۱۵ علائم اصلی و مهم سرطان خون

آیا می‌دانید علائم سرطان خون چیست؟

چقدر با این سرطان آشنا هستید؟

اگر این پرسش در ذهن‌تان مطرح شده، بهتر است بدانید سرطان خون، گلبول‌های خون را درگیر می‌کند. گلبول‌های خون در چندین دسته جای می‌گیرند؛ گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها. به‌طور کلی وقتی از سرطان خون حرف می‌زنیم منظورمان این است که گلبول‌های سفید خون یا WBC‌ها درگیر شده‌اند.گلبول‌های سفید بخش حیاتی سیستم ایمنی بدن ما را تشکیل می‌دهند. آنها از بدن در برابر هجوم باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و نیز سلول‌های غیر‌عادی و سایر مواد خارجی محافظت می‌کنند.

در سرطان خون، گلبول‌های سفید کارکرد عادی خود را از دست می‌دهند. آنها می‌توانند سریعا تجزیه بشوند و در نهایت گلبول‌های عادی را نیز به بیرون برانند.گلبول‌های سفید عمدتا در مغز استخوان تولید می‌شوند اما انواع خاصی از گلبول‌های سفید نیز در غدد لنفاوی، طحال، و غده‌ی تیموس تولید می‌شود. وقتی گلبول‌های سفید تولید شدند، از طریق جریان خون و لنف‌ها در سرتاسر بدن به گردش درمی‌آیند و در طحال و غدد لنفاوی متمرکز می‌شوند.

سلول های بنیادی درون مغز استخوان می توانند به سه نوع سلول خونی شامل سلول های قرمز خون، سلول های سفید خون و یا پلاکت ها تبدیل می شوند. در اکثر موارد سرطان خون فرآیند تولید سلول های خون توسط سرطان خون بهم ریخته و باعث می شود، مغز استخوان شروع به تولید کنترل نشده و غیرطبیعی بعضی از انواع سلول های خونی کند. این سلول های غیرطبیعی (سلول های سرطانی) باعث اختلال در عملکرد و توانایی خون شامل مبارزه با عفونت ها و یا خونریزی های شدید می گردد.

علائم و نشانه های سرطان خون

خستگی و ضعف

خستگی و ضعف شایع ترین علامت انواع سرطان خون است. این علائم به دنبال آنمی (کمبود گلبول های قرمز خون) ایجاد می شوند و ترکیبی از خستگی های جسمی را به وجود می آورند. در هر دو شرایط حاد و مزمن، فرد ممکن است طیف وسیعی از خستگی کم تا ضعف شدید را تجربه کند. اما در تمام موارد، به مرور زمان علائم تشدید خواهند شد.

تنگی نفس

در فرد مبتلا، خستگی و ضعف روز به روز بیشتر می شود و حتی ممکن است فرد تنگی نفس را نیز تجربه کند که نتیجه ی کم خونی و یا در موارد نادر نتیجه ی وجود توده در قفسه ی سینه است. افراد مبتلا در این شرایط برای تنفس دچار مشکل جدی می شوند و ممکن است راه رفتن کوتاه مدت هم برایشان زجرآور باشد. تنگی نفس همچنین می تواند در اثر سرطان ریه باشد.

کبودی بیش از حد یا خودبخودی

• کبودی های بدون دلیل و بدون هیچ آسیبی ممکن است نشانه سرطان خون باشد.
• بزرگ شدن طحال ناشی از سرطان خون منجر به دردهای گاها شدید در قسمت چپ و بالای شکم می شود
• کبودی غیرعادی نتیجه ی تعداد کم پلاکت ها و یا مشکل لخته شدن خون است.
• این کبودی ها ممکن است در هر جای بدن وجود داشته باشند، اما بیشتر در پاها و دست ها دیده می شوند.

خونریزی غیرمعمول

مشابه کبودی، خونریزی غیرعادی از بینی، لثه، روده، ریه و یا حتی سر ممکن است نشانه ی کمبود پلاکت و مشکلات انعقاد خون و نوع حاد سرطان خون باشد.

پتشی

لکه های قرمز کوچک در زیر پوست ناشی از خونریزی را پتشی می گویند. نقاطی که به دلیل کاهش پلاکت خون ایجاد می شوند. پتشی اغلب در مچ پا دیده می شود، آن هم به دلیل نیروی جاذبه زمین که موجب تجمع مایعات بدن در مچ پا می شود.

لثه های متورم و بزرگ شده

اگرچه افزایش حجم لثه را می توان هیپرپلازی دانست، ولی معمولا یکی از بارزترین نشانه های ابتلا به بیماری لوسمی حاد است. لوسمی یک نوع سرطان خون است که باعث تولید غیرطبیعی و بیش از حد سلول های سفید خونی می شود. اگر شما یک بیمار مبتلا به سرطان خون هستید، همیشه به لثه هایتان نگاه کنید تا متوجه تغییر اندازه ی آنها بشوید. اگر لثه ها متورم باشند، فرد همیشه یک احساس فشردگی در دهان خود دارد.

احساس پف کردن یا پر بودن

یکی از نشانه های نوع مزمن و گاها حاد لوسمی، بزرگ شدن طحال است که ممکن است منجر به کاهش اشتهای فرد مبتلا شود، زیرا به دلیل فشار وارده از سمت طحال به معده، فرد احساس سیری می کند و مواد غذایی کمتری مصرف می نماید.

ناراحتی یا درد در قسمت بالایی سمت چپ شکم

بزرگ شدن طحال ناشی از سرطان خون منجر به دردهای گاها شدید در شکم می شود. از آن جا که طحال در قسمت چپ و بالای شکم قرار گرفته است، درد در این ناحیه احساس می شود. گاهی طحال آنقدر بزرگ می شود که غیر از اینکه موجب درد می شود، بخشی از سلول هایش از کار می افتند و می میرند.

همچنین بخوانید:

10 نشانه جسمی هشدار دهنده سرطان

شناخت خال های سرطانی ملانوم(خوش خیم و بدخیم)

علائم سرطان خون+پیشگیری از سرطان خون

تب یا لرز

بی قراری و لرز از علائم شایع نیستند و معمولا در یک چهارم افراد مبتلا به لوسمی حاد دیده می شوند و تقریبا هرگز در نوع مزمن آن مشاهده نمی شود. در اغلب موارد، تب مکرر درجه ی پایین نشانه ی عفونت و ضعف سیستم ایمنی است که ممکن است ناشی از سرطان خون باشد.

تعریق شبانه

تعریق شبانه اغلب با عفونت مرتبط است و ممکن است نشانه ی سرطان خون باشد. این نوع تعریق آن قدر زیاد است که بستر فرد خیس می شود.

سردرد ضربان دار

این نشانه اگرچه معمول نیست، اما سردرد نبض دار مکرر ممکن است نشانه ی کم خونی ناشی از لوسمی و یا یک مشکل تهدید کننده ی حیات مانند خونریزی سر باشد.

رنگ پریدگی شدید

مانند سردرد، خستگی و تنگی نفس، رنگ پریدگی غیرمعمول ممکن است نشانه ای از کم خونی در نوع حاد لوسمی و در برخی انواع مزمن آن باشد.
از آنجا که بسیاری از علائم لوسمی با سایر بیماری ها مشترک است، شمارش سلول های خونی و بیوپسی مغز استخوان به تشخیص نوع سرطان خون کمک می کند. هر چقدر رنگ پریدگی بیشتر باشد نشانه ی پیشرفت بیشتر بیماری است. این افراد اغلب بسیار خسته اند و به دلیل کاهش شدید گلبول های قرمز خون، رنگ پریده هستند و در هنگام راه رفتن کم هم نفس نفس می زنند.

درد استخوان

درد استخوان نشانه ی عمدتا غیر معمول این بیماری است و در هر دو نوع حاد و مزمن ممکن است دیده شود. سلول های بدخیم در مغز استخوان ساخته می شوند، بنابراین اگر دچار درد خفیف تا شدید در استخوان ها شدید به پزشک مراجعه کنید.

ورم غدد لنفاوی

گردن، زیر بغل، کشاله ران و مناطق دیگر بدن را جهت پیدا کردن ورم قابل توجه، اما بدون درد غدد لنفاوی بررسی کنید. برای غدد در طول یک عفونت طبیعی است که متورم شوند، اما باقی ماندن در این حالت و یا رشد روز به روز می تواند نشانه ی لوسمی و یا لنفوم باشد.

بثورات پوستی

تقریبا یک نفر از بیست نفر فرد مبتلا به لوسمی ممکن است راش پوستی داشته باشد که یک یا دو دسته اند. لوسمی پوست یا بثورات، ناشی از سندروم شیرین هستند که معمولا با سرطان خون در ارتباط است.لوسمی پوست تقریبا همیشه طوری به نظر می رسد که در زیر پوست تان یک توده قرار دارد و این توده شروع به رشد می کند و گاهی شبیه پلاک می شود. از سوی دیگر، بثورات سندروم شیرین به نظر خشن و قرمز می آیند، درست شبیه یک واکنش آلرژیک. اگرچه بثورات در تمام بیماری ها از نظر خارش و اندازه مشترک هستند، اما راش های مرتبط با سرطان خون روز به روز گسترش می یابند و رشد می کنند.

عفونت های مکرر یا در بازه زمانی مشخص

اگر پس از مصرف داروها هنوز هم عفونت بدن تان رفع نشده است، بهتر است یک آزمایش کامل شمارش هموگلوبین، گلبول سفید و پلاکت انجام دهید. سطح گلبول های سفید غیر طبیعی منجر به اختلال سیستم ایمنی شده و می تواند عفونت های مکرر ایجاد کند، در حالیکه که فرد همیشه گمان می کند دچار یک بیماری مانند آنفلوآنزا شده که همراه است با سایر نشانه های لوسمی مانند کبودی و خستگی. از آنجا که بسیاری از علائم لوسمی با علائم سایر بیماری ها مشترک است، شمارش سلول های خونی و بیوپسی مغز استخوان به تشخیص نوع سرطان خون کمک می کند.

تشخیص سرطان خون

اگر این عوامل خطرزا یا علائم نگران‌کننده را دارید، احتمالا به سرطان خون مبتلا شده‌اید. پزشک شما ابتدا سابقه‌ی کامل خانوادگی و پرونده‌ی بیماری‌های قبلی‌تان را بررسی می‌کند؛ اما سرطان خون را نمی‌توان با آزمایش‌های فیزیکی کاملا تشخیص داد. در عوض، پزشکان آزمایش خون، بافت‌برداری و سی‌تی‌اسکن را به‌کار می‌برند.

آزمایش‌ها

چندین آزمایش وجود دارد که می‌توان از آنها در تشخیص سرطان خون استفاده کرد. با یک نمونه‌برداری کامل خون، می‌توان تعداد گلبول‌های سفید، قرمز و پلاکت‌ها را تشخیص داد. با قرار دادن نمونه‌ی خون در زیر میکروسکوپ می‌توان تشخیص داد که آیا سلول‌ها یا همان گلبول‌ها ظاهر غیر‌عادی دارند یا نه.

در بافت‌برداری، مغز استخوان یا غدد لنفاوی برداشته می‌شود تا شواهدی از سرطان خون در آنها پیدا شود. این نمونه‌های کوچک می‌توانند نوع سرطان خون و میزان رشد آن را تشخیص دهند. بافت‌برداری سایر اندام‌ها نظیر کبد و طحال می‌تواند به پزشکان بگوید که آیا سرطان گسترش پیدا کرده است یا نه.

مرحله‌بندی

به محض اینکه لوسمی تشخیص داده شد، مرحله‌بندی می‌شود. مرحله‌بندی به پزشکان کمک می‌کند تا علت بیماری را تشخیص دهند. لوسمی حاد میلوئیدی و لوسمی لمفوتیک مزمن، بر اساس ظاهر سلول‌ها زیر میکروسکوپ و نوع سلول درگیرشده مرحله‌بندی می‌شوند. لوسمی حاد میلوئیدی و لمفوتیک مزمن بر اساس تعداد گلبول‌های سفید خون در هنگام تشخیص سرطان مرحله‌بندی می‌شوند. بررسی حضور گلبول‌های سفید نابالغ در خون و مغز استخوان نیز برای مرحله‌بندی لوسمی حاد و مزمن میلوئیدی به‌کار می‌رود.

ارزیابی پیشرفت سرطان

آزمایش‌هایی وجود دارد که برای ارزیابی میزان پیشرفت بیماری به‌کار می‌روند. در زیر به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

• فلوسایتومتری (یاخته‌سنجی) به بررسی DNA سلول‌های سرطانی می‌پردازد و میزان رشد آنها را تعیین می‌کند.
• آزمایش‌هایی برای بررسی کارکرد کبد انجام می‌شوند که نشان می‌دهند آیا سلول‌های سرطانی کبد را تحت تأثیر یا هجوم قرار می‌دهند یا خیر.
• پونکسیون کمری آزمایشی‌ است که با وارد کردن سوزن نازکی بین مهره‌های تحتانی کمر انجام می‌شود. این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد تا مایعات ستون فقرات را جمع‌آوری کند و تشخیص دهد که آیا سرطان به سیستم عصبی مرکزی رسیده است یا خیر.
• آزمایش‌هایی که دربردارنده‌ی تصاویر هستند نظیر اشعه‌ی ایکس، آزمایش‌های فراصوت و سی‌تی‌اسکن به پزشک کمک می‌کنند تا آسیب‌های احتمالی وارده بر اندام‌ها را که ناشی از لوسمی هستند، شناسایی کند.

درمان سرطان خون

سرطان خون معمولا با کمک یک هماتولوژیست-انکولوژیست درمان می‌شود. تخصص این پزشکان در حیطه‌ی اختلالات و سرطان خون است. درمان سرطان خون به نوع و مرحله‌ی آن بستگی دارد. برخی از انواع سرطان‌های خون آهسته رشد می‌کنند و نیازی به درمان فوری ندارند.

درمان سرطان خون معمولا دربردارنده‌ی یک یا چند مورد زیر است:

در شیمی‌درمانی از داروها برای کشتن سلول‌های سرطانی خون استفاده می‌شود. بسته به نوع لوسمی، یک یا ترکیبی از چند دارو مصرف می‌شود.

• در پرتودرمانی از تابش انرژی بالا برای آسیب رساندن به سلول‌های لوسمی و متوقف کردن رشد آنها استفاده می‌شود. تابش پرتو را می‌توان در منطقه‌ی خاصی از بدن یا سراسر آن اعمال کرد.
• با کاشت سلول‌های بنیادی می‌توان مغز استخوان آسیب‌دیده را با مغز استخوان سالم تعویض کرد؛ این مغز استخوان یا از بدن خودتان می‌آید یا از بدن فرد اهداکننده.
• در درمان ایمنی یا بیولوژیکی از داروهایی استفاده می‌شود که به سیستم ایمنی بدن شما کمک می‌کند تا مجددا سازمان‌دهی شود و به سلول‌های سرطانی حمله کند.
• در درمان هدف‌گیر از داروهایی استفاده می‌شود که از آسیب‌پذیر بودن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند. برای مثال، ایماتینیب (Gleevec) دارویی هدف‌گیر است که عمدتا از آن بر ضد لوسمی میلوئیدی مزمن استفاده می‌شود.

چشم‌انداز بلند‌مدت

چشم‌انداز بلند‌مدتی که برای مبتلایان به سرطان خون می‌توان در نظر داشت، بسته به نوع سرطان و مرحله‌ی آن متفاوت است. هرچه سرطان خون زودتر تشخیص داده و سریع‌تر درمان شود، شانس بهبودی بیشتر خواهد بود. برخی از عوامل، نظیر سابقه‌ی ابتلا به اختلالات خونی و جهش کرموزومی می‌توانند تأثیر منفی بر تشخیص این نوع از سرطان داشته باشند.

طبق گفته‌ی انستیتوی ملی سرطان، ظرف یک دهه‌ی اخیر میزان کل مرگ‌ومیر ناشی از سرطان خون سالانه 1درصد افزایش داشته است. از سال 2005 تا 2011، نرخ بقای پنج ساله‌ی بیماران مبتلا به سرطان خون 58/5 درصد بوده است. البته باید در نظر داشته باشیم که این رقم افرادی از همه‌ی رده‌های سنی و با انواع گوناگون سرطان خون را شامل می‌شود و این آمار نمی‌تواند نتیجه‌ی خاصی را برای کسی پیش‌بینی کند. فرد مبتلا به سرطان خون باید به همکاری با تیم پزشکان برای درمان این بیماری ادامه بدهد و این را هم به یاد داشته باشد که وضعیت هر فرد با دیگری متفاوت است.