در این یادداشت به معرفی کتاب «پوشش اسلامی؛ چالش‌ها و راهکارها» به نقل از مهرخانه می‌پردازیم.
پوشش اسلامی؛ چالش‌ها و راهکارها
حسن بنیانیان
انتشارات سوره مهر
چاپ دوم؛1390
در کتاب «پوشش اسلامی، چالش‌ها و راهکارها با رویکردی به مهندسی فرهنگی» تلاش شده است که «ضمن بازشناسی ماهیت و آثار نامطلوب بدحجابی و طبقه‌بندی عوامل اصلی مؤثر در ایجاد روند رو به رشد این پدیده، ضمن آسیب‌شناسی از بستر عمومی تحولات فرهنگی جامعه و شناسایی عوامل گسترده‌ای که در تضعیف فرهنگ عفاف و حجاب نقش دارند، رویکردی مناسب، معرفی و راه‌حل‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت حل این مسئله را پیشنهاد و درباره جایگاه بهره‌گیری از قوانین و مجازات‌های اجتماعی در این موضوع بحث کنیم. لذا به خوانندگانی که در جستجوی راه‌حل کوتاه‌مدت و فوری برای درمان این بیماری ریشه‌ای هستند، توصیه می‌شود از خواندن این کتاب خودداری کنند.» ص 26
نویسنده در مقدمه کتاب می‌نویسد: «در مسئله پوشش اسلامی؛ گرچه عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نقش مهمی دارد، لیکن درمان اصلی نه در حل معضلات اقتصادی جامعه و نه در اعمال قوانین قاطع و ایجاد محدودیت‌های مختلف، بلکه بخش اعظم راه‌حل را باید در بهبود فرهنگ عمومی جامعه نسبت به درک اهمیت این مسئله و ایجاد اعتقاد و باور قلبی به لزوم حفظ پوشش ظاهری در کنار مراعات جدی ضوابط شرعی و اخلاقی در تعاملات بین زن و مرد دانست و حل مسائل اقتصادی و رفع موانع ازدواج جوانان را به عنوان اقدامات پشتیبانی‌کننده تلقی کرد و با این رویکرد در جستجوی راه‌حل بود.» ص 17
در کتاب حاضر به صورت غیرمستقیم این فرضیه مبنا قرار داده شده است که در تغییرات پوشش ظاهری می‌توان عوامل زیر را بر شمرد:
- الگوگیری از عناصر متعدد غرب در زندگی شخصی و اجتماعی، و شیوه اداره کشور بدون متناسب‌سازی آن با فرهنگ جامعه؛
- تهاجم مستمر دشمن برای تخریب بنیاد‌های اعتقادی ما به اصل دین، فرهنگ عفاف و پوشش ظاهری؛
- اقدمات آگاهانه نیرو‌های مخرب داخلی برای تخریب فرهنگ عفاف و حجاب با انگیزه‌های سیاسی، اقتصادی و اعتقادی؛
- پیامد‌های تخریب‌کننده فرهنگ دینی، حاصل فعالیت‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در سازمان‌ها و نهاد‌های اجتماعی؛
- ضعف درونی کارکرد فرهنگی نهاد‌ها و سازمان‌های فرهنگی و آموزشی در کشور؛
- ضعف درونی کارکرد فرهنگی رسانه‌های داخلی در این رابطه؛
- عدم حل مشکلات ازدواج و اشتغال جوانان در سن ازدواج؛
- رهاسازی تحولات اجتماعی و به‌هم‌ریختگی تعادل در حضور زنان و مردان در موقعیت‌های اجتماعی، متناسب با ظرفیت‌های جسمی، روحی و استعداد‌های متفاوتی که خالق هستی خلق کرده است؛
- منفعت‌طلبی اقتصادی بخشی از اصناف مختلف برای کسب درآمد، از رهگذر دامن زدن به گرایش افراد و روحیه تجمل‌گرایی.
کتاب دارای پنج فصل «آسیب‌های بدحجابی»، «پیامد‌های آزار جنسی در جهان»، «میانی نظری برای تعیین راهبرد‌های اصلاح و بهینه‌سازی پوشش اسلامی»، «بررسی عوامل تضعیف‌کننده فرهنگ عفاف و حجاب» و «راه‌برد‌ها، خط‌مشی‌ها و راهکار‌های تقویت فرهنگ عفاف و حجاب» است.
نویسنده در فصل اول به آسیب‌های بدحجابی در فرد، خانواده او، سایر خانواده‌ها، سازمان اجتماعی و کلیت جامعه؛ در قالب بررسی تخریب ظرفیت‌ها، استعداد‌ها و منابع مختلف پرداخته است.
فصل دوم به پیامد‌های آزار جنسی در جهان که با توجه به فقدان فرهنگ عفاف در حال گسترش است، از دید آمار و مبانی نظری در دو بخش کشور‌های غربی و کشور‌های در حال توسعه اشاره دارد.
در این فصل آمده است: «انتخاب تصویری از بدن نیمه‌برهنه یا برهنه چند زن زیبا و نصب آن در پوستر‌های شهری و یا تیزر‌های تبلیغاتی تلویزیونی، از نظر روانی مجازاتی است برای همه زنانی که در کنار همسران خود زندگی می‌کنند و از عشق، علاقه و محبت او برخوردارند، اما به دلیل به نمایش درآمدن این تصاویر در مقابل همسر خود احساس کمبود می‌کنند یا مرد به صورت غیرمستقیم با رفتار خود او را سرزنش می‌کند و ممکن است گفته شود که زن و مرد اروپایی این مسئله را پذیرفته‌اند که اینها اقلیت‌اند و واقعیت زندگی، همین زنان معمولی هستند. پاسخ این است که این پذیرش عقلی است و نمی‌تواند پاسخ‌گوی احساس مرد باشد.» ص 72
فصل سوم به مبانی نظری و رویکرد‌هایی برای دسترسی به راهکار‌های اصلاح و بهینه‌سازی پوشش اسلامی اختصاص دارد.
همچنین در این فصل اصول تربیت و فرهنگ‌سازی را که شامل «انطباق با فطرت»، «استفاده از عقل و تفکر»، «تدریجی‌بودن امر تربیت»، «دیدن تفاوت‌ها»، «احیای خود کمال‌جو»، «احیای روح حقیقت‌جو»، «دوست داشتن بودن مربی» و «استمداد از خداوند» است، نیز توضیح داده شده است.
نویسنده فعالیت فرهنگی را چنین تعریف کرده است: «فعالیت فرهنگی مجموعه تلاش‌های آگاهانه‌ای است که افراد، نهاد‌ها و سازمان‌های جامعه انجام می‌دهند تا تغییرات از پیش مشخص شده‌ای در نظام اعتقادات، ارزش‌ها و رفتار‌های افراد مورد نظر ایجاد کنند.» ص 103
نویسنده در ادامه به جامعه‌پذیری اشاره و از اکبر جباری، در تبیین علل بدحجابی چنین نقل می‌کند: «در جامعه‌ای که معماری، شهرسازی، ترافیک، صنعت، ورزش، هنر، رسانه، سینما، سیاست و بسیاری از امور آن، ساختار و ماهیت سکشوآل (زیست‌جهان جنسی) پیدا کرده است، بی‌حجابی کنشی است. از یک سو هم معلول زیست‌جهان سکشوآل هست و از سوی دیگر، علت آن.» ص 121
فصل چهارم عوامل تضعیف‌کننده فرهنگ عفاف و حجاب را بررسی می‌کند، «آثار مخرب اقدامات دلسوزانه» مانند وضع برخی قوانین و یا کاستی‌هایی که در شیوه فعالیت‌های فرهنگی وجود دارد و همچنین «آثار تخریبی اقدامات آگاهانه مخالفین داخلی» و «پیامد‌های تخریبی خازح از مرز‌ها» در این فصل عنوان شده‌اند.
به عنوان مثال نویسنده در این بخش به بعضی از مربیان و مدیران مدارس اشاره می‌کند: «حضور بعضی از مربیان حقوق‌بگیر رسمی در مراکز فرهنگی کشور که اعتقادی به آنچه که می‌گویند ندارند، نه تنها به تقویت فرهنگ عفاف و حجاب کمکی نمی‌کند، بلکه تخریب‌کننده تلاش‌های سازنده مربیان پرتلاش و صادقی است که می‌خواهند این مسئله را حل کنند.» ص 140
فصل آخر کتاب به راهکارها اختصاص دارد. نویسنده در این فصل به راهکار افزایش اعتقادات دینی جامعه، اصلاح نگرش نادرست مدیران به فرهنگ، اصلاح نگرش نخبگان جامعه و حوزه‌های علمیه و اصلاحات نگرشی برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های صدا و سیما و هنر اشاره می‌کند و همچنین رسالت‌های خاص نهاردهای و سازمان‌های مرتبط در رابطه با فرهنگ عفاف و حجاب مانند نهاد آموزش و پرورش، صدا و سیما، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، حوزه‌های علمیه، شهرداری‌ها، سازمان‌ها و نهاد‌های غیرفرهنگی و وزارت ارشاد را مورد بررسی قرار می‌دهد.
در پایان باید عنوان کرد همان‌طورکه بر جلد کتاب آمده است: «گرچه مطالعه این کتاب برای عموم افراد اعم از زن و مرد مفید است، اما نویسنده تلاش کرده است بحث را متناسب با نیاز مدیران فرهنگی، آموزشی، مربیان تربیتی و همه کارشناسانی که در حوزه مسائل فرهنگی و آموزشی تلاش می‌کنند، تبیین نماید.»
کتاب «پوشش اسلامی؛ چالش‌ها و راهکارها با رویکردی به مهندسی فرهنگی» در 292 صفحه به قلم حسن بنیانیان و تلاش شرکت انتشارات سوره مهر در سال 1390 برای دومین‌بار روانه بازار نشر شده است.
