسارت می‌کنند. کسانیکه عضو این باندها می‌شوند و خود را در معرض آسیب قرار می‌دهند، شدیدا دچار فقر و مضیغه مالی و فقر فرهنگی هستند.
متاسفانه با آنکه تقلب و صحنه سازی بسیاری از این افراد در تصادف ساختگی مستدل می‌شود، آنها آسیب‌های شدیدی به خود وارد می‌کنند. به علاوه آنها بخشی از خسارتی که دریافت می‌کنند را به گردانندگان باندها متقلب می‌دهند که در حاشیه قرار دارند. مواردی هم داشته‌ایم که افراد گروه پس از اختلاف با یکدیگر، اطلاعات همدستان‌شان را با ذکر مشخصات کامل یا جزئی در اختیار پلیس و بیمه قرار داده‌اند.»
مسیرهای تکراری متقلبان
تصادفات صحنه‌سازی شده مشخصه‌های مشترکی دارند که برای کارشناسان نخ‌نما شده‌اند. چنانکه هدایت کار اظهار می‌کند، اغلب متقلبانی که به دنبال دریافت خسارت هستند، ادعای شکستگی می‌کنند. حادثه همیشه خارج از شهر، دور از دوربین‌های شهری و نگاه مردم، در نیمه‌های شب یا دیرتر از آن اتفاق افتاده است. همیشه واژگونی رخ داده و خودروی واژگون شده کم ارزش و قدیمی بوده است. او ادامه می‌دهد:
«شکستگی دندان و شکستگی بینی میان این افراد بسیار رایج است. دیه شکستگی بینی 10 شتر است که حدود 20 میلیون تومان می‌شود. دیه شکستگی دندان هم بستگی به تعداد و نوع دندان دارد. حتی ممکن است برخی از شکستگی‌های بدن موجب معیوب شدن عضو شده و دیه بیشتر شود. در برخی موارد دیه شکستگی‌ها به 25 میلیون تومان هم می‌رسد.»
باید به این نکته هم توجه داشت، کسانیکه با تقلب و تصادف ساختگی از شرکت‌های بیمه خسارت دریافت می‌کنند، در واقع به خود مردم خسارت می‌زنند؛ چون باعث می‌شوند نرخ ضریب بیمه افزایش پیدا کند. یعنی اگر خسارت‌های تقلبی از بیمه خارج نشود، حق بیمه افزوده نخواهد شد. برای مثال اگر بیمه‌گر در طول یک سال از بیمه‌گذاران 100 میلیون دریافت کرده باشد و 105 میلیون خسارت داده باشد که بخشی از آنها، حوادث ساختگی باشند؛ سال بعد حق بیمه را افزایش داده و حداقل 105 میلیون از بیمه‌گذاران دریافت می‌کند.
با این حال به نظر می‌رسد بکارگیری سامانه‌های ارتباطی میان شرکت‌های بیمه و بررسی دقیق‌تر سوانح مشکوک، توانسته است تا حد زیادی، ادامه کار را برای متقلبان تصادفات ساختگی دشوار کند.
