از اواخر قرن نوزدهم که نخستین پلاستیک ساخته دست بشر به نام سلولوئید ابداع شد، تاکنون پلاستیک‌های مختلفی با تغییر در بافت پلیمری آن تولید و روانه بازار شده است. در این 150 سال، میلیون‌ها تن انواع پلاستیک تولید و بعد از مصرف، به طور غیر مسئولانه‌ای در طبیعت تخلیه و یا رهاسازی شده است به طوری‌که امروز دانشمندان برآورد می‌کنند فقط در سطح اقیانوس‌ها رقمی بالغ بر 269 هزار تن زباله پلاستیکی به صورت شناور پراکنده و در اعماق اقیانوس‌ها نیز بالغ بر 8 میلیارد تن پلاستیک انباشته شده باشد.این همه در حالی اتفاق می‌افتد که میلیون‌ها سال است زمین با سخاوت و بخشندگىِ هر چه تمام‌تر بسترى امن را براى زیست انسان‌ها ایجاد کرده اما ما بی‌توجه به همه محدودیت‌های طبیعی سیاره‌مان کمر همت به نابودی و آلوده‌سازی آن بسته‌ایم.
به گزارش به نقل از روزنامه ایران، حال برای آنکه دریابیم با طبیعت پیرامون‌مان چه کرده‌ایم لازم نیست راه دور برویم، فقط کافی است در وقت سفر و تعطیلات نوروزی نگاهی به دور و بر خودمان بیندازیم. تقریباً هیچ محیط طبیعی اعم از جنگل و کوه و رودخانه و ساحل و دریا و بیابان را نمی‌توانید بیابید که ردپایی از انسان و زباله در آن نباشد. بار سفر که می‌بندیم، تا بن دندان خودروی شخصی‌مان را مملو از انواع آذوقه می‌کنیم به طوری‌که گاه چندین برابر نیاز غذایی‌مان را با خود می‌بریم و مصرف می‌کنیم و دست آخر نیز پسماندهایش را به گوشه و کنار پرتاب می‌کنیم. شدت پراکنده‌سازی انواع زباله بویژه پسماندهای پلاستیکی و.... در طبیعت ایران به حدی است که حتی جهانگردان و طبیعت گردانی که به کشورمان می‌آیند نخستین چیزی که به زبان می‌آورند این است: «ایران خیلی زیباست اما چرا این همه زباله در طبیعت شما ریخته می‌شود، هر کجا می‌رویم مملو از زباله است؟!»
انگار به ما یاد نداده‌اند که طبیعت زباله‌دانی نیست، انگار نمی‌بینیم که دیگر هیچ تفرجگاهی باقی نمانده که مصون از زباله باشد و بتواند در آینده فرزندان ما را میزبانی کند، گاهی زمین و ساحل را که می‌کنیم تا عمق نیم تا یک متری به زباله می‌رسیم، می‌خوریم و از شیشه ماشین به بیرون پرتاب می‌کنیم، می‌خوریم و پسماندهای‌تر و خشکش را دور و بر محل کمپینگ‌مان رها می‌کنیم، براستی چه کسی این زباله‌ها را باید جمع‌آوری کند؟!
باور کردنش سخت است اما این یک واقعیت است که در هر دقیقه در ایران، حدود 5 تن زباله پلاستیکی دور ریخته می‌شود که تا پایان هر روز مجموع پلاستیک‌های دور ریخته شده رقمی معادل 7200 تن را شامل می‌شود. از این میزان حدود 1000 تن فقط در تهران دورریز می‌شود و مابقی متعلق به سایر شهرهای کشور است بدین ترتیب در هرسال رقمی معادل دو میلیون و 600 هزار تن زباله پلاستیکی دور ریخته می‌شود که سهم سرانه هر نفر به ازای پلاستیک تولیدی در کشور معادل 32 کیلوگرم در سال است. یعنی هر خانواده چهارنفری دربهترین حالت ممکن در هر سال معادل 130 کیلوگرم زباله پلاستیکی دور می‌ریزد که کمتر از 10 درصد آن بازیافت شده و به چرخه مصرف برمی‌گردد و مابقی یا در محل‌های دفع زباله دفن یا تلنبار شده و یا در طبیعت رهاسازی می‌شود.
در حال حاضر مشکل زباله‌های پلاستیکی در جهان به یکی از بزرگترین معضلات زیست محیطی تبدیل شده از این رو مصرف کیسه‌های پلاستیکی و یا حتی بطری‌های پت در برخی کشورها ممنوع و یا مشمول مالیات‌های سنگین شده و تولیدکنندگان موظف به بازیافت پسماندهای پلاستیکی شده‌اند اما در ایران هنوز نه ممنوعیت و مالیاتی برای تولیدکنندگان و مصرف کنندکان پلاستیک وضع شده و نه پلاستیک‌های دور ریخته شده به چرخه مصرف مجدد برمی‌گردد.
مصرف محصولات پلاستیکی که زمانی تنها به کیسه‌ها و بطری‌های پت و احیاناً ظروف پلاستیکی چند بار مصرف در خانه‌ها محدود می‌شد اکنون چندسالی است که جای خود را به کاسه و بشقاب و کارد و چنگال و سفره و انواع بسته‌بندی‌های غیر ضروری پلاستیکی داده و روز به روز بیشتر می‌شود. پلاستیک نه فقط در طبیعت که حتی در میهمانی‌ها نیز جزء جدا نشدنی از سفره ایرانیان شده و بسیاری از ما آگاهانه یا ناآگاهانه به مصرف آن دامن می‌زنیم.
این در حالی است که اگر هر ایرانی فقط در هر روز یک کیسه پلاستیکی کمتر مصرف کند در هر ماه 2.4 میلیارد کیسه و در پایان هر سال، از مصرف 29 میلیارد کیسه پلاستیکی جلوگیری می‌شود. با این حال هر خانوار ایرانی بی‌توجه به سرنوشت کیسه‌های پلاستیکی دست کم در هر روز 5 قطعه کیسه پلاستیکی دور می‌ریزد که این رقم جدای از ظروف پلاستیکی یک بار مصرف و ظروف بسته‌بندی و بطری‌هایی است که دور می‌ریزد.
برای کاهش مصرف پلاستیک چه کنیم؟
از چند سال پیش برخی از گروه‌های محیط زیستی تلاش به منظور فرهنگ‌سازی برای جایگزینی پلاستیک با کیسه‌های پارچه‌ای را آغاز کرده‌اند. در این میان جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست از بیش از دو دهه قبل آموزش به زنان را در این مورد شروع کرد. بعدها گروه‌های دیگری همچون رفتگران طبیعت، انجمن طرح سرزمین، انجمن حفظ کوهستان سبز و... نیز به این حرکت پیوستند و نهایتاً روز 21 تیرماه را به عنوان روز بدون پلاستیک معرفی کردند.
انجمن طرح سرزمین نیز به مدت چند سال تلاش کرد تا در ایام نوروزی با توزیع کیسه‌های زباله و بروشور در محور ورودی پارک ملی گلستان در جاده تهران - مشهد، مسافران نوروزی را به داشتن سفری مسئولانه ترغیب کند و از آنها بخواهد که زباله‌هایشان را در جنگل گلستان نریزند، اگرچه این تلاش‌ها در نوع خود قابل تقدیر است اما به دلیل محدودیت نیروهای داوطلب و عدم فرهنگ‌سازی رسانه‌ها بویژه رسانه ملی، هنوز زباله بزرگترین چالش زیست محیطی کشورمان است.
اخیراً نیز یک مؤسسه کارآفرین که برای زنان خودسرپرست ایجاد شغل می‌کند طرحی را به نام «مانیز، مردمی هستیم» به‌منظور ترویج فرهنگ استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای را آغاز کرده است. کیسه‌های پارچه‌ای این مؤسسه که تماماً توسط زنان خودسرپرست دوخته و بسته‌بندی می‌شود در برخی از فروشگاه‌های سبز در تهران و شهرستان‌ها فروخته شده و این امکان را به خریداران می‌دهد تا کالاهای مصرفی خود را هنگام خرید در این کیسه‌ها قرار دهند و یکبار برای همیشه پارچه را که قابلیت شست‌وشو دارد جایگزین کیسه‌های پلاستیکی کنند.
اما این حرکت نوین در ابتدای راه خود قرار دارد و هنوز بسیاری از مردم نمی‌دانند که پلاستیک‌هایی که به هنگام خرید به صورت فله‌ای توسط آنها برداشته و سپس دور ریخته می‌شود چه بلایی به سر طبیعت و سلامت خود و فرزندان‌مان می‌آورد در غیر این صورت یکبار برای همیشه کیسه پارچه‌ای را جایگزین این همه پلاستیک می‌کردند.
سندی برای شرمندگی همه ما!
شدت آلودگی طبیعت با پلاستیک به حدی است که اخیراً دانشمندان موفق شده‌اند از لحظه ورود پلاستیک حتی به بدن پلانکتون‌ها که از ریزترین موجودات دریایی هستند هم فیلمبرداری کنند.
پلانکتون‌ها در ابتدای چرخه غذایی در دریاها و اقیانوس‌ها قرار دارند که بدین ترتیب بسیاری از این مواد پلاستیکی نهایتاً از بشقاب غذای من و شما سر در می‌آورد. همین دانشمندان می‌گویند شمار میکروپلاستیک‌ها در آب اقیانوس‌ها، در حال حاضر ٥٠٠ برابر بیشتر از ستاره‌های کهکشان‌هاست!
شاید بسیاری از مردم ندانند که پلاستیک‌ها بین 100 تا1000 سال پس از تبدیل شدن به زباله، به طبیعت برمی‌گردند آن هم چه برگشتنی! که ای‌کاش هیچ گاه برنگردند. وقتی برمی‌گردند به ذرات کوچکتری تبدیل می‌شوند به نام میکرو پلاستیک. در حالت میکرو پلاستیک فقط آلودگی‌های بصری کم می‌شود یعنی ما دیگر با چشممان در طبیعت پلاستیک نمی‌بینیم اما صدها برابر آلودگی حاصل از میکرو پلاستیک‌ها را در غذایمان می‌خوریم و بعد هم شاهد افزایش نرخ سرطان در کشورمان هستیم!
نه به پلاستیک
بیایید از همین آغاز سال نو شروع کنیم، تا جایی که امکان دارد به پلاستیک نه بگویید و ترجیحاً کیسه‌های پارچه‌ای را برای خرید و حمل کالاهایتان انتخاب کنید. البته «نه گفتن» به پلاستیک با 3 گزینه زیر توصیه می‌شود:
استفاده از کیسه پارچه‌ای (متقال - کتان)
استفاده از کیسه سوزنی(اسپانباند، نبافته یا non_woven)
استفاده از کیسه کاغذی
اما پارچه‌های متقال، کتان و برزنت که از نخ پنبه به‌دست می‌آیند عمر مصرف بسیار طولانی‌تری نسبت به گزینه دو و سه دارند چون تجزیه پذیرند و با برگشت به طبیعت، خاک و آب را آلوده نمی‌کنند به دلیل اینکه پایه پنبه دارند.
به همین دلیل در کشورهای پیشرفته به عنوان محیط زیستی‌ترین گزینه مطرح می‌شوند.
این در حالی است که کیسه‌های سوزنی از مواد پلاستیکی پرس شده تشکیل شده‌اند و فقط چند بار مصرف بودنشان است که آنها را از پلاستیک نازک بهتر می‌کند.
البته یادمان باشد که باز هم پلاستیک هستند و وقتی به زباله تبدیل بشوند حتماً آلودگی خاک و آب را دارند. از سوی دیگر عمر مصرف این کیسه‌ها نسبت به پارچه خیلی پایین‌تر است چون تار و پود ندارند و از مقاومت کمتری برخوردارند همچنین در اکثر مواقع برای کاهش قیمت کیسه، دوخته نمی‌شوند بلکه قطعات با پرس به هم وصل می‌شوند بنابراین زودتر از پارچه دوخته شده، پاره می‌شوند. از سوی دیگر کیسه‌های پارچه‌ای قابل شست‌وشو هستند ولی کیسه‌های سوزنی چنین قابلیتی ندارند
در مورد کیسه‌های کاغذی نیز باید گفت مهم‌ترین جنبه زیست محیطی‌شان پایه گیاهی‌شان است که امکان آلودگی آب و خاک را ندارد اما این کیسه‌ها مقاومت پایینی دارد که چند بار مصرف‌شان را با چالش مواجه می‌کند ضمناً به یاد داشته باشید که برای تولید آنها، روزی درختی قطع شده است. از این رو پیشنهاد می‌شود کیسه‌های پارچه‌ای را به دلایلی که در بالا گفته شده در زمره انتخاب نهایی‌تان قرار دهید.
کمپین طبیعت پاک برای پیشگیری از زباله‌ریزی سیزده بدر
پویش «طبیعت پاک» در نظر دارد در روز 13 فروردین 1396 در خروجی‌های شهر تهران و بوستان‌های تهران، اقدام به توزیع کیسه زباله برای جمع‌آوری زباله‌ها کند.
فعالان این کمپین اعلام کرده‌اند با همکاری اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران، انجمن ملی پلاستیک ایران و نیز تعدادی از تولیدکنندگان کیسه‌های زباله، این کیسه‌ها در روز سیزده بدر در هنگام خروج تهرانی‌ها از جاده‌های برون شهری توزیع خواهد شد تا زباله‌هایشان را در طبیعت نریزند. به همین منظور قرار است 250 هزار کیسه زباله تولید شده توزیع شود.
به پویش «همین یک زمین» بپیوندید و جایزه بگیرید
پویش محیط زیستی «همین یک زمین» با شعار «پاداش جنگل، زباله نیست» حرکت دیگری است که امسال همزمان با آغاز سال نو خورشیدی آغاز به‌کار می‌کند و هدف آن ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست جنگل و زباله است.
این پویش نیز که امسال برای دومین سال است برگزار می‌شود با حمایت سازمان جنگل‌ها و مراتع و بانک ایران زمین از مردم می‌خواهد تا با ارسال عکس‌های خود از پاکسازی طبیعت در ایام نوروزی و سیزده بدر به این حرکت بپیوندند و در نهایت به برترین عکس‌های موضوعی جوایز ارزنده‌ای اهدا می‌شود.
اینکه چرا هدفگذاری مبتکران این پویش به طور خاص روی جنگل‌ها متمرکز شده شاید به این دلیل است که این روزها وضعیت جنگل‌های شمال بیش از هر زمان دیگری مخاطره‌آمیز توصیف شده است، چرای بی‌رویه دام، هجوم بی‌امان گردشگران در داخل جنگل، ویلاسازی و شهرک سازی، توسعه صنعت و معدن و راه ها، دفن غیر اصولی زباله استان‌های شمالی در داخل جنگل‌های شمال و بهره برداری‌های دولتی و غیر دولتی، نفس جنگل‌های شمال ایران را به شماره انداخته به گونه‌ای که اکنون طرح تنفس جنگل بعد از سال‌ها مقاومت سازمان متولی، حالا قرار است بتدریج به اجرا گذاشته شود.
در همین حال دفن روزانه 6200 تن زباله در جنگل‌های باستانی شمال ایران و پراکنده‌سازی زباله توسط گردشگران در جنگل، یکی از بزرگترین عوامل تهدید اکوسیستم هیرکانی به شمار می‌رود. علاقه‌مندان به محیط زیست می‌توانند با نریختن زباله در جنگل و پاکسازی زباله‌های موجود و عکاسی از این جنبش مردمی به این پویش بپیوندند. برای شرکت در این پویش تنها کافی است کمی به اطراف خود نگاه کنید، قطعاً مناظر طبیعی را می‌بینید که بوسیله زباله‌های رها شده، زیبایی خود را از دست داده اند! پس در گام اول از صحنه عکس بگیرید سپس محیط را از زباله پاک کرده و مجدداً عکس بگیرید. حمل این زباله‌ها به نزدیک‌ترین سطل زباله یا محیط شهری می‌تواند هدف بعدی شما باشد که در قالب عکس می‌توانید آن را به تصویر بکشید و سپس با ارسال عکس‌های خود به کانال تلگرامی و صفحه اینستاگرام «همین یک زمین» می‌توانید از جوایز ارزنده این پویش بهره‌مند شوید. «همین یک زمین» همچنین آثار نقاشی کودکان را با موضوع «هدیه ما به جنگل زباله نیست» پذیرا است و جوایزی را به برگزیدگان هر گروه سنی اهدا می‌کند.
