چه‌چیز باعث می‌شود بسیاری از زوج‌هایی که غالباً با جملهٔ «تنها مرگ ما را از یکدیگر جدا می‌کند» زندگی مشترک خود را آغاز می‌کنند و ابتدا به آن احساس تعهد دارند، پس از مدتی با مشکلات زیادی روبرو می‌شوند و کار به جایی می‌رسد که به هم پرخاش و با هم نزاع می‌کنند و گاهی در نهایت به جای مرگ، طلاق آن‌ها را از هم جدا می‌کند. آنچه مسلم است زوج جوان از آغاز با دیدی غلط و محدود وارد زندگی زناشویی می‌شوند و برای خود بنایی رویایی و سراسر ایده‌آل تصویر می‌کنند و از آنجا که اطلاعاتشان از یکدیگر و از امکانات و توانایی‌های هم بسیاری محدود و ناقص است و چه‌بسا با وهم و خیال خواسته‌اند برای خود دنیایی بسازند، پس از گذشت چند ماه یا چند سال زندگی مشترک، به فکر حساب‌رسی و ارزیابی می‌افتند و درمی‌یابند آنچه تصور کرده‌اند، باطل و بی‌حساب بوده و این سرآغاز مشکلات جدی‌تری است. تحقیق روان‌شناسان و مشاوران خانواده در چند کشور نشان می‌دهد حدود 50درصد از همسران، ازدواج خود را در نهایت ناموفق ارزیابی می‌کنند.
در هر حال، تشکیل زندگی زناشویی مرحلهٔ انتقالیِ دشوار و پیچیده‌ای است؛ چراکه ازدواج مستلزم ازنوتعریف‌کردن افراد برای خود و والدینشان است. زن و مرد در ازدواج نیاز دارند خود را در قالب نقش‌های جدید بپذیرند و این مهم بدون آگاهی از مسائل مربوط به زندگی زناشویی و خصوصیات متفاوت زن و مرد امکان‌پذیر نیست. تحقیقات و شواهد بسیاری نشان می‌دهد که در جوامع امروز، همسران جوان در اوایل زندگی با مشکلات گوناگون و گاه شدیدی مواجه‌اند.
بنابراین، پیشنهاد اصلی و اساسی، بهره‌مندی از خدمات مشاوره ازدواج است تا زن و مرد با آگاهی بیشتر و تجهیز به دانش کافی در ارتباط با خود، ویژگی‌های خود و ویژگی‌های همسر آینده و نیز اهداف ازدواج به این دوره پویا و شکوفا در زندگی با آرامش بیشتری گام نهند. به بیان دیگر، مرد و زن، هردو، از آموزش‌های پیش از ازدواج در قالب مشاوره ازدواج، به‌ویژه در زمینه انتظاراتی که از آن‌ها به عنوان زن‌وشوهر می‌رود، سود می‌برند. در جوامع امروز، زندگی انسان‌ها در تمامی ابعاد دستخوش تغییرات سریع و شگرفی بوده است. بازتاب ماهیت پیچیدهٔ این تغییرات و تحولات در زندگی فردی و اجتماعی افراد کاملاً محسوس است.
ازدواج و زندگی زناشویی و تشکیل خانواده نیز از این قاعده مستثنی نیست. زن و مرد به دلایل متعدد از جمله شناخت ناکافی از یکدیگر، انتظارات و توقعات غیرواقعی از ازدواج و همسر و مشکلات اقتصادی و اجتماعی و اخلاقی، لاجرم با مشکلات بسیاری در ایجاد و حفظ و بقای زندگی زناشویی و روابط نزدیک و صمیمانه با یکدیگر مواجه می‌شوند. طبق طبقه‌بندی‌های تشخیص روان‌پزشکی، مسائل زناشویی و خانوادگی از علل رایج رجوع به کلینیک‌ها و مراکز خدمات مشاوره‌ای است که این خود گواه صحت مطالب ذکر شده است.
تاریخچه
از نظر تاریخی، مشاوران و روان‌درمانگران نخست با فرد، سپس با همسر و در نهایت، با کل خانواده کار می‌کردند. به گفتهٔ نیکلز، روان‌شناس مشهور آمریکایی در این زمینه، مشاوره ازدواج در آمریکا از مشاوره و روان‌درمانی فردی و نیز مطالعات خانواده و آموزش خانواده نشات گرفته است.
در سال 1988 انجمن بین‌المللی مشاوران ازدواج خانواده (I.A.M.F.C) ملاک‌های تربیت مشاوران و درمانگران ازدواج و خانواده را تعیین کرد. ویژگی‌های کلی این ملاک‌ها عبارت‌اند از: توسعهٔ دانش و مهارت در مبانی مشاوره، فردی، گروهی، شغلی، و بین‌فرهنگی، تأکید بر مشاوره ازدواج فردی و نظام‌های خانواده، تأکید مفهومی بر نظام‌های خارج از خانواده که با خانواده در تعامل‌اند، آموزش‌های بالینی شامل نظارت بر کار عملی درمانگر با افراد، همسران و خانواده‌ها و ادغام روش‌های مشاوره فردی و رویکردهای نظام‌مند در کار با افراد، همسران و خانواده‌ها.
دلایل ضرورت
آموزش همسران جوان معمولاً یکی از برنامه‌های رسمی و غیررسمی خانواده‌ها و دیگر نهادهای اجتماعی در اغلب کشورهای جهان است. همسران جوان که اغلب از دو فرهنگ و چندین خرده‌فرهنگ، متفاوت اثر پذیرفته‌اند، به‌منظور افزایش سطح رضایت در تشکیل خانواده و افزایش ضریب اطمینان از تشکیل خانوادهٔ جدید، باید آموزش‌های لازم را کسب کنند. اسلام نیز که خانواده را پیمانی مقدس بین زن و مرد می‌داند و ثمرهٔ ازدواج را انس و آرامش خانوادگی و فردی بیان می‌کند (سوره روم، آیه 21)، بر اهمیت مشاوره تأکید دارد و بارها در قرآن کریم به مشورت‌کردن توصیه می‌کند: «در کارها مشورت کن، پس هنگامی که تصمیم گرفتی به خدا توکل کن». امام علی، علیه‌السلام نیز می‌فرمایند: «مشورت کنید که موفقیت و رستگاری از مشاوره به‌دست می‌آید». برخی از عواملی که این ضرورت را در ازدواج بیشتر جلوه می‌دهد عبارت‌اند از:
- اشتباهات احتمالی والدین خود را تکرار نکنند و بر عادات بدی که در خانواده خود فراگرفته‌اند، غلبه کنند؛
- نقاط ضعف و قوت خود و طرف مقابل را بشناسند و در قبال آن مسئولیت بپذیرند. اغلب همین شناخت و احساس، تفاوت بین موفقیت و شکست در زندگی زناشویی است؛
- انتظارات واقع‌بینانه از زندگی زناشویی به‌دست آورند و از انتظارات رویایی و غیرواقعی دست بردارند؛
- بدانند چه انتظاری از خود و از همسر خود و از ازدواج دارند. این انتظارات بنیان ایمان و اعتقاد به زندگی را شکل می‌دهد.
این آموزش‌ها به شیوه‌های گوناگونی میسر است، از جمله آموزش در کلاس‌های رسمی و غیررسمی، توزیع جزوات، تشکیل کلاس‌های پرسش و پاسخ و بحث‌های گروهی، و طرح مسائل مبتلابهِ اکثریت. مشاوره ازدواج این کمک‌ها را به افراد ارائه می‌کند.
مشاوره ازدواج در ایران
در کشورمان اما هنوز مشاوره ازدواج به طور کامل برای جوانان در آستانهٔ ازدواج جا نیفتاده است. تأسیس و گسترش مراکز مشاوره ازدواج از گام‌های و مسئولیت‌های بسیار مهم است تا از این طریق بتوان به خانواده‌ها، برای رشد سالم و مطلوب و نیز پویایی و شکوفایی استعدادهای همهٔ اعضای خانواده و پیشگیری از اختلافات و ناهنجاری‌های فردی و اجتماعی کمک کرد.
بدیهی است موفقیت و کارایی مراکز مشاوره در بحث مشاوره ازدواج منوط به برخورداری از وجود مشاوران صالح و متخصص و کارآمد است. در هر حال، ضرورت وجود درس‌هایی با عنوان مشاوره ازدواج برای دانشجویان روانشناسی و مشاوره بیشتر حس می‌شود.
