روزنامه قانون: قلعه یا دژ در ایران باستان، جایگاه ویژه‌ای داشته است؛ قلعه‌هایی که در تاریخ پرفراز و نشیب این سرزمین استوار ایستاده و هم‌اکنون به نسل ما به امانت سپرده شده‌اند. دژهای مستحکمی که هزاران راز و حقایق تلخ و شیرین در آن‌ها نهفته است.
داستان‌ها و افسانه‌های کهن بسیاری درباره قلعه‌ها در تمامی دنیا وجود دارند؛ افسانه‌هایی که درحال حاضر نیز طرفداران بیشماری را به خود جذب می‌کنند. ایران سرزمینی است که در طول تاریخ همواره مورد تعرض و هجوم دشمنان قرار گرفته است، به همین دلیل دژ جایگاه ویژه‌ای در کشور دارد. در این گزارش به معرفی چند قلعه مشهور ایران پرداخته‌ایم که باهم می‌خوانیم.
قلعه گردکوه یا گنبدان دژ
کهنسال‌ترین و پرصلابت‌ترین قلعه کوهستانی ایران در 81 کیلومتری دامغان قرار دارد؛ قلعه‌ای که با داشتن استحکام دفاعی، غیرقابل تسخیر و در طول تاریخ بسیارپراهمیت بوده است.براساس افسانه‌ها اسفندیار مدتی به دستور گشتاسب در این قلعه زندانی بوده است.پس از آن‌که قلعه الموت به وسیله سلجوقیان محاصره شد، حسن صباح کودکان و فرزندان خود را به گرد کوه فرستاد و 40سال آنجا زندگی کرد.
قلعه فورگ
قلعه فورگ بر بالای صخره‌ای سنگی، خود را استوار نگه داشته است. این قلعه در 10کیلومتری اسدیه قرار دارد. زمانی این قلعه مقر اسماعیلیان بوده و بعد از الموت، مهم‌ترین مقر این گروه به حساب می‌‌آید. قلعه فورگ 18 برج دارد که اکنون تعدادی از آن‌ها باقی مانده است. مصالح به کاررفته در ساخت قلعه بیشتر سنگ، آجر و خشت است.بیرجند قلعه‌های بسیاری دارد که نشانی از تاریخ و تمدن ایران درگذشته دارد. فورگ جایی است برای دیدن و به فکر فرو رفتن و تصویرسازی از تاریخ‌مان. بد نیست سری به بیرجند، شهر زیبایی‌ها بزنید و فورگ را از نزدیک ببینید.
قلعه بیرجند
بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین بنای تاریخی بیرجند و از جمله نقاط گردشگری خراسان جنوبی، بر فراز بلندترین نقطه غربی تپه ماهورهای شهر بیرجند قرار دارد. وسعت قلعه بیرجند 3000 مترمربع است که در دوره صفویه ساخته شده است. در واقع این قلعه هسته اولیه شهر بیرجند محسوب می‌شود. قلعه بیرجند با نام‌های قلعه ته ده و پایین شهر نیز شناخته می‌شود. این قلعه هفت برج و بارو دارد که فقط 6 برج از آن باقی مانده است. همچنین با توجه به شواهد موجود، به وسیله نقب‌های زیرزمینی به نقاط مهم شهر مثل ارگ بهارستان، ارگ کلاه فرنگی و قنات قصبه مرتبط بوده است.
نارین‌قلعه(نارنج‌قلعه)
این برج میان شهری باستانی بر فراز تپه‌ای در میبد قرار گرفته که شاخص‌ترین اثر بازمانده از معماری اصیل ایرانی است. نارین‌قلعه ـ که به گویش محلی‌ها همان نارنج‌قلعه است ـ هنوز هم پس از گذشت سال‌ها از گزند روزگار دور مانده و هویت تاریخی و فرهنگی استان یزد را برای همگان به تصویر می‌کشد. نارین‌قلعه، نه‌تنها بیانگر موقعیت اقتصادی و اجتماعی بلکه مرکز سیاسی بوده است. بنابر شواهد موجود و روایت‌ها، این بنا نظام پیچیده رفت و آمد زیرزمینی داشته است. دهانه شماری از این راهروها هنوز پیداست. مردم میبد می‌گویند از این دژ یک راهروی زیرزمینی تا محل آسیاب سنگ سیاه در باختر آبادی بیده در سه کیلومتری باختر شهر میبد وجود داشته است. نارین‌قلعه هر ساله به‌خصوص در این فصل پذیرای گردشگران بسیاری است که برای بازدید از آن به یزد می‌آیند.
برج‌طغرل
برج طغرل سازه‌ای سر به فلک کشیده است که شکوه خود را طی گذشت 700 سال حفظ کرده است. برجی شبیه ساعت که می‌توان از روی تابش آفتاب روی کنگره‌های آن، زمان را تشخیص داد. برج طغرل همان ساعت آفتابی عظیم تهران است. در شرق آرامگاه ابن بابویه در شهرری، این برج به‌جا‌مانده از دوران سلجوقی با 20 متر ارتفاع و 48 متر مساحت با اسکلتی خشتی و آجری خودنمایی می‌کند اما جالب‌بودن و زیبایی این معماری نه‌تنها به خاطر داشتن ساعت بلکه جنس به کاررفته در آن است. ملات به کاررفته در برج از زاج، خاک و سفیده تخم‌مرغ است. این ارگ علاوه بر استحکامش، هنر معماری گذشته را نیز نشان می‌دهد. برج طغرل در همین نزدیکی‌هاست اما صدافسوس که یکی از مکان‌های ناشناخته تهران به‌شمار می‌رود.
ارگ کریمخان
خوشا شیراز و وصف بی‌مثالش؛ شهری که هرساله میزبان هزاران گردشگر است. ارگ کریمخان در مرکز شهر شیراز قرار دارد؛ ارگی که در دوران زندیه ساخته شد و پایگاه نظامی برای زندیان بود اما بعدها در زمان سلسله پهلوی به زندان تبدیل شد. بهترین معمارها، ارگ کریمخانی را با بهترین مصالحی که از خارج از کشور تهیه می‌شد، ساختند و حالا این ارگ زیباترین یادگار آن دوران برای تاریخ دوستانی است که به آن سر می‌زنند.
قلعه رودخان
قلعه‌ای باشکوه از دوران ساسانی در 20کیلومتری جنوب غربی فومن خودنمایی می‌کند. این قلعه که به قلعه حسامی یا رودخان معروف است، در کنار روستایی به همین نام است و با دیوارهایی به طول 1500متر و 65 برج و بارو گردشگران را جذب خود کرده است. فاصله قلعه رودخان تا شهر ماکلوان 25کیلومتر و تا ماسوله 45کیلومتر و تا شفت 20 کیلومتر است. قلعه رودخان در ارتفاعی بین 665 تا 715 متر از سطح دریا واقع شده و کنار آن رودخانه‌ای با نام رودخان جاری است.قلعه رودخان از دو بخش ارگ (محل زندگی حاکم) و قورخانه (محل فعالیت‌های نظامی و زندگی سربازان) تشکیل شده است. ارگ در قسمت غربی قلعه است که دو طبقه دارد و سازه آن از آجر است. قراول‌خانه‌ها در دو طبقه با نورگیرها و روزنه‌های متعدد برای نظارت سربازان در قسمت شرقی قرار دارد. چشمه‌ای نیز میان قلعه وجود دارد. 40 برج دیده‌بانی دورتادور قلعه را احاطه کرده است. گفتنی است هیچ دشمنی نتوانسته به این قلعه زیبا نفوذ یا آن را فتح کند.
قلعه مارکوه
بارها برای فرار از شلوغی و به خلوت پناه بردن به مناطق شمالی سفر کرده‌ایم و هزاران خاطره از آنجا داریم. آیا می‌دانید رامسر، میزبان قلعه‌ای زیبا درآغوش خود است. قلعه مارکوه بین رامسر و تنکابن قرار دارد. این قلعه نامش را از روستای میزبانش دارد. برخی معتقدند علت این نام‌گذاری به خاطر مارهای زیاد منطقه است. این قلعه 600 مترمربعی در دوره‌های مختلف اسلامی و در جنگ‌ها زیاد مورد هجوم دشمنان قرار گرفته و فقط چهار برج و بارو از این عظمت زیبا بر جای مانده است. این قلعه 113 پله دارد که اگر هوس پیاده‌روی و دیدن منظره زیبا و پشت بام خانه‌های این روستا را کرده‌اید، می‌توانید از آن‌ها بالا بروید و مطمئن باشید با دیدن آن همه زیبایی خستگی را حس نخواهید کرد.
قلعه‌الموت
این قلعه با صخره‌های سرخ‌رنگ در میان کوه‌ها، خود را منحصربه‌فردترین قلعه ایران کرده است. می‌گویند الموت زمانی زندان بوده است، در صورتی که نه‌تنها زندانی در‌کار‌نبوده بلکه طبقه اجتماعی خاصی در این قلعه زندگی می‌کردند. طول این قلعه 120 متر است. الموت را پرتگاه‌های ترسناکی احاطه کرده و تنها راه ورود به آن از طرف ضلع شمال شرقی یعنی قله هودکان است. قلعه الموت زیبایی‌های خاصی دارد، مانند سیستم پیچیده آبرسانی با تنبوشه‌هایی (لوله‌های سفالین که زیر خاک یا میان دیوار کار می‌گذاشتند تا آب از آن عبور کند) به قطر 10سانتی‌متر که از چشمه کلدر آب را به دژ می‌رسانند و درحوض‌های سنگی ذخیره می‌کنند. در میان قلعه حوضی وجود دارد که هیچ‌گاه خالی از آب نبوده است. به همین دلایل الموت همیشه میزبان گردشگران داخلی و خارجی است.
