مدیرکل صنایع فلزی وزارت صنعت، معدن و تجارت از تولید 102 میلیون و 300 هزار دستگاه لوازم خانگی منتخب در سال گذشته خبر داد و اعلام کرد که لوازم خانگی تولید داخل از این به بعد کددار می شوند تا بلکه موضوع قاچاق لوازم خانگی تا حدی در کشور برطرف شود. به گفته «عباس هاشمی» بیش از 13 درصد قاچاق کالا در کشور مربوط به لوازم خانگی است.
به گفته هاشمی آمار سال 96 با توجه به قدرت خرید مردم، وضعیت بازار و مشکلات واحدهای تولیدی، یک میلیون و 100 دستگاه بوده که در بین آنها ماشین لباسشویی، کولر آبی و همچنین اجاق گاز بیشتر از سایر وسایل خریداری شده‌اند. او تاکید می‌کند که در 6 ماهه نخست سال 97 کد رهگیری برای کالای لوازم خانگی تولیدات داخلی داده شده و درباره اقدامات دیگر دولت پیرامون توانمندسازی واحدهای صنعتی گفت:
«حقوق ورودی لوازم خانگی را از 40 درصد به 55 درصد افزایش دادیم؛ در عین حال، یکی از برنامه های وزارت صمت حمایت از قطعه‌سازان است که باتوجه به اینکه 30 تا 35 درصد آمار واردات در صنعت لوازم خانگی گزارش شده است، سعی داریم تولیدات قطعه سازی را توانمندتر کنیم. از 6 ماهه دوم سال 96 تمامی لوازم خانگی در فهرست ماده 4 قانون حمایت از مصرف کنندگان بردیم تا تمام محصولات لوازم خانگی از شرکت‌های خارجی نمایندگی و خدمات پس از فروش داشته باشند تا واردکننده ضمن پرداخت حقوق دولت، بتواند خدمات پس از فروش داشته باشد.»
به گفته هاشمی با اینکه بیشتر از دو برابر نیاز بازار یخچال و لباسشویی تولید میشود اما همچنان قاچاق این نوع کالاها به کشور ادامه دارد:
«مصرف بازار ایران در لوازم های خانگی یخچال، یخچال فریزر و سای بای ساید یک میلیون و 500 هزار دستگاه، لباسشویی یک میلیون و 400 هزار دستگاه، اجاق گاز 700 هزار دستگاه، تلویزیون (وسایل صوتی و تصویری) 2 میلیون دستگاه است. گفتنیست به دلیل کیفیت مرغوب اجاق گاز ایران، رقبای خارجی توان رقابت با تولیدات داخلی این محصول ندارند.»
«نیما رییسی» کارشناس اقتصادی اعتقاد دارد که فاز دوم مبارزه با قاچاق کالا در دولت آغاز شده و لوازم خانگی را گزینه مناسبی برای آغاز این فاز می‌داند. او در گفتگو با دیجیاتو می‌گوید:
«قرار شده در فاز اول واردکنندگان کالا نسبت به دریافت شناسه اقدام کنند و در فاز بعد تولیدکنندگان کالاهای داخلی برای دریافت شناسه کالا وارد عمل شوند. همچنین اعلام شده که تولیدکنندگان داخلی باید کد رهگیری لوازم خانگی خود را بگیرند در غیر این صورت کالای موجود در بازار به‌عنوان قاچاق شناخته شده و جمع‌آوری خواهد شد.»
رییسی اما باور دارد که طرح دولت نقص‌هایی هم دارد، به عنوان مثال او از هراس فعالان بازار درباره افزایش نرخ ورودی لوازم خانگی به 55 درصد می‌گوید که باعث شده برخی تصور کنند تا قاچاق بیشتر شود:
«به نظر من این طرح هم همانند طرح رجیستری در آغاز دردسرهایی را به همراه خواهد داشت و بازار را به نوسان فرو می‌برد. عجیب است که بعد از طرح رجیستری درسی از اجرای آن نگرفته باشیم و بازهم به مشکل بربخوریم به خصوص اینکه وزارت صمت اعلام کرده که مبارزه با قاچاق و اعطای کد رهگیری بعد از وسایل خانگی به قطعات مصرفی و یدکی وسایل نقلیه، فرآورده‌ها و مشتقات نفتی، گازی و پتروشیمیایی، منسوجات و پوشاک»، اسباب‌بازی و دام زنده شامل گوشت سفید و قرمز هم خواهد رسید.»
به گفته رییسی شناسه رهگیری فوایدی هم دارد که نباید از آنها غافل ماند و فقط ابعاد منفی آن را نباید نگاه کرد:
«امکان خوبی برای رصد و ممیزی تعداد و انواع کالاهای شناسه‌دار را در سطح بازار ایجاد میشود و همچنین امکان شناخت کالاهایی را که به شکل قانونی در کشور تولید و عرضه شده یا به شکل قانونی از مجاری گمرکی وارد شده، برای دستگاه‌ها و بازرسان مختلف فراهم می‌کند. ضمنا گارانتی دار شدن تمام محصولات از دیگر مزیت‌هاست که طرح دولت به همراه خواهد داشت ولی طبیعتا گرانی را نیز وارد بازار می‌کند.»
این کارشناس در این بخش از گفتگو یادی هم از گرانی بازار لوازم خانگی و التهاب آن می‌کند که به عقیده او می‌تواند دلیل محکمی باشد برای اینکه زمان اجرای طرح کد رهگیری کمی به تعویق بیفتد چرا که به باور رییسی مشکل ارز بازار لوازم خانگی را به اندازه کافی تکان داده است:
«با اینکه افزایش قیمت‌ها همواره باعث هجوم مردم برای خرید لوازم خانگی می‌شد، اما چون قدرت خرید مردم نیز متناسب با تورم در دهه اخیر افزایش نیافته است، این بار خبری از خرید‌های هجومی هم نیست. نیاز به تهیه جهیزیه به نوعی نیاز اولیه است که بالاخره باید تهیه شود، اما برخی از نیاز‌ها ثانویه است و اغلب در شرایط فعلی نادیده گرفته میشود. اوضاع جوری شده که کالای لوازم خانگی به جای آنکه یک جنس مصرفی باشد تبدیل به جنسی از نوع سرمایه‌ای شده است.»
فروش لوازم خانگی امریکایی، ژاپنی و اروپایی تا چند سال بعد از انقلاب در بازار ایران رواج داشت، اما در چند دهه گذشته با توجهی که به صنعت داخل شد، کارخانجات زیادی در این زمینه فعال شدند و انواع لوازم منزل را با کیفیت خوب تولید می‌کنند. البته برخی از این کارخانه‌ها مانند ارج و در سال‌های اخیر با ورشکستگی مواجه شده‌اند که کارشناسان دلایل آن را واردات بی‌رویه قاچاق، فرسودگی ماشین‌آلات، کمبود نقدینگی و موارد دیگر می‌دانند.
دولت سال گذشته توانست با اجرای طرح رجیستری، افزایش در آمدی برای بخش‌های مختلفی را به وجود بیاورد و البته با پدیده قاچاق هم مبارزه کرد، اما هنوز هم تبعات طرح رجیستری کم و بیش در بازار و بین کاربران وجود دارد. باید دید که موضوع کد رهگیری لوازم خانگی می‌تواند با مرور مشکلات رجیستری، معضل قاچاق کالای لوازم خانگی را حل کند یا خیر.
