داروسازان و طب مکمل
مقدمه : انواع و روش های مختلف طب مکمل (Complementary Medicine ) در کشورهای مختلف وجود دارد و توسط مردم ، کم و بیش استفاده می شود. استفاده از این روش ها در همه جای دنیا رو به افزایش است. در این مقاله ، به نکات اصلی و مهمی که داروسازان باید در مورد این روش ها بدانند ، اشاره می کنیم.
الف ـ طب گیاهی یا گیاه درمانی (Herbal Medicine) .
طب گیاهی ، مصرف گیاهان و فرآورده های گیاهی در درمان و پیشگیری از بیماری ها می باشد.(1).
نکات کلیدی
1٫داروساران باید بدانند گرایش و علاقه مردم به استفاده از فرآورده های گیاهی رو به افزایش است و عموم مردم از این فرآورده ها حتی به صورت شخصی و خود تجویزی ، به جای یا همراه با داروهای مرسوم در طب رایج استفاده می کنند.
2٫داروسازان باید در هنگام راهنمایی بیماران در مورد نحوه مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک ، از وی در مورد سابقه قبلی و مصرف فرآورده های گیاهی سؤال نمایند.
3٫تعدادی از فرآورده های گیاهی ، طی مطالعات تصادفی و تحت کنترل ،کارآیی خود را به طور مستند و مدلل اثبات کرده اند. به عنوان مثال عصاره های گیاه علف چای ( هوفاریقون ) برای افسردگی خفیف تا متوسط ، گیاه جینکگو برای “ ناکارآیی ذهنی ” (CEREBRAL INSUFFICIENCY ) و سیر برای کاهش غلظت های بالای کلسترول سرم ، موثر بوده اند.
4٫فرآورده های گیاهی ، علی رغم آنچه که رایج است و معمولا گفته می شود ، بی خطر نیستند و می توانند باعث عوارض جانبی شوند. البته تعدادی ازز فرآورده ها که به صورت بدون مجوز در بازارها یافت می شوند ، هم ایجاد عوارض کرده اند که به کیفیت پایین آنها مربوط می شود.
5٫برخی فرآورده های گیاهی ، دارای پتانسیل تداخل با داروهای رایج هستند. مواردی از این گونه تداخلات گزارش شده است و هنگام مصرف باید دقت کافی در این باره مبذول داشت.
6.جهت اثبات کارآیی و بی خطری فرآورده های گیاهی آزمایش نشده ، به تحقیقات بیشتری نیاز است. در مورد اثر سینرژیسمی اجزای موجود در فرآورده های گیاهی ـ آن طور که ادعا می شود ـ هم ، باید بررسی لازم انجام گردد و این ادعا تأیید شود.
7٫بیمارانی که می خواهند به یک فرد “ درمانگر گیاهی ” ( تجویز کننده داروهای گیاهی ) مراجعه کنند ، باید فردی را انتخاب کنند که دوره آموزشی لازم و مناسب را طی کرده باشد و عضو یک سازمان حرفه ای ـ تخصصی باشد (1).
ب ـ اسانس درمانی ( آروماتراپی Aromatherapy ) .
تعریف : درمان و تسکین بیماری ها یا علایم آن ، با استفاده از گیاهان معطر ، انواع اسانس ها و فرآورده های مشابه (2).
نکات کلیدی
1٫استفاده از اسانس درمانی ـ حتی به صورت خود تجویزی ـ توسط عموم مردم روبه افزایش است.
2٫اسانس ها را نباید به طور خالص و ررقیق نشده روی پوست استفاده کرد { در ابتدا باید در روغن های گیاهی ( مانند روغن ذرت ، بادام ، کنجد و … ) ـ به عنوان روغن های حامل ـ رقیق شوند.} اسانس ها را نباید بدون تجویز پزشک ، به طور خوراکی مصرف کرد.
3٫ مانند همه فرآورده هایی که در پزشکی و هو داروسازیی استفاده می شوند ، اسانس ها هم باید دور از دسترس اطفال نگهداری شوند.
4٫ در مورد اسانس های مورد مصرف در آروماتراپی ، تحقیقات بالینی مستند و مدونی انجام نشده و این گونه تحقیقات مطمئن که کارآیی بالینی اسانس ها را اثبات می کند ، در دسترس نیست.
5٫ داروسازان ، در هنگام راهنمایی بیماران در داروخانه در مورد نحوه مصرف داروهای نسخه شان ، باید از آنها در مورد سابقه قبلی مصرف فرآورده های اسانسی سوال نمایند.
6٫ عوارض جانبی اسانس ها ، گرچه نادر ، ولی گزارش شده است و در این مورد باید دقت کافی مبذول داشت.
7٫ نکته ایمنی دیگر در مورد اسانس ها ، کیفیت و کارآیی تعدادی از اسانس های تجاری از منابع مختلف ، و نیز مصرفشان در گروه های خاصی از بیماران مانند زنان باردار و شیرده است.
8٫بیمارانی که می خواهند با یک فرد آروماتراپیست ملاقات کنند و بیماری خود را درمان نمایند ، باید دقت کنند که آن فرد ، آموزش های لازم را دیده باشد.(3).
ج ـ سوزن درمانی ـ طب سوزنی (Acupuncture)
تعریف : هنر درمان چین قدیم که در طی آن سوزن های تمیزی را روی نقاط مختلف بدن به کار می برند {کلا حدود 2000 نقطه ( یا acupoint) روی بدن شناسایی شده است } ، تا جریان سالم انرژی (qi) اعاده شود و به حال اول برگردد. هر نقطه شامل مداری است که با اندام و عضو خاصی مرتبط می باشد و هر نقطه که سوزن درمانی می شود ، دارای اثر درمانی خاصی می باشد(2).
نکات کلیدی(4)
1٫دو نوع اصلی و عمده از سوزن درمانی وجود دارد ، یکی نوع پزشکی ( مدیکال)(که معمولا توسط پزشکان انجام می شود) ، و دیگری نوع طب سوزنی چین.
2٫در مورد طب سوزنی چند مطالعه بالینی با کیفیت بالا وجود دارد. بر این اساس ، شواهد موجود پیشنهاد می کنند که طب سوزنی درمان موثری برای کمردرد و نیز برای تهوع یا استفراغ ( مربوط به دوران بارداری ، جراحی و شیمی درمانی سرطان ) است.
3٫عوارض جانبی خفیف به دنبال استعمال طب سوزنی عبارتند از : خونریزی ، سوزش و قرمزی پوست در محل سوزن زدن. مشکلات شدیدتر در این رابطه شامل عفونت های ویروسی و باکتریایی به دنبال مصرف سوزن های آلوده و غیراستریل ، مشکلات ناشی از سوزن زدن های طولانی و ناراحتی های ناشی از تکنیک های ناشیانه و ضعیف سوزن زدن.
4٫طب سوزنی در مورد افرادی که از داروهای ضد انعقادی استفاده می کنند ، ممنوع است. هم چنین طب سوزنی برقی ( الکتروآکوپانکچر ) ، در افرادی که از دستگاه ضربان ساز قلب (pacemaker) استفاده می کنند ، ممنوع می باشد.
د ـ کایروپراکتیک و استئوپاتی
این سیستم درمانی بر اساس این نظریه کار می کند که یک بیماری به واسطه عملکرد غیر طبیعی بدن ایجاد می شود. این نوع درمان ساختمان های بدن ـ خصوصا روی ستون فقرات و کلا استخوان های بدن ـ سعی میکند عملکرد سیستم عصبی بدن را به حالت اول باز گرداند(2)( این روش مانند مشت و مال ، جا انداختن استخوان ها و مهره های پشت باشد ).
نکات کلیدی(6)
1٫تکنیک های یدی کایروپراکتیک و استئوپاتی از جمله عمومی ترین روش های طب مکمل در انگلستان هستند و هر دوی این ها به عنوان دستکاری ستون ننفقرات و استخوان های بدن ، در نظر گرفته می شوند.
2٫بررسی های کنترل شده بالینی این دو روش که به طور اتفاقی صورت گرفته ، تا این تاریخ ، به میزان زیادی به تحقیق در مورد استفاده در کمردرد و گردن درد ، محدود شده است.
3٫ مطالعات مروری سیستمک قبلی پیشنهاد می کند که دستکاری میتواند در تسکین سریع کمردرد حاد و ساده ( در قسمت پایین کمر ) ، مفید باشد . بنابراین ، توصیه شده که دستکاری ستون مهره ها ، ممکن است باعث تسکین علائم کمردرد ، در عرض 6 هفته بعد از شروع آن گردد.
4٫با این حال ، مطالعات جدیدتر پیشنهاد می کند که نتایج قبلی ،ممکن است بیش از حد خوش بینانه باشد.
5٫عوارض و اتفاقات جانبی شدید ، مانند ضربه حادثه های ستون مهره ای ـ پایه مغزی و … رخ داده است. به نظر می رسد که این حوادث ، بیشتر در ارتباط با دستکاری قسمت مهره های گردن و در محل چرخش گردن باشد.
6٫این گونه درمان ها باید توسط افرادی صورت پذیرد که عضو یا تحت نظر یک سازمان حرفه ای ـ تخصصی باشند.
