هفته نامه سلامت - ترجمه مریم سادات کاظمی: پروستات یکی از غدد دستگاه تولید مثل مردانه است که درست زیر مثانه قرار گرفته و مانند حلقه ای، میزراه؛ مجرای خروج ادرار و منی از بدن را دربر می گیرد. نقش این غده تولید مایع شیری رنگ قلیایی است که همراه با اسپرم در کیسه های منی ذخیره می شود و پس از انزال همراه با منی ترشح خواهد شد.
این مایع طی رابطه جنسی، روند حمل و تغذیه اسپرم را بر عهده دارد و حالت قلیایی آن اسپرم را در محیط اسیدی حفاظت می کند. این غده از زمان تولد کوچک است و پس از سن بلوغ به دلیل ترشح هورمون تستوسترون رشد می کند تا اینکه حدود 20 سالگی به وزن تقریبا ثابتی می رسد و تا سنین 40 تا 50 سالگی باقی می ماند.
شایع ترین سرطان مردانه
سرطان پروستات یکی از شایع ترین سرطان های مردان است که آمارها نشان می دهد از هر 7 مرد، یکی از آنها به خصوص پس از 60 سالگی مبتلا به این بیماری می شود و محققان زمینه ژنتیک را در این باره بسیار تاثیرگذار می دانند. در بیشتر موارد، سرطان پروستات بسیار آرام پیشرفت می کند و بیشتر آقایانی که مبتلا به این بیماری هستند به دلایل دیگری فوت می کنند. معمولا تومور در سطح غده باقی می ماند و تاثیرات محدودی بر سلامت دارد که اغلب با مشکلات مجاری ادراری یا آمیزش همراه است، البته در بعضی موارد نیز سرطان به سرعت پیشرفت می کند. وخامت بیماری به وضعیت تومور سرطانی، محل قرار گرفتن و متاستاز (دست اندازی) آن بستگی دارد.
علائم ابتلا به سرطان پروستات
سرطان پروستات در مراحل اولیه بیماری هیچ علامت بارزی ندارد و مشکلاتی از جمله موارد زیر می تواند به عنوان هشدار تلقی شود:
- مشکل در دفع ادرار: ممکن است فرد برای رفع ادرار یا نگه داشتن آن دچار ناراحتی باشد، نیاز مکرر برای رفتن به دستشویی به خصوص طی شب احساس کند، حجم ادرار کاهش یابد و دفع ادرار با سوزش و درد همراه باشد.
- وجود خون در ادرار یا منی
- درد و احساس کشیدگی و ناراحتی در قسمت کمر، ران ها و بالای باسن
- ناراحتی در زمان رابطه جنسی؛ احساس درد و ناراحتی در زمان انزال
عوامل خطرساز بیماری
گرچه بسیاری از افرادی که جزو گروه های پرخطر محسوب می شوند هرگز مبتلا به این بیماری نخواهند شد اما شناخت عوامل زمینه ساز بیماری در روند تشخیص و کنترل وضعیت بیماری بسیار موثر خواهد بود.
افزایش سن: سرطان پروستات عموما در آقایان بالای 60 سال تشخیص داده می شود و زمینه تشخیص بیماری پیش از 50 سالگی تنها 0.5 درصد است که البته در سنین 55 تا 64 سال به 22 درصد نیز می رسد.
زمینه خانوادگی: زمانی که پدر یا برادر مبتلا به سرطان پروستات باشند، احتمال بروز سرطان افزایش می یابد که در واقع ناشی از زمینه ژنتیک است. تشخیص نقش ژن ها در ابتلا به سرطان پروستات این فرضیه را تایید می کند.
چاقی: مردانی که دچار افزایش وزن قابل توجه هستند با خطر بالاتر سرطان پروستات در مراحل پیشرفته روبرو خواهند شد.
تغذیه سرشار از چربی ها (گوشت های فراوری شده و گوشت قرمز): تحقیقات مختلفی طی سال های گذشته از تاثیر بالای مواد غذایی پرچرب در افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات حکایت دارد. چربی های اشباع موجود در گوشت قرمز اولین مورد است که البته مصرف گوشت های فراوری شده مانند سوسیس و کالباس نیز بسیار خطرآفرین خواهد بود.
التهاب: اگر التهاب یا عفونت پروستات مدت طولانی وجود داشته باشد و مزمن شود، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.
هیکل: مردان با جثه بزرگ و قد بلند
آفت کش: تماس طولانی مدت با آفت کش ها به خصوص در مردانی که زمینه وراثتی این بیماری را نیز دارند.
کادمیوم: قرار گرفتن در معرض مشتقات کادمیوم یا لاستیک
استعمال دخانیات: گرچه هنوز تاثیر مستقیم سیگار کشیدن در بروز سرطان پروستات کاملا تایید نشده اما بررسی های اخیر نشان می دهد احتمال وخامت بیماری و فوت ناشی از آن، در بیماران سیگاری بسیار بیشتر است.
تشخیص سرطان پروستات
سرطان پروستات از طریق آزمایش خون و اندازه گیری آنتی ژن های خاص پروستات (PSA) می تواند در روند تشخیص کمک کننده باشد. این آنتی ژن نوعی پروتئین است که توسط پروستات تولید می شود و افزایش آن در سطح خون گرچه الزاما به معنای سرطان پروستات نیست اما حدود 25 درصد موارد نشان دهنده سرطان پروستات و در بقیه موارد ناراحتی دیگری از غده پروستات مانند التهاب یا عفونت خواهد بود. از طرفی در 15 درصد موارد سرطان پروستات هیچ نشانه ای از افزایش این ماده در آزمایش دیده نمی شود.
نمونه برداری از پروستات نیز برای تشخیص دقیق بیماری معمولا تجویز می شود که عوارض خاصی ندارد و تنها در مدت کوتاهی موجب وجود خون در ادرار، منی یا مدفوع، تب و التهاب غده پروستات می شود. البته ممکن است آزمایش های دیگری مانند معاینات بالینی، سونوگرافی داخلی و نیز توسط پزشک متخصص لازم باشد. همچنین در کشورهای پیشرفته مانند کانادا روش های جایگزین نمونه برداری مانند تشخیص ژنتیک سرطان پروستات از روی نمونه ادرار و تست های تشخیصی خاص نیز کاربرد دارد که حتی در چنین جوامعی نیز به دلیل هزینه بالا و عدم پوشش بیمه ای هنوز برای همه قابلیت تجویز ندارد.
اقدمات پیشگیرانه
کنار توجه به علائم هشداردهنده و مراجعه زودهنگام به پزشک برای پیشگیری از وخامت بیماری، توجه به برخی اصول شیوه زندگی سالم مانند مصرف کافی میوه ها و سبزیجات، دریافت متعادل چربی ها، پرهیز از پرخوری و کالری اضافی، گنجاندن ورزش و تحرک در برنامه روزمره و دوری از دخانیات می تواند زمینه خطر بیماری را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.
درمان جدید و بسیار موثر سرطان پروستات
از سال های پیش درمان این بیماری مبتنی بر تجویز داروهای به خصوص هورمون درمانی، عمل جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی بوده است، در این باره طی سال های اخیر پیشرفت های چشمگیری در زمینه درمان و کنترل سرطان پروستات انجام گرفته که توانسته تا حد زیادی کیفیت زندگی بیماران را بهبود ببخشد و امید به زندگی را در آنها افزایش دهد. تحقیقات گسترده ای که سال گذشته میلادی در کنگره های مختلف علمی جهان تایید شد از تاثیر مثبت نوعی داروی جدید با نام تجاری Zytiga حکایت دارد که کنار درمان های هورمونی تاثیر مثبتی در سرطان های پروستات متاستاز دهنده دارد. در واقع درمان های هورمونی مرسوم قادر به نابودی کامل سلول های سرطانی نیستند و چنین مولکول هایی به عنوان درمان تکمیلی در آغاز روند درمان بیماری می تواند خطر فوت ناشی از سرطان پروستات را تا حدود 40 درصد کاهش دهد
و احتمال عود بیماری طی 2.5 سال پس از روند درمان را نیز بیش از 50 درصد کاهش دهد. سلولهای سرطانی پروستات برای رشد و تکثیر به هورمون های مردانه موسوم به آندروژن ها مانند تستوسترون نیاز دارند. آندروژن ها تحت تاثیر هورمون درمانی دیگر عملکرد معمول خود را ندارند و نمی توانند به سلول های سرطانی پروستات کمک کنند تا تکثیر یابند. دیگر تاثیر هورمون درمانی مبنی بر این است که مانع تولید آندروژن های لازم برای رشد سلول های سرطانی می شود. Zityga دارویی است که مجاری بیولوژیک تولید آندروژن ها را مسدود کرده و بدن را برای تولید این هورمون ها ناتوان می کند. در حال حاضر، این دارو در موارد سرطان پیشرفته و مقاوم نسبت به درمان های آنتی آندروژنیک تجویز می شود اما نتایج تحقیقات حاکی از آن است که می تواند خیلی زود و در مراحل نخست درمان هورمونی مصرف شود.
منابع:
PassportSante.fr
cancer.ca
