تجزیه ظروف پلاستیکی و کیسه‌های یکبار مصرف در طبیعت نه تنها می‌تواند حتی تا چهار قرن طول بکشد بلکه مواد شیمیایی موجود در آن می‌تواند از طریق خاک وارد آب، گیاهان و چرخه غذایی شود و صدمات جبران‌ناپذیر بهداشتی و اقتصادی برجای بگذارد. با وجود تمام این‌ها تنها در کشور ما سالانه حدودا 185 هزار تن پلاستیک تولید می‌شود و از این منظر جزو 10 کشور پر مصرف ظروف یکبار مصرف در دنیا هستیم.
فاطمه اکبرپور -کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط زیست استان تهران- در گفت و گو با ایسنا، دراین باره اظهار کرد: زندگی مدرن علاوه بر رفاهی که برای انسان به همراه دارد گاه ضررهای جبران ناپذیری نصیب او می‌کند. برای مثال کیسه‌های پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف نیز در این مورد صدق می‌کند. زمانی که این کیسه‌ها و ظروف، جایگزین اسلاف پارچه‌ای و کاغذی خود شدند شاید کمتر کسی فکر می‌کرد در آینده نزدیک همین جایگزین‌ها، تبدیل به یکی از معضلات اصلی محیط زیست شوند.
وی با اشاره به اینکه بیشتر این پلاستیک‌ها نیز بادوام هستند و صدها سال طول می‌کشد تا به خودی خود تجزیه و نابود شوند، تصریح کرد: مواد پلاستیکی و پلیمری به علت دارا بودن مواد نفتی و هیدروکربنی، فرمالدئید، فنل، ترکیبات کلرینه، ترفتالات، افزودنی‌های مختلف نظیر رنگ آمیزی (رنگدانه فلزی و پایه رزینی)، مقاوم کننده‌های حراتی مانند سرب و کادمیوم و ...تجزیه ناپذیر بوده و در خاک باقی می‌مانند. مواد شیمیایی موجود در آن‌ها به تدریج از طریق خاک وارد آب، گیاهان و جانوران و به صورت مستقیم و غیر مستقیم وارد زنجیره غذایی انسان و حیوان می‌شود.
تجزیه ظروف پلاستیکی و کیسه‌های یکبار مصرف در طبیعت می‌تواند تا 4 قرن طول بکشد
این کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط زیست استان تهران با بیان اینکه از ظروف پلاستیکی و کیسه‌های یکبار مصرف به دلیل ماندگاری در محیط زیست به‌عنوان آلودگی سفید یاد می‌شود، تصریح کرد: با توجه به مواد مورد استفاده در ساخت پلاستیک‌ها و پلیمرها، تجریه این مواد در طبیعت می‌تواند صدها سال و حتی دو تا چهار قرن طول کشد.
میزان بازیافت پسماندهای پلاستیکی کمتر از یک درصد
وی ادامه داد: پلاستیک سبک و نازک (مانند کیسه‌های پلاستیکی) به علت عدم توجیه فنی یا اقتصادی جزو مواد غیر قابل بازیافت به حساب می‌آیند و با این روند رشد، تولید و مصرف پلیمرها به ویژه محصولات پلاستیکی یکی از اساسی‌ترین معضلات جامعه بشری در حال حاضر هستند. چرا که میزان بازیافت پسماندهای پلاستیکی کمتر از یک درصد و حداقل زمان تجزیه این‌ها در طبیعت بین 200 تا 400 سال است.
کاهش استفاده از پلیمرهای سنتی با وضع قوانین جدید در کشورهای مختلف دنیا
اکبر پور با اشاره به کاهش استفاده از پلیمرهای سنتی با وضع قوانین جدید در کشورهای مختلف دنیا و تدوین استراتژی‌های مختلف، گفت: با توجه به مشکلات زیست محیطی پلیمرهای سنتی نظیر پلی استایرن و قیمت قابل رقابت پلیمرهای تجزیه شونده در مقایسه با این پلیمرها، در زمینه‌های مختلفی از پلیمرهای تجزیه شونده استفاده می‌شود. برای مثال استفاده از این پلیمرها در زمینه بسته‌بندی از جمله بسته‌بندی‌های فومی روند رو به رشدی داشته و پیش‌بینی می‌شود به تدریج محصولات فومی ساخته شده از پلیمرهای تجزیه‌پذیر پایه نشاسته جایگزین محصولات ساخته شده از پلی استایرن انبساطی شود.
این کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط زیست استان تهران افزود: به دنبال رواج پلیمرهای تجزیه‌پذیر، پلیمرهای گیاهی ساخته شده با ترکیباتی مانند سیب زمینی، ذرت و گندم مورد آزمایش قرار گرفت. این پلیمرهای هیدروکربنی دارای خواص ضعیف پلیمری است که با تغییر و اصلاح آن‌ها می‌توان به ویژگی‌های پلیمرهای نفتی رسید. بخش عمده کشورهای اروپایی نیز ظروف یک بار مصرف گیاهی را جایگزین ظروف بسته‌بندی حاصل از مشتقات نفتی کرده‌اند.
حداکثر زمان تجزیه ظروف یک بار مصرف گیاهی در طبیعت 6 ماه است
وی درباره ظروف گیاهی یکبارمصرف توضیح داد: شکل و ظاهر این ظروف کاملا مشابه ظروف پلاستیکی است با این تفاوت که زیست تخریب‌پذیر هستند. طبق تحقیقات صورت گرفته زمان برگشت ظروف پلاستیکی یکبار مصرف به طبیعت 200 تا 400 سال است، اما این زمان برای ظروف یک بار مصرف گیاهی که از نشاسته ذرت اصلاح شده تهیه شده پنج تا شش ماه بدون هیچ آسیب زیست محیطی است.
اکبرپور با اشاره به اینکه ظروف قابل بازیافت از پلیمرهای زیست تخریب‌پذیر بر دو پایه طبیعی و سنتزی تولید می‌شوند، تصریح کرد: پلیمرهای بر پایه مواد طبیعی بر اساس پلیمرهای با منشاء حیوانی یا گیاهی هستند. عمده‌ترین و شاخص‌ترین مواد اولیه طبیعی که در دنیا برای تولید پلیمرهای زیست تخریب‌پذیر مورد استفاده قرار می‌گیرد، پلی‌ساکاریدها و به‌ویژه انواع نشاسته‌ها هستند. نشاسته نیز از گندم، ذرت، سیب زمینی، برنج و غیره قابل حصول است.
به گفته این کارشناس محیط زیست برای استفاده از پلیمرهای زیست تخریب‌پذیر در صنعت بسته‌بندی که نیاز به مواد مقاوم به محیط‌های آبی دارد، باید ماهیت این ترکیبات از آب دوست (هیدروفیل) به آب گریز (هیدرو فوب) تغییر پیدا کند، همچنین ظروف تهیه شده از این پلیمرها در صورت مدفون شدن در خاک تحت پنج عامل شامل میکرو ارگانیسم‌های خاک، دما، رطوبت، اکسیژن و فشار خاک حداکثر در مدت شش ماه تجزیه شده و می‌پوسند.
تولید بیش از یک صد میلیون تن پلاستیک در دنیا سالانه
این کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط زیست استان تهران با بیان اینکه آمار دقیقی از میزان مصرف پلاستیک در کشور وجود ندارد، گفت: بر اساس برآوردهای صورت گرفته، همه ساله بیش از یک صد میلیون تن پلاستیک در دنیا تولید می‌شود که علت آن توسعه صنایع پتروشیمی، نفت و تغییر در الگوهای مصرف بشر است. کشور ایران نیز سالیانه مقادیر زیادی لوازم پلاستیکی تولید می‌کند که به‌دلیل داشتن منابع نفتی و تولیدات پتروشیمی فراوان است.
اکبرپور با تاکید بر اینکه کشور ما یکی از عمده تولیدکنندگان مواد پلاستیکی به شمار می‌رود، اظهار کرد: مهم‌ترین دلیلی که سبب استفاده زیاد از کیسه‌های پلاستیکی شده قیمت ناچیز آن‌ها در مقایسه با کیسه‌های پارچه‌ای و کاغذی است. پلاستیک‌ها، ظروف و انواع دیگر مواد پلیمری دور ریخته شده جدا از مشکلات محیط زیستی، مشکلات بهداشتی و اجتماعی ایجاد کرده و عوارض اقتصادی فراوانی نیز به همراه دارد.
تولید سالانه 185 هزار تن پلاستیک در کشور/ ایران جزو 10 کشور پر مصرف ظروف یکبار مصرف
وی ادامه داد: بر اساس تخمین‌های موجود میزان مصرف پلاستیک‌های تولیدی در کشور به صورت روزانه 500 تن و سالانه بیش از 185 هزار تن است. بر اساس برآوردهای صورت گرفته، هر تهرانی روزانه به طور متوسط سه پلاستیک وارد چرخه محیط زیست می‌کند که امروزه به عنوان یکی از مشکلات زیست محیطی این کلان شهر به شمار می‌رود. بالا بودن سرانه مصرف روزانه ظروف پلاستیکی در ایران نیز باعث شده که نام کشورمان در بین 10 کشور نخست پر مصرف ظروف یک بار مصرف پلاستیکی مشاهده شود.
این کارشناس اداره حفاظت محیط زیست استان تهران با بیان اینکه در حال حاضر با توجه به اینکه تفکیک از مبدا پسماندها صورت نمی‌پذیرد، پسماندهای پلاستیکی به صورت مخلوط با سایر پسماندهای عادی جمع آوری و به سایت پردازش و دفع پسماندهای آراد کوه منتقل می شود، تصریح کرد: بخشی از این پسماندها از طریق روان‌آب‌های سطحی شهر تهران به جنوب شهر منتقل و به همراه فاضلاب به مصرف آبیاری اراضی کشاورزی در جنوب تهران می‌رسد و بخشی نیز توسط دوره‌گردها جمع آوری و به مراکز غیر مجاز بازیافت پسماندهای پلاستیکی تحویل داده می‌شود. بخش عمده‌ای نیز در سایت آرادکوه توسط پیمانکاران تفکیک در مقصد جداسازی و به مراکز بازیافت فروخته می شود.
اکبرپور افزود: حدود 200 تن از این پسماندها که عمدتاً کیسه‌های پلاستیکی و دارای ارزش حراتی مناسب هستند، وارد ریچکت سوز (زباله سوز) مستقر در سایت آرادکوه شده و برق از آن استحصال می‌شود و مابقی نیز دفن می‌شود.
تاکید بر آموزش مردم برای تغییر الگوی مصرف و حمایت از تولیدکنندگان پلاستیک‌های زیست تخریب پذیر
وی در پایان با تاکید بر اینکه برای کاهش مصرف پلاستیک در کشور همانند سایر کشورها می‌توان با وضع قوانین ممنوعیت مصرف، اتخاذ سیاست‌های تشویقی و تنبیهی نظیر معافیت‌های مالیاتی و وضع عوارض و جرایم استفاده کرد، گفت: در کنار این عوامل راهکارهای استراتژی تولید پلاستیک‌های زیست تخریب پذیر و جایگزینی آن‌ها با پلاستیک‌های مرسوم و حمایت از تولیدکنندگان این کالاها می‌تواند راهگشا باشد. البته آموزش، اطلاع رسانی و تنویر افکار عمومی برای تغییر الگوی مصرف و کاهش استفاده از ظروف یک بار مصرف و کیسه‌های پلاستیکی و استفاده از جایگزین‌های مناسب یکی از راهکارهای اساسی است.
