به گزارش خبرنگار مهر، جنگ چالدران، نخستین نبرد دولت صفوی با عثمانی بود که در نزدیکی شهرستان چالدران در شمال غربی ایران رخ داد. در این جنگ نیروهای قزلباش نزدیک به چهل هزار تن و سپاه عثمانی قریب به یکصد هزار نفر بودند که قزلباشان به علت شمار کمتر و نداشتن سلاح آتشین از سپاه عثمانی شکست خوردند. در این جنگ سربازان ایرانی با شمشیر، نیزه و تیر و کمان می‌جنگیدند در حالیکه ارتش عثمانی از توپ و تفنگ بهره می‌جست. البته صفویان پیش از این جنگ سلاح‌های آتشین در اختیار داشته و به روش استفاده از آنها نیز آشنایی داشتند و شاه اسماعیل برای رسیدن به سلطنت از توپ و تفنگ استفاده کرده بود.
حدود 170 سال پیش روس‌ها به عنوان غنیمت جنگی کتاب‌های عتیقه، نایاب و ارزشمندی را به کشورشان بردند. چندین سال پیش افرادی در استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل کمک کرده و بدل آن را ساختند. تعدادی از این کتاب‌ها نیز 15 سال پیش برگشت داده شد اما همه آنها نیست و کپی بی‌کیفیتی از آن‌هاست. اما هنوز کتابخانه بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی بسیاری از این کتاب‌های نفیس را ندارد حتی کپی آن نیز در اختیار این مجموعه ثبت شده در فهرست میراث جهانی نیست.
یوسف معماری در کتاب گنجینه تاراج شده بقعه شیخ صفی به صورت مفصل درباره کتابخانه بقعه و آثار آن مستنداتی آورده است در بخشی از این کتاب فهرست کتاب هایی که به روسیه منتقل شده به شرح زیر آمده است:
مطلع خصوص الکلم فی معانی فصوص الحکم، به زبان عربی در فلسفه، تألیف محمّد بن علی - اسماء الحسنی مع ترجمه به عربی، تألیف سلطانعلی مشهدی - اسناد مناجات مخمس، به عربی - صحیفه کامله، تألیف عبدالله بن عمر، به عربی - طوالع الانوار و مطالع الانظار، تألیف بیضاوی، به عربی - شواکل الحور فی شرح هیاکل النور [دو نسخه] - الاشارات و التنبیهات - کتاب الکناش المعروف به کتاب الفاخر، تألیف محمد بن زکریا الرازی در طب - الجامع الکبیر المعروف بالحاوی، تألیف یحیی بن سعید هذلی حلی - مرقعات - روضه عین القضاه همدانی - کتاب علم، تألیف غزالی - لوایح جامی - مرقعات [هشت نسخه] - تحفه شاهی – مقاله خواجه انصاری - کیمیای سعادت غزالی - تاریخ طبری (به فارسی) [سه نسخه] - فردوس التواریخ - روضه الصفاء میرخواند در یازده جلد - خلاصة الاخبار فی بیان احوال الاخیار، تألیف خواندمیر - حبیب السیر - جواهر الاخبار - جامع التواریخ رشیدالدین - ظفرنامه تیموری [دو نسخه] - مطلع السعدین و مجمع البحرین، از عبدالرزاق سمرقندی [دو نسخه] - صفوة الصفا، از ابن البزاز - بیاض (مکالمه شاه طهماسب با ایلچیان) - شرف نامه - تاریخ المآثر کالدررو الجواهر - روضة الاحباب فی سیرة النبی والآل و الاصحاب – مجمع الانساب – احسن الکبار فی معرفة الائمة الأطهار، تألیف محمد بن زید بن عربشاه حسینی – احسن الکبار فی معرفة الائمة الأطهار، (جلد دوم) – خلاصة الاشعار و زبدة الافکار – مجموعه شعر – خمسه نظامی – دیوان اشعار – شاهنامه (چهار نسخه) – دیوان انوری – دیوان جامی – دیوان اشعار متفرقه (متعدد) – خسرو شیرین – حدیقه حکیم سنایی - دیوان خاقانی – دیوان صیفی – دیوان عطار – دیوان کمال الدین [دو نسخه] – گلستان سعدی – بوستان و منتخب بوستان – گلشن راز – کلیات دهلوی – آثار نظامی گنجوی (متعدد) – منتخب دیوان خسرو – هشت بهشت – لیلی و مجنون – منتخب خسرو و شیرین – ترجیع بند جامی – دیوان امیر حسن دهلوی – زاد المسافرین – دیوان خواجو – دیوان ابن یمین – کتاب مهر و مشتری – کلیات عماد الملة والدینْ الفقیه الکرمانی – دیوان حافظ شیرازی – کلیات حکیم نزاری – دیوان کاتبی – غزلیات شاهی (سه نسخه) – کتب سبعه جامی – تحفة الاحرار (شعر) در سه مجلد – سبحة الابرار (نظم) – یوسف و زلیخا – سلسلة الذهب (اشعار فارسی) – چهل حدیث جامی – دیوان اشعار – گوی و چوگان (نسخ متعدد) – تِمرنامه هاتفی (نسخ متعدد) – شاهنامه هاتفی – هفت منظر نظامی – دیوان بابافغانی – دیوان سهیلی – دیوان آصفی – رساله ملا سلطانعلی – آثارالمظفر – شاهنامه شاه اسمعیل – کلیات اهلی شیرازی – عقاید شاهی – کتاب مهر و وفا – دیوان مانی – حسن و دل – نزهة العاشقین – مرزبان نامه – ترجمه الفرج بعد الشدة و الضیقه – کلیات نوائی – خمسه امیر علیشیر نوائی – دیوان نوائی (نسخ متعدد) و اسکندر نامه.
بعد از غارت بقعه توسط روس‌ها، دست‌های یغماگران دیگر نیز به کتابخانه و موزه دراز شد و فرمانروایان محلّی، متجاوزین و مهاجمین هر چه خواستند و توانستند از بقعه برداشتند و بردند. گاهی هم متصدیان یا خدّام بقعه از راه حسن نیت و برای حفظ اشیا و کتب آنها را به منازل خود می بردند و مخفی می‌کردند. برای بعضی از این افراد یا ورّاث آنها برگرداندن این اشیا و کتاب‌ها میسّر نگشت و آنها یا از بین رفتند و یا از جاهای دیگر سر برآوردند.
در سال 1314 هجری شمسی به دستور وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه آنچه از اشیا و کتب در بقعه شیخ صفی باقی مانده بود به همراه قرآن مشهور به قرآن هفت منی در 80 صندوق بزرگ بسته بندی و به تهران منتقل شد که امروزه در بخش اسلامی موزه ملی موجود و محفوظ است.
اکنون که رابطه ایران با روسیه خوب است و حتی رئیس جمهور قرار است در روزهای آینده سفری به روسیه داشته باشد شاید بهتر باشد مسئولان مربوطه برای برگشت دادن این کتاب‌ها و یا داشتن نسخه‌ای با کیفیت از آنها تلاش کنند.
این موضوعی است که عبدالرحمن وهاب‌زاده، رئیس پایگاه بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی نیز در جمع خبرنگاران اعلام کرده و خواستار ارائه کپی کتب خطی انتقال یافته از کتابخانه بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی شده است او گفته است: این کتب در نوع خود بی‌نظیر و منحصربه‌فرد است و تا به امروز به دلیل اینکه در دسترس نبوده تحقیقات مناسبی در خصوص مطالب مندرج کتب انجام نشده است.
رئیس پایگاه میراث جهانی بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی گفته است: لازم است به دلیل بهبود مراودات دو کشور ایران و روسیه حداقل کپی این کتب در اختیار کشور ایران قرار گیرد که اندیشمندان تحقیقات لازم را انجام دهند. این کتب می‌تواند به رمزگشایی گوشه‌هایی از تاریخ این کشور و حکومت صفوی منجر شود و علاوه بر این به عنوان مستندات تاریخی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
