اعتکاف سه بخش دارد: دوران پیش از اعتکاف، لحظات اعتکاف و بخش سوم یا ایّام پس از اعتکاف. خداوند ابتدا ما را دعوت به این حضور نورانی می‌کند؛ دل های بندگان را به لرزه می اندازد و آنها را از غفلت خارج می سازد. در لحظات طلایی اعتکاف، معتکف دعوت خداوند را لبیک گفته و رحمت الهی را به آغوش می کشد. گریه های دقایق آخر اعتکاف حکایتگر قلبی آکنده از عشق الهی است. امّا از بین این سه بخش، مهمترین بخش اعتکاف، بخش سوم آن، یعنی دوران پس از اعتکاف است؛ دوران حفظ دستاوردهای اعتکاف و پایبندی به تعهدات.
نقطه‌ای برای آغاز
معتکف کسی است که از فاصله ها گله دارد و خسته شده، فاصله ای که غفلت ها برایش به بار آوردند و گناهانی که او را خسته کرده است. وی پا به مسجد می گذارد و چند روزی مهمان خانه خدا می شود تا بهبودی روحی پیدا کرده و بیماری قلب و جانش شفا یابد. گریه می کند، توبه می کند و ذکر استغفار را بر زبانش جاری می سازد. چند روزی نماز قضا خوانده و طعم خوش نماز اول وقت، جماعت و مسجد را می چشد.
اساتید اخلاق همواره در موعظه های خود بیان می‌کنند که فرد باید مراقب ثواب کارهای خیرش باشد؛ آنها را حفظ کرده، تا وقت نیاز و احتیاج در روز قیامت از آن بهره بگیرد. این مطلب، برخاسته از قرآن کریم و نصایح حضرت محمّد(صلی الله علیه و آله) می باشد. خداوند در قرآن فرموده: «مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْهَا (قصص/84) هر کس کار نیکی بیاورد، پاداشی بهتر از آن برای اوست.» و در آیه ای دیگر بیان داشته: «مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا [انعام/160] هر کس کار نیک بیاورد، پاداشش ده برابر آن است.» در این دو آیه پاداش بی‌نظیر خداوند، در برابر بردن اعمال صالح به آخرت ذکر شده است. همان مطلبی که پیامبر در مجلس خویش به یارانش تذکر دادند.
به راستی اعتکاف نقطه آغاز است؛ نقطه ای که درباره آن از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) نقل شده که فرمودند: « مَنْ اِعْتَکَفَ ایماناً وَاحْتِساباً غُفِرَ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ؛ همه گناهان گذشته کسى که از روى ایمان و براى رسیدن به ثواب الهى معتکف شود، آمرزیده می شود.»(کنزالعمّال، ج8، حدیث 24007)
ارزش اعتکاف به شروع مجدد پس از آن است. اگر قرار باشد فرد به دوران پیش از اعتکاف بازگردد؛ دیگر اعتکاف و توبه در آن چه ارزشی داشته است. ازاین روست که معتکفین با خدای خود عهد و پیمان هایی می‌بندند تا این حال خوش را حفظ کنند.
یک قرارداد دو جانبه
اعتکاف نوعی عهدنامه دو طرفه است؛ عهدی بین بنده و معبود. معتکف به آغوش خدا پناه می‌برد و با او رازهای دلش را می گوید. در آن مناجات ها، اشتباهاتش را در می یابد و با خداوند قول و قرارهایی می‌گذارد. بعد از اعتکاف است که خداوند عمل به آن عهدها را از بنده‌اش می خواهد؛ همانگونه که فرموده: «وَ أَوْفُواْ بِعَهْدِ اللَّهِ إِذَا عَاهَدتُّم(نحل/91) چون با خدا پیمان بستید بدان وفا کنید.» اگر این عهد و پیمان نادیده گرفته شود؛ نتایج اعتکاف از بین می رود و جز آن خاطرات خوش و شیرین چیزی باقی نمی ماند.
کلّی اعمال خوب
اعتکاف تجربه کلی اعمال خوب و صالح است. اعمالی که ذخیره خوبی برای روز قیامت به حساب می آید. وقتی فرد معتکف خود را مشغول نماز، روزه، قرائت قرآن و دعا می‌کند و زبانش را به ذکر الهی مترنّم می سازد؛ خدا نیز اجر و پاداشی بسیار بالا را به او عطا می کند. همچنانکه از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) به ما رسیده است که حضرت فرمودند: «اَلْمُعْتَکِفُ یَعْکِفُ الذُّنُوبَ وَیجْری لَهُ مِنَ الْاجْر کَاَجْرِ عامِلِ الْحَسَناتِ کُلِّها؛ معتکف گناهان را متوقف نموده و پاداشی مانند ثواب انجام دهنده تمام نیکی ها دریافت می کند.» (کنزالعمّال، ج8، حدیث 24012) در این حدیث پیامبر بشارت ثوابی بسیار عظیم و بزرگ را به شخص معتکف دادند و صد البته در ابتدای روایت آمده که گناهان به وسیله اعتکاف متوقف می شود؛ پس باید بعد از اعتکاف، فرد از خود مراقبت کند تا دوباره به وسیله گناهان، آلوده نشود.
اعتکاف نوعی عهدنامه دو طرفه است؛ عهدی بین بنده و معبود. معتکف به آغوش خدا پناه می‌برد و با او رازهای دلش را می گوید. در آن مناجات ها، اشتباهاتش را در می یابد و با خداوند قول و قرارهایی می‌گذارد. بعد از اعتکاف است که خداوند عمل به آن عهدها را از بنده‌اش می خواهد؛ همانگونه که فرموده: «وَ أَوْفُواْ بِعَهْدِ اللَّهِ إِذَا عَاهَدتُّم(نحل/91) چون با خدا پیمان بستید بدان وفا کنید.» اگر این عهد و پیمان نادیده گرفته شود؛ نتایج اعتکاف از بین می رود و جز آن خاطرات خوش و شیرین چیزی باقی نمی ماند
مشکل جمع کردن ثواب نیست
اساتید اخلاق همواره در موعظه های خود بیان می‌کنند که فرد باید مراقب ثواب کارهای خیرش باشد؛ آنها را حفظ کرده، تا وقت نیاز و احتیاج در روز قیامت از آن بهره بگیرد. این مطلب، برخاسته از قرآن کریم و نصایح حضرت محمّد(صلی الله علیه و آله) می باشد. خداوند در قرآن فرموده: «مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْهَا (قصص/84) هر کس کار نیکی بیاورد، پاداشی بهتر از آن برای اوست.» و در آیه ای دیگر بیان داشته: «مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا [انعام/160] هر کس کار نیک بیاورد، پاداشش ده برابر آن است.» در این دو آیه پاداش بی‌نظیر خداوند، در برابر بردن اعمال صالح به آخرت ذکر شده است. همان مطلبی که پیامبر در مجلس خویش به یارانش تذکر دادند.
باطلش نکنید!
روایت شده که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در جمع اصحاب و یاران خویش فرمودند: کسی که اذکار "سبحان الله"، "الحمد لله"، "لا اله الا الله" و "الله اکبر" را بگوید خداوند در برابر هر ذکری، درختی برایش در بهشت می کارد. در این هنگام فردی از قریش به رسول خدا می‌گوید: بنابراین درختان زیادی در بهشت داریم. پیامبر هم در جواب وی می فرمایند: «نَعَمْ وَ لَکِنْ إِیَّاکُمْ أَنْ تُرْسِلُوا عَلَیْهَا نِیرَاناً فَتُحْرِقُوهَا وَ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ- یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَکُم ؛ بله ولی مراقب باشید آتش را به سراغ آن درختان نفرستید که بسوزند و این همان آیه قرآن است که خداوند فرموده: ای کسانی که ایمان آوردید؛ خدا را اطاعت کنید و رسول خدا را اطاعت کنید و اعمال خود را باطل نکنید.» (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ، ص11) طبق این حدیث مهمتر از اعمال صالح و مستحب، نگهداری آن دانسته شده است و از اینجاست که می گوییم نگهداری از اعتکاف و مرحله پس از آن اهمیت ویژه‌ای دارد.
کلام آخر
شیرینی اعتکاف را باید چشید و از لحظه لحظه آن برای آخرت ذخیره کرد. پس از اعتکاف تازه کار معتکف شروع می شود و می بایست آن اجر عظیم را حفظ کرده و به عهدهایی که با خدا بسته، وفادار بماند.
حجة الاسلام معین شرافتی
منبع : پایگاه تبیان
