عفونت پس از جراحی چیست و چگونه پیشگیری میشود
پیشرفت جراحی تا حد زیادی مدیون کشف و اختراع راه هایی است که با استفاده از آن بتوان مانع از ایجاد عفونت بعد از جراحی شد. در هر عمل جراحی هر چند کوچک خطر ایجاد عفونت وجود دارد. البته اعمال کوچک مانند وارد کردن سوزن در مفصل برای خارج کرد مایع مفصلی احتمال ایجاد عفونت کمی دارد و در اعمال جراحی بزرگی که شکاف جراحی وسیع بوده و زخم جراحی مدت بیشتر باز میماند احتمال عفونت بیشتر است. در اعمال جراحی که جسمی خارجی مانند پیچ یا پلاک یا مفصل مصنوعی در داخل بدن باقی میماند خطر عفونت بیشتر است.
پیشگیری از عفونت:
از مهمترین بخش های هر عمل جراحی است و تمامی پرسنل درمانی باید اقداماتی را لحاظ کنند تا احتمال ایجاد عفونت را به حداقل برسانند.پیشگیری از عفونت قبل از انجام جراحی شروع میشود. پزشک جراح قبل از انجام جراحی مطمئن میشود که در بدن بیمار هیچ کانونی از عفونت وجود نداشته باشد. عفونت های پوستی، عفونت های ادراری و یا عفونت های دهان و دندان میتوانند منشا ارسال میکروب به محل جراحی و در نتیجه عفونت آن شوند. در صورتی که پزشک متوجه شود عفونتی در بدن بیمار وجود دارد عمل جراحی را تا ریشه کن شدن آن به تعویق میندازد.
ممکن است صبح قبل از جراحی از بیمار خواسته شود تا با یک صابون ضد باکتری تمام بدن خود را بشوید تا تعداد باکتری های روی پوست وی کاهش یابد.در اطاق عمل و قبل از شروع جراحی پوست محل جراحی و وسعت بیشتری از اطراف آن با یک محلول ضد عفونی (معمولا بتادین) در چند نوبت شسته میشود. همچنین قبل از شروع جراحی معمولا از طریق وریدی به بیمار آنتی بیوتیک داده میشود.در حین جراحی مراقبت زیادی صورت میگیرد تا هر چیزی که با پوست بیمار و بافت بیمار در محل جراحی تماس میابد استریل و بدون میکروب باشد.
اطاق جراحی مرتبا تمیز و با مواد ضد عفونی استریل میشود. تمام وسایلی که در حین جراحی از آنها استفاده میشود قبل از جراحی به توسط بخار و حرارت بالا ضد عفونی شده و تمام میکروب های روی آنها از بین میرود. اطراف محل جراحی پرده های پارچه ای استریل و ضد عفونی شده گذاشته میشود تا چیز دیگری با محل عمل تماس نیابد. تمام پرسنل جراحی دست های خود را قبل از جراحی با محلول ضد عفونی تمیز میکنند و سر و بدن و جلوی دهان و بینی خود را با پارچه هایی که قبلا ضد عفونی شده میپوشانند. در پایان جراحی زخم عمل با پانسمان استریل پوشانده میشود.
پانسمان روی زخم مانع مهمی در جلوگیری از میکروب به درون زخم جراحی است. بعد از چند روز که زخم جراحی خودش را کاملا بست خطر ورود میکروب به زخم کمتر میشود ولی تا وقتی که از زخم جراحی ترشحات آبکی خارج میشود میکروب ها هم میتوانند به داخل زخم وارد شوند. پس در این مدت پوشیده بودن کامل زخم با پانسمان بسیار مهم است. پانسمان روی زخم به هیچ وجه نباید کاملا خیس شود و هیچگاه نباید اجاره داد ترشحات زخم به روی پانسمان برسند.تعویض پانسمان باید به توسط پرسنل آموزش دیده و تحت شرایط استریل انجام شود.پس از جراحی ممکن است تا چند روز به بیمار آنتی بیوتیک داده شود تا احتمال عفونت کم شود.
علایم شایع عفونت بعد از جراحی و بخیه
معمولا در عرض 5 تا 10 روز پس از جراحی، علائم زیر شروع می‌شوند، ولی در برخی موارد چند هفته بعد آغاز می‌گردند:
-
درد و قرمزی اطراف زخم جراحی
-
چرک و تجمع سایر مایعات در اطراف بخیه‌ها
-
تب (گاهی اوقات)
علل عفونت جای بخیه
عفونت با باکتری‌ها شامل استرپتوکوک‌ها، استافیلوکوک‌ها یا سایر میکروب‌ها ایجاد می شود. علی‌رغم اعمال روش‌های ضدعفونی‌کننده جدید قبل از عمل جراحی و مراقبت‌های خوب پس از عمل، گاهی عفونت ایجاد میشود.
عوامل خطر
-
اشخاص مسن‌تر
-
تغذیه ناکافی
-
هر گونه بیماری مزمن به ویژه دیابت
-
جراحی دستگاه گوارش
-
استفاده از داروهای سرکوبگر دستگاه ایمنی
-
بیماران چاق
-
بیماران مبتلا به سرطان
پیشگیری از عفونت جای بخیه
-
تجویز آنتی‌بیوتیک قبل از عمل جراحی در زمان مناسب
-
مطمئن شدن از این که بیمار در بهترین وضعیت ممکن قبل از جراحی انتخابی است
-
استفاده از محلول‌های ضدمیکروبی در اطراف برش جراحی
-
رعایت نکات استریل (از بین بردن هر نوع باکتری یا سایر میکروارگانیسم‌ها، مثل ویروس‌ها یا انگل‌ها) در اطراف محل جراحی و وسایل عمل و نیز استفاده کارکنان اتاق عمل از لباس، کلاه و ماسک تمیز
-
استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های خاص مثل نئومایسین پیش از جراحی در دستگاه گوارش برای استریل کردن لوله گوارشی
-
تمیز کردن کامل پوست قبل از جراحی
-
استفاده هر چه کمتر از بخیه
-
انتخاب مناسب آنتی‌بیوتیک بعد از عمل
-
زمان و طول مدت مناسب برای مصرف دوز مناسب آنتی‌بیوتیک
-
کوتا‌ه‌کردن موها (به جای تراشیدن) اطراف محل برش جراحی
-
نگهداری سطح قندخون در حد مناسب در افراد دیابتی (مخصوصا برای افرادی که جراحی قلب دارند)
-
حفظ دمای بدن در حد طبیعی در بیمارانی که جراحی روده بزرگ دارند
مطالعات نشان داده است که پاک کردن محل عمل از چرک و خون خشک شده و باقی ماندن محلول ضد میکروبی حداقل 2 دقیقه در محل می تواند موجب جلوگیری از عفونت شود.
ضدعفونی کردن پوست قبل از عمل جراحی
روش های ضدعفونی کردن پوست از یک بیمارستان به بیمارستان دیگر متفاوت است، ولی معمولا ترکیبی از برس زدن و رنگ آمیزی محل عمل جراحی با محلول ضدعفونی کننده توصیه می شود.مطالعات نشان داده است که پاک کردن مکانیکی محل عمل از چرک و خون خشک شده و باقی ماندن محلول ضد میکروبی حداقل 2 دقیقه در محل می تواند موجب جلوگیری از عفونت شود.در این حالت نوع محلول تفاوت خاصی ایجاد نمی کند.
هدف اصلی از رفع موها از محل برش جراحی، متقارن کردن بهتر محل و لبه های زخم است. تیغ زدن موهای محل عمل با فاصله زمانی قبل از عمل جراحی می تواند موجب ترک های آلوده و عفونت زخم بعد از عمل جراحی شود. کوتاه کردن موها با یک ریش تراش برقی بهترین روش برای برداشتن موهای محل جراحی است.
در مورد زخم جراحی و پانسمان آن در منزل نکات زیر مهم هستند
-
کسی که پانسمان را عوض میکند باید برای این کار آموزش دیده باشد و دست های خود را قبل از تعویض پانسمان خوب بشوید
-
تا وقتی پزشک اجازه نداده نباید به زخم جراحی آب برسد
-
هیچ دارویی را بر روی زخم جراحی قرار ندهید
-
روی زخم را خراش ندهید و نخارانید
-
قرمزی در محل بخیه نشانه میتواند نشانه عفونت باشد
-
مشاهده کردن هر کدام از علائم زیر ممکن است نشانه عفونت باشد.
در صورت مشاهده در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید
-
تب
-
افزایش قرمزی اطراف زخم
-
افزایش تورم اطراف زخم
-
ادامه ترشح از زخم بیش از پنج روز بعد از جراحی
-
ترشح کدر یا زرد یا بد بو از زخم جراحی
-
درد افزایش یابنده در محل زخم جراحی
آنتی بیوتیک های پروفیلاکسی
-
مصرف پیشگیرانه آنتی بیوتیک ها تحت نظر پزشک، مشابه ضدعفونی کردن پوست قبل از عمل، می تواند احتمال عفونت محل زخم را کاهش دهد.
-
بیمارانی که وسایل مصنوعی از قبیل پروتزهای ارتوپدی و قلبی عروقی در داخل بدنشان وجود دارد، مصرف آنتی بیوتیک وسیع الطیف مثل آمپی سیلین و جنتامایسین قبل از عمل و به فاصله 8 و 16 ساعت بعد از عمل، برای جلوگیری از انتشار عفونت به این پروتزها توصیه می شود.
عوارض احتمالی
-
پریتونیت که عفونت یا التهاب وخیم قسمتی از صفاق (پرده پوشاننده لوله گوارشی) یا همه آن است
-
مسمومیت خون
-
تداخل با بهبودی طبیعی محل برش جراحی که گاهی مستلزم یک جراحی دیگر و ترمیم است.
درمان عفونت جای بخیه
-
تجویز آنتی‌بیوتیک، گاهی از راه خوراکی، اما اغلب از طریق وریدی برای عفونت‌های جدی.
-
در بسیاری از موارد، از محل آلوده کشت برداشته میشود تا مشخص شود آیا باکتری مقاوم است (در این مواقع باکتری به درمان‌های آنتی‌بیوتیکی معمول پاسخ نمی‌دهد).
-
باز کردن مجدد برش جراحی برای خارج کردن چرک، آبسه (تجمع مایع عفونی)، یا هماتوم (تجمع خون و لخته خونی که میتواند عفونی شود)
-
اگر از جسم خارجی (مثل پروتز) استفاده شده است و عفونت جدی است، خارج کردن آن ها ممکن است برای رفع عفونت ضروری باشد.
-
مراقبت‌های حمایتی، شامل مایعات، داروها برای کاهش تب و داروهای مسکن ، گاهی لازم است. اگر عفونت شدید است، ممکن است بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته یا حتی در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) جهت درمان بستری شود.
-
استفاده از کیسه گرم یا کمپرس گرم
-
در صورتی که زخم ترشح کند، لباس ها را به دفعات عوض کنید.
-
جراحی برای برش و تخلیه آب زخم (گاهی اوقات) ممکن است لازم باشد.