هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم (IPCC) بدنه سازمان ملل متحد درباره ارزیابی علوم مربوط به تغییر اقلیم، یافته‌های خود را در نشست منطقه‌ای آموزشی و اطلاع‌رسانی تغییر اقلیم ارائه کرد.
به گزارش به نقل از شرق ،این نشست صبح روز گذشته در سازمان هواشناسی در تهران برگزار شد. مؤلفان و اعضای هیئت‌رئیسه IPCC در کارگاه‌هایی با حضور سیاست‌گذاران، متخصصان، مقامات اداری شهر، دانشمندان، نمایندگان جامعه شهری و تجارت، عموم مردم و اصحاب رسانه از ایران همراه با شرکت‌کنندگانی از عراق و جمهوری آذربایجان شرکت کردند.
کشورهای فقیر آسیب‌پذیرترند
معاون هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم، با اشاره به اینکه در برخی مناطق دنیا تأثیر تغییر اقلیم شدیدتر است، گفت: برای جلوگیری از افزایش دما تا بیش از دو درجه سانتی‌گراد، باید همه فعالیت‌های انسانی را که باعث انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود، محدود و کنترل کنیم.
یوبا سوکانا در نشست اطلاع‌رسانی و آموزشی این هیئت در سازمان هواشناسی که روز گذشته برگزار شد، اظهار کرد: همه مناطق دنیا اعم از قطب، استوا، حاره، همه اقیانوس‌ها و قاره‌ها و کشورهای فقیر و غنی تحت تأثیر تغییر اقلیم هستند؛ البته واضح است که کشورهای فقیر، در برابر تغییر اقلیم آسیب‌پذیرتر هستند.او ادامه داد: در کل دنیا، مشاهداتی درباره تغییر اقلیم انجام شده است.
این پدیده روی آب آشامیدنی، اکوسیستم‌های اقیانوسی، سیستم‌های انسانی، یخچال‌ها، تولید غذا، سلامت و بهداشت و حتی اقتصاد تأثیر می‌گذارد.معاون هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم با اشاره به اینکه سیستم‌های بیولوژیک، فیزیکی و انسانی تحت تأثیر تغییر اقلیم هستند، گفت: تمام قاره‌ها ازجمله اروپا، آفریقا، استرالیا و آمریکای شمالی از تغییر اقلیم تأثیر گرفته‌اند و بر اساس مشاهدات، تأثیر این پدیده در تمام این نواحی دیده می‌شود؛ هرچند در برخی مناطق پیامدهای ناشی از تغییر اقلیم شدیدتر است.
او با تأکید بر اینکه بیشتر گازهای گلخانه‌ای مربوط به سوخت‌های فسیلی است، گفت: مجموعه داده‌ها نشان می‌دهد در بازه سال‌های 2000 تا 2010، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای افزایش چشمگیری یافته و افزایش گازهای گلخانه‌ای، بیشتر ناشی از انتشار گاز دیاکسیدکربن از طریق سوخت‌های فسیلی است. 35 درصد گازهای گلخانه‌ای ناشی از بخش انرژی، 24 درصد ناشی از بخش کشاورزی، 31 درصد ناشی از بخش صنعت و 14 درصد ناشی از حمل‌ونقل است؛ بنابراین کاربری‌های مختلف در استفاده از سوخت‌های فسیلی و انتشار گازهای گلخانه‌ای نقش دارد.
سوکانا تأکید کرد: اگر بخواهیم افزایش دمای کره زمین را تا دو درجه نگه داریم، باید همه فعالیت‌هایی را که منجر به گازهای گلخانه‌ای می‌شوند، محدود کرد. مسلما اگر انتشار گازهای گلخانه‌ای و استفاده از سوخت‌های فسیلی به روش‌های سابق صورت گیرد، در نهایت در 15 تا 30 سال آینده همه چیز تمام می‌شود.سوکانا ادامه داد: اگر کاهش شدید دما داشته باشیم، وضعیت بهبود می‌یابد؛ بنابراین لازم است مراقب تغییر اقلیم باشیم تا بتوانیم شرایط کره زمین را بهتر کنیم.
برای این مسیر باید فعالیت‌های بشری را که منجر به تشدید تغییر اقلیم می‌شود، کنترل کنیم تا باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شویم. قطعا اگر این فعالیت‌های کنترلی را اعمال نکنیم، دما افزایش خواهد یافت.معاون هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم، با اشاره به ضرورت ایجاد شرایط سازگاری و تطبیق با محیط اظهار کرد: هرقدر دما بالاتر برود، قدرت تطبیق ما با محیط کمتر می‌شود؛ بنابراین موضوع انطباق با وضعیت موجود بسیار اهمیت دارد. نباید به شرایطی برسیم که امکان تطبیق و سازگاری نیز از ما گرفته شود؛ چون در این صورت آسیب‌ها بالاتر می‌رود.
هیچ کشوری در امان نیست
دیگر سخنران این برنامه، معاون کارگروه اول هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم بود که بررسی علمی این پدیده را بر عهده دارد. او با اشاره به اینکه هیچ کشوری از آسیب تغییر اقلیم در امان نیست، گفت: شاید در ایران پیامد تغییر اقلیم به شکل بیابان‌زایی باشد، اما سایر کشورها نیز تحت تأثیر این پدیده و مخاطرات جوی ناشی از آن هستند.
ادوین آلدریان در نشست اطلاع‌رسانی و آموزشی IPCC که با حضور معاون این هیئت و مسئول اطلاع‌رسانی آن در سازمان هواشناسی برگزار شد، اظهار کرد: مشکل تغییر اقلیم، مشکل مشترک جهان است و باید آن را با کمک یکدیگر حل کنیم.او با اشاره به اینکه تغییر اقلیم مسئله‌ای گسترده است، گفت: در هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم متخصصان بسیاری در حوزه‌های مختلف، اعم از سیاست، اقتصاد، علوم قضائی و حتی علوم اخلاقی حضور دارند.
معاون کارگروه اول IPCC در ادامه اظهار کرد: IPCC دنبال آن است مشخص کند در سامانه‌های اقلیمی چه اتفاقی در حال وقوع بوده و مخاطرات ناشی از تغییر اقلیم به چه شکلی است و اینکه چگونه می‌توان این مخاطرات جوی را کاهش داد.آلدریان با اشاره به تأثیر تغییر اقلیم روی پدیده‌های مختلف جوی ازجمله بارش برف اظهار کرد: این پدیده روی یخ‌ها، یخچال‌ها و همچنین اقیانوس‌ها اثرگذاری دارد.
افزون بر این، ترکیبات جو به دلیل فعالیت‌های انسانی تغییر می‌کند و بر اثر استفاده از سوخت‌های فسیلی، گازهای گلخانه‌ای انتشار می‌یابد و همین موضوع بر افزایش آلودگی هوا نیز اثرگذار است.معاون کارگروه اول هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم با بیان اینکه افزایش نیازهای انسانی باعث جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی شده است، گفـت: این پدیده‌ها در مناطق مختلف دنیا در حال وقوع است که بر میزان منابع آبی مناطق نیز اثر منفی گذاشته است.
افزون بر این شاخص‌های گرمایش جهانی روی رطوبت، بارش‌ها، یخچال‌های قطبی و کوه‌های یخی تأثیر می‌گذارد.معاون گروه اول IPCC با اشاره به ارتباط تغییر اقلیم با مصرف انرژی و سوخت اظهار کرد: افزایش جمعیت یکی از مشکلات جدی در حوزه تغییر اقلیم است که طبیعتا باعث افزایش مصرف انرژی و سوخت و در نتیجه تولید گازهای گلخانه‌ای بیشتر می‌شود.این عضو هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم تأکید کرد: فعالیت‌های انسانی باعث افزایش دمای کره زمین شده است و طبق برآوردها حدود دو یا حتی سه درجه دمای زمین افزایش یافته است.
واضح است که وقتی گاز دیاکسیدکربن افزایش می‌یابد، سیستم زمین گرم می‌شود اما مسئله آن است که گرمایش جهانی تأثیرات متفاوتی بر بخش‌های مختلف جهان دارد. بیابان‌زایی و تغییرات سطح آب دریاها از جمله عوارض گرمایش زمین و تغییر اقلیم است.
آلدریان با اشاره به اینکه اگر دمای کره زمین چهار درجه افزایش یابد، تأثیرات گسترده‌ای روی سیستم غذایی و محصولات کشاورزی خواهد داشت، گفت: شاید تغییرات ناچیز دما خیلی اثرگذار نباشد اما تغییرات شدید دما در بازه زمانی کوتاه نیم قرن تأثیرات گسترده‌ای خواهد داشت و مسلما تغییرات دمای اقیانوس‌ها میلیاردها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.معاون کارگروه اول IPCC در ادامه اظهار کرد: هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم سه پیام کلیدی در حوزه تغییر اقلیم دارند. اول اینکه بدانیم تأثیر انسان در پدیده تغییر اقلیم بسیار حائز اهمیت است.
دوم اینکه قصد داریم بدانیم چه عواملی باعث ایجاد چنین شرایطی می‌شود و سومین پیام IPCC آن است که امکان دارد تغییر اقلیم تأثیرات برگشت‌ناپذیری داشته باشد.آلدریان افزود: بر اساس داده‌های سازمان هواشناسی جهانی بعد از سال 2000 فقط طی دو سال بالاترین دما را ثبت نکرده‌ایم. غیر این دو سال دمای کره زمین بسیار بالا بوده است. طبیعی است که این افزایش دما بر کاهش یخ‌های اقیانوس‌ها و تشدید آلودگی‌ها اثرگذار خواهد بود.
تهران در فصل زمستان شاهد افزایش آلودگی هواست؛ چون چرخه هوا در این فصل کافی نیست.او با اشاره به دیگر پیامدهای ناشی از تغییر اقلیم در ایران گفت: وقوع سیل یکی از مهم‌ترین مخاطرات ناشی از تغییر اقلیم در ایران است. واضح است که همه مناطق دنیا اعم از کشورهای فقیر و غنی از تغییر اقلیم تأثیر می‌گیرند اما کشورهای فقیر قطعا در برابر تغییر اقلیم آسیب‌پذیرتر هستند.
گزارش‌هایی که مبنای مذاکرات بین‌المللی است
رئیس بخش اطلاع‌رسانی هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم ضمن معرفی این هیئت اظهار کرد: گزارش‌های منتشر‌شده از سوی IPCC مبنای مذاکرات بین‌المللی و تشکیل کنوانسیون تغییر اقلیم قرار گرفته است؛ حتی توافق‌نامه پاریس بر مبنای گزارش پنجم این هیئت منعقد شده است.
جاناتان لین اظهار کرد: هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم مأموریت داشته که روی موضوع تغییر اقلیم مطالعه کند و همواره دنبال هم‌افزایی در این زمینه بوده است. این هیئت اهمیت دارد، چون دیگر دولت‌ها مجبور نمی‌شوند به‌طور جداگانه در حوزه تغییر اقلیم مطالعه کنند. 30 سال است که این هیئت تأسیس شده است و هر شش سال یک‌بار یک گزارش مفصل در حوزه تغییر اقلیم ارائه شده و مشخص می‌کند که چه رفتارهایی باید در قبال تغییر اقلیم صورت گیرد.لین افزود: IPCC هیچ پژوهشی انجام نمی‌دهد بلکه مشاهدات و پژوهش‌های کشورهای مختلف را ارزیابی می‌کند و با قراردادن این داده‌ها و اطلاعات در کنار هم نتایج آن را به کشورها اعلام می‌کند.
متخصصان رشته‌های هواشناسی، فیزیک، کشاورزی، برنامه‌ریزی شهری، حمل‌ونقل، اقتصاد و حتی متخصصان حقوقی و اخلاقی نیز در آن حضور دارند. واضح است که IPCC یک دستور کار خاص ندارد بلکه یک سازمان بی‌طرف است و فقط تفاوت‌ها و مناقشات را در حوزه تغییر اقلیم مطرح می‌کند.رئیس بخش اطلاع‌رسانی IPCC در ادامه گفت: ما به دولت‌ها نمی‌گوییم که چه کار باید انجام دهند بلکه ما گزینه‌های مختلف را بر اساس دانسته‌ها اعلام می‌کنیم و دولت‌ها می‌توانند بر مبنای این داده‌ها و اطلاعات و با توجه به وضعیت خود تصمیم بگیرند.
او با بیان اینکه هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم سه کارگروه دارد، گفت: این سه کارگروه حوزه‌های مختلف تغییر اقلیم را پوشش می‌دهند. کارگروه اول در حوزه علوم فیزیکی فعالیت دارد. کارگروه دوم به اثرگذاری‌های تغییر اقلیم روی محیط زیست انسانی و نحوه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای توجه و بر این موارد تمرکز می‌کند. کارگروه سوم IPCC نیز به روش‌های دولت‌ها برای اندازه‌گیری گازهای گلخانه‌ای توجه می‌کند.
او افزود: به تلاش برای توسعه پایدار توجه می‌شود تا هم‌زمان با مقابله با تغییر اقلیم تأمین غذا به شکل پایدار انجام شود. بر اساس گزارش‌های IPCC دولت‌ها تصمیم گرفتند که دو درجه افزایش دما به‌عنوان حد خطر تعیین شود و حتی تصمیم گرفتند که این دو درجه را به 1.5 درجه محدود کنند. دولت‌ها از هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم درخواست کرده‌اند بررسی‌های مربوط به افزایش 1.5درجه‌ای دمای کره زمین را انجام دهد. در اکتبر امسال گزارش IPCC در این زمینه منتشر خواهد شد.
ارتباط تغییر اقلیم و توسعه ناپایدار
رئیس سازمان هواشناسی، تغییر اقلیم را قطعی دانست و گفت: اتفاقاتی که در حوزه دریاچه ارومیه، زاینده‌رود و کارون رخ داده، نمونه‌های عینی توسعه ناپایدار است.رئیس سازمان هواشناسی کشور و نماینده ایران در IPCC نیز در نشست اطلاع‌رسانی و آموزشی هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم گفت: بحث تغییر اقلیم و بحث توسعه پایدار دو بحث مرتبط با هم هستند. ما شاهد اتفاقاتی در سطح کشور هستیم که نمونه‌های عینی توسعه ناپایدار است.
اتفاقاتی که در حوزه دریاچه ارومیه، زاینده‌رود و کارون رخ داده، یک بخش مربوط به خشک‌سالی است اما بخشی از آن هم مربوط به این است که ما توسعه‌ای در سطح منطقه انجام دادیم که بیش از حد توان خرداقلیم آن منطقه است.داوود پرهیزگار افزود: وقتی بیش از توان خرداقلیم منطقه، توسعه انجام دهیم، باید به سراغ آب‌های زیرزمینی برویم و استفاده از آنها هم حدی دارد و به‌زودی آنها هم به انتها می‌رسد و ناچاریم به لایه‌های پایین‌تر برویم و امروز این اتفاق افتاده و ما نه تنها در آب‌های سطحی که حتی در آب‌های زیرسطحی هم دچار مشکل هستیم.وی تأکید کرد: مشکلی که در درک تغییر اقلیم وجود دارد این است که تغییر اقلیم بسیار بطئی و کند شکل می‌گیرد و به همین علت واکنش‌ها نسبت به آن هم خیلی جاها زیر سؤال می‌رود و اینکه واقعا رخ داده یا نه، زیر سؤال می‌رود.
اما شواهد علمی حاکی از این است که رخ داده و حتی در خود ایران هم شاهدیم که بارش ایران به مدت 12 سال زیر نرمال بوده است. وقتی در چنین مدتی بارش زیر نرمال داریم یعنی تغییری رخ داده است. رئیس سازمان هواشناسی تصریح کرد: از طرفی افزایش دما را شاهدیم و این داده‌های سازمان هواشناسی کشور است بنابراین تغییر اقلیم رخ داده و برای آن در کشور مدرک داریم و لازم است که تمام برنامه‌های توسعه‌ای را با توجه به تغییر اقلیمی که رخ داده بازنگری کنیم تا شاهد توسعه ناپایدار شبیه آنچه در اطراف دریاچه ارومیه، زاینده‌رود و کارون رخ داده، نباشیم.
درباره IPCC
هیئت بین‌الدول تغییر اقلیم (IPCC)، بدنه سازمان ملل متحد در زمینه ارزیابی علوم مربوط به تغییر اقلیم است. این هیئت توسط برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد (UNEP) و سازمان هواشناسی جهانی (WMO) در سال 1988 میلادی تأسیس شد تا ارزیابی‌های علمی دوره‌ای در رابطه با تغییر اقلیم و آثار و خطرات آن را در اختیار سران سیاسی کشورها قرار دهد و استراتژی‌های کاهش و سازگاری را ارائه کند.
این هیئت 195 عضو دارد.IPCC سه کارگروه دارد: کارگروه I که به شناخت علمی تغییر اقلیم می‌پردازد، کارگروه II که به اثرات تغییر اقلیم، نحوه سازگاری با آن و آسیب‌پذیری انسان و سیستم‌های طبیعی نسبت به تغییر اقلیم می‌پردازد و کارگروه III که کاهش تغییر اقلیم را مدنظر قرار می‌دهد. IPCC همچنین یک کارگروه دیگر به نام موجودی گازهای گلخانه‌ای دارد که مسائل مرتبط با گازهای گلخانه‌ای و روش‌های تخمین و برآورد میزان انتشار آنها را تعقیب می‌کند.
گزارشات جامع ارزیابی علمی هر شش تا هفت سال چاپ می‌شوند که جدیدترین آنها، گزارش ارزیابی پنجم، در سال 2014 تکمیل شد. ارزیابی جامع بعدی در سال 2022 تکمیل خواهد شد. اولین گزارش ویژه «گرمایش 1.5درجه‌ای» در سپتامبر 2018 نهایی می‌شود. این گزارش ویژه مرتبط با اثرات گرمایش جهانی 1.5درجه‌ای نسبت به اندازه پیش از صنعتی‌شدن و مسیرهای جهانی انتشار گازهای گلخانه‌ای در زمینه تقویت پاسخ جهانی به خطر تغییر اقلیمی، توسعه پایدار و تلاش برای نابودی فقر است.
