روایت کارگردان سریال شهید چمران از حاشیه‌ها

روزنامه صبح نو: در ایام سالگرد شهادت دکتر مصطفی چمران هستیم. یکی از چهره‌های شاخص انقلاب اسلامی ایران که تاکنون در آثار سینمایی و تلویزیونی، سهم زیادی نداشته است. مصطفی چمران، فیزیکدان، وزیر دفاع ایران در دولت مهدی بازرگان و از همراهان موسی صدر در تشکیل جنبش امل (لبنان)، نماینده دوره نخست مجلس شورای اسلامی، از فرماندهان ایران در جنگ تحمیلی عراق و بنیان‌گذار ستاد جنگ‌های نامنظم بود. از دیگر کار‌های مهم وی ایجاد هماهنگی بین نیرو‌های ارتش، سپاه و نیرو‌های داوطلب مردمی بود که در منطقه حضور داشتند. مصطفی چمران در 31 خردادماه 1360 در مسیر دهلاویه-سوسنگرد بر اثر اصابت ترکش خمپاره به پشت سرش شهید شد. آقای جلیل سامان با ساخت سریال‌های «ارمغان تاریکی»، «پروانه» و «نفس» به شهرت رسید. این سه مجموعه که با استقبال قابل توجه مخاطبان همراه شد، به موضوع سازمان منافقین اشاره می‌کرد. در دو سال اخیر خبر ساخت مجموعه تلویزیونی شهید چمران به کارگردانی سامان منتشر شد که نهایتاً به مرور به حاشیه رفت. سامان برای تولید این مجموعه تحقیقات گسترده‌ای درباره دکتر چمران انجام داده که به همین مناسبت درباره شخصیت شهید چمران و همچنین سرنوشت سریالش، گفت‌وگوی مفصلی با وی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

قبل از اینکه به بحث اصلی بپردازیم که شهید چمران است یک سال از پخش سریال «نفس» گذشته است. ادامه نفس قرار بود ساخته شود چرا این اتفاق هنوز رخ نداده است؟
به نظر می‌آید هنوز اولویت سازمان نباشد. طرح را ارائه کرده‌ام. چون شخصیت‌پردازی‌ها هم شده بود نوشتنش زمانی نمی‌برد. من یک ماه بعدش طرح را دادم، اما تا 6 ماه بعد مسکوت مانده بود و بعد از آن که گفتند بسازید، راستش با این شرایط تولیدش کمی سخت بود.
فکر می‌کنید از خروجی کار راضی نبودند یا مشکل چیز دیگری بود؟
فکر می‌کنم ربطی به راضی بودن و نبودن ندارد. به هر حال تلویزیون هم یک تنگنا‌هایی دارد.
تغییرات مدیریتی هم آسیب می‌زند؟
معمولاً تغییرات مدیریتی هم آسیب می‌زند. فضای جامعه و مردمی که قرار است این روزنامه را بخوانند غر زدن من کمکی به آن‌ها نمی‌کند! مدیران‌مان که اهمیتی نمی‌دهند و اگر بخواهند اهمیت بدهند با خودم صحبت می‌کنند چرا باید ماجرایی را رسانه‌ای کنم. باید حرف‌هایی زده شود که به مردم کمک شود.
شما یک سه‌گانه معروف در مورد سازمان مجاهدین خلق (منافقین) ساخته‌اید و به این موضوع خیلی مهم پرداخته‌اید؛ آیا سنگ‌اندازی برای ساخت این مجموعه‌ها روبه‌رو شده‌اید؟
من واقعیتش سنگ‌اندازی ندیدم برای ساخت کارهایم. البته سختی در تمام پروژه‌ها وجود دارد، ولی درباره این موضوع خاص مشکلی به این شکل نداشته‌ام.
شهید چمران شخصیت بزرگی است. علت عدم پرداخت به ایشان چیست؟
کار وقتی که تاریخی می‌شود کلاً پرهزینه است. مثلاً من اگر بخواهم به عنوان یک مدیر مجوز ساخت یک سریال درباره شعرا یا شهدا را بدهم این هزینه‌ها را محاسبه می‌کنم در شرایطی که تلویزیون شرایطش را ندارد متأسفانه هم گاهی اوقات بدتر می‌شود و بودجه تلویزیون را دولت‌ها پرداخت نمی‌کنند.
اسپانسر می‌توان برای ساخت این کار‌ها گرفت، اما یک شرکتی مثل ال‌جی یا سامسونگ طبیعتاً اسپانسر ساخت سریالی درباره شهدا نمی‌شود باید یک جای متناسبی باشد.
اخیراً در گفتگو کمی محافظه‌کار شده‌اید!
من خودسانسوری نمی‌کنم سعی می‌کنم واقع‌بین باشم خیلی از دوستان من در تلویزیون هستند که آدم‌های متعهدی هستند بعضی از شخصیت‌ها گذشته از مسائل اقتصادی یک پیچیدگی شخصیتی دارند که کارکردن را سخت می‌کنند و خود من به سمتش نمی‌روم. شهید چمران یکی از آن آدم‌هاست. با آدم‌هایی رفت و آمد داشته و عکس‌هایی دارد که بعضی از آن‌ها اعدام شده‌اند یا چمران در یک مقطعی از آ‌نها تعریف کرده است. به عقیده بعضی این نگرانی وجود دارد که اگر چمران را طرح کنیم و به این زاویه‌اش هم بپردازیم باید به آن‌ها هم بپردازیم و خود به خود توجه مخاطب را جلب می‌کنند. اما این فقط نتیجه قضاوت سطحی است و می‌توان با روایت صادقانه به عمق واقعیت شهید رسید.
در یکی از مصاحبه‌ها دیدم که گفتید شهید چمران آنقدر شخصیت عجیبی دارد که شاید هالیوود هم بخواهد درباره ایشان فیلم بسازد.
یک شخصیت دراماتیکی داشت شهید چمران از نظر من اگر چمران خوب ساخته شود کار قابل ارائه‌ای است کار چندملیتی است.
در چند قسمت قراربود ساخته شود؟
ببینید، چون یک تحقیق جامعی وجود نداشت باید تحقیق می‌شد و تقریباً از صفر شروع کردیم، چون خیلی از اطلاعات، اطلاعات کامل و دقیقی نبود از کودکی شروع کردیم. آن چیزی که طراحی شد 40 قسمت شد که به بحث جنگ هم نپرداختیم تا درگیری‌های کردستان و استعفای بازرگان بود.
منابع شما چه بود؟
دوستانشان و نوشته‌های خود شهید و تخیل.
این تخیل تا کجا می‌تواند پیش برود؟
در هر صورت هر کسی از دید خودش می‌بیند. طبیعتاً تا جایی که به اصل قضیه آسیب نزند.
در این تحقیقات نکته‌ای از شهید چمران کشف کردید که برای شما عجیب باشد؟
برای من نه، ولی برای خیلی‌ها عجیب می‌تواند باشد مثلاً گفته شده است چمران هیچ وقت کراوات نزده است تصویری که از چمران دیده شده همیشه با ریش بوده است. همسر اول شهید چمران بی‌حجاب بود خیلی‌ها نمی‌دانند خیلی‌ها نمی‌دانند فرزندان شهید چمران چه شدند و فرزندانش کجا هستند. در واقع چیزی که مردم از شهید چمران می‌دانند بخش دفاع مقدس است و یک کمی هم لبنان است خیلی جزئیات بسیاری درباره شخصیت ایشان است. حتی از ترجمه نامه‌هایشان که بعضی عربی وانگلیسی و فرانسوی بود می‌توان نکات جالبی به دست آورد.
برادرشان در مصاحبه‌ای گفتند که می‌خواهیم در این سریال جنبه‌های دیگر شخصیتی ایشان را بگوییم.
منظور این است که خصلت‌هایی که در مورد یک آدم کامل وجود دارد شخصیتی که بسیار عاطفی است و بچه‌ها را دوست دارد و از یک طرف هم اسلحه دست می‌گیرد و می‌جنگد.