امروز زالودرمانی در مکاتب طب سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد و خوشبختانه برخی از کاربردهای درمانی آن بر متخصصان و پزشکان طب مدرن نیز آشکار شده است به‌گونه‌ای که این درمانگران از زالودرمانی برای تسریع روند‌درمانی و دریافت نتیجه بهتر در برخی از اقدامات درمانی خود بهره می‌برند.
از 1500 سال پیش از میلاد مسیح، درمانگران از «زالو» برای درمان برخی از بیماری‌ها استفاده می‌کردند و آن را شیوه‌ای موفق و موثر در درمان بیماری‌ها می‌دانستند.
در برخی از این منابع به تاثیر «زالودرمانی» در تصفیه و پاکسازی خون در انسان‌ها اشاره شده است. درمانگران بسیاری در قرن هفدهم و هجدهم میلادی از زالو، این جانور شفابخش برای درمان بیماران خود بهره می‌بردند.
در متون طب سنتی ایران نیز مانند آثاری که به قلم حکیمان و دانشمندانی چون ابن‌سینا، عقیلی و جورجانی به رشته تحریر در آمده، از زالو به‌عنوان یکی از روش‌های خارج ساختن خون از بدن در کنار «فصد» و «حجامت»، شیوه‌های دیگر درمانی در طب سنتی و برخی از مکاتب درمانی در جهان نام برده‌اند.
امروز نیز زالودرمانی در مکاتب طب سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد و خوشبختانه برخی از کاربردهای درمانی آن بر متخصصان و پزشکان طب مدرن نیز آشکار شده است به‌گونه‌ای که این درمانگران از زالودرمانی برای تسریع روند‌درمانی و دریافت نتیجه بهتر در برخی از اقدامات درمانی خود بهره می‌برند.
با دکتر ژیلا نقیبی هرات، دکترای تخصصی فیزیولوژی پزشکی و محقق و درمانگر طب سنتی به گفت‌و‌گو نشستیم تا بیشتر از زالو و شیوه درمانی زالودرمانی بدانیم.
کاربرد زالو در جراحی پلاستیک
در حال حاضر در دنیا از زالودرمانی بیشتر به‌دلیل قابلیت‌های این شیوه درمانی در درمان بیماران پس از جراحی‌های پلاستیک، پیوند پوست یا پیوند انگشتان قطع شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. تاثیر درمانی این زالوهای کوچک در پیوند بهتر اعضای پیوند شده و پیشگیری از ایجاد بافت سیاه یا نرسیدن خون به موضع پیوند داده شده است. به جزاعمال جراحی، زالو درمانی در درمان حالت‌های التهابی پوست و مفاصل به کار می‌رود. به‌عنوان مثال در بیماری‌هایی مانند آرتروز، آرتریت، آرتریت روماتوئید که با التهاب مفاصل همراه است، زالو درمانی می‌تواند بسیار موثر باشد. از طرفی برخی از بیماری‌های پوستی، آکنه، آبسه و التهاب‌ها و قرمزی‌های پوست نیز با کمک این شیوه قابل درمان و تسکین است.
خاصیت ضد‌انعقادی بزاق زالو
زالو در فک خود 3 آرواره دارد که به هنگام گزش این 3 آرواره را در پوست بدن انسان وارد می‌کند. این جانور در عین حال که خون را می‌مکد، آنزیم‌هایی را از طریق تزریق بزاق به بدن گیرنده وارد می‌کند. این آنزیم‌ها متنوع و با خواص گوناگونی هستند که بر این اساس اثرات درمانی درمان با زالو بروز می‌کند. هیرودین یکی از این آنزیم‌هاست که یکی از قوی‌ترین مهارکننده انعقاد خون به شمار می‌رود که در طبیعت موجود است. این آنزیم از لخته‌شدن خون جلوگیری می‌کند و باعث افزایش جریان خون در اندام‌ها می‌شود و در طب مدرن ماده‌ای مشابه این آنزیم ساخته شده است که در جراحی‌های قلب کاربرد بسیار دارد. وقتی گزش زالو و مکش خون پایان می‌یابد به‌دلیل وجود این آنزیم است که خونریزی پس از پایان گزش همچنان ادامه پیدا می‌کند.
از زالو چه می‌دانید؟
زالو از خانواده نرم تنان است و در آب زندگی می‌کند. این جانور انواع مختلفی دارد و نوعی از آن‌که در آب‌های جاری زندگی می‌کند، رنگ آن سبز تیره است و 2 نوار قهوه‌ای کم رنگ در سراسر بدنش کشیده شده و آن‌ها خواص درمانی دارند. زالوهایی که در لجن زار‌ها رشد و زندگی می‌کنند یا قرمز رنگ، سیاه یا پرز دار هستند برای مصارف درمانی مناسب نیستند.
درمان واریس با زالو
در برخی از بیماری‌های عروقی وریدی مانند واریس نیز از زالو درمانی و اثرات مثبت آن می‌توان بهره برد. از آنجا که زالو تمایل زیادی به خوردن خون وریدی دارد که در آن دی اکسید کربن زیاد است، زالودرمانی می‌تواند تاثیر زیادی در بهبود احتقان‌ها و گرفتگی‌های عروقی لخته‌های موجود در رگ‌های وریدی داشته باشد.
بزاق زالو؛ آنتی بیوتیک طبیعی
برخی از آنزیم‌های موجود در بزاق زالو خاصیت بی‌حس‌کنندگی دارند به‌طوری که هنگام گزش زالو موجب می‌شوند فرد دردی را احساس نکند. برخی از این آنزیم‌ها خواص ضدالتهابی داشته و نقش درمانی موثری در درمان التهاب‌های پوستی و مفصلی دارند. علاوه بر این، خاصیت آنتی بیوتیکی یکی دیگر از خواص آنزیم‌های بزاق زالوست. به‌علت وجود این آنزیم در بزاق زالوها درمان بیماری‌های پوستی از قبیل آبسه‌های پوستی یا آکنه‌های صورت که بروز آن‌ها با دخالت میکروب‌ها نیز همراه است درمان می‌شوند. در حقیقت این آنزیم‌ها می‌توانند التهاب، تورم و قرمزی پوست را برطرف کنند و خواصی چندمنظوره داشته باشند.
از عفونت‌های دندان پیشگیری کنید
برخی درمانگران طب سنتی بر این باورند، اگر از شیوه زالودرمانی در ناحیه فک و صورت به‌صورت مستمر استفاده شود این کار می‌تواند، تاثیر زیادی در پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های دندان و لثه داشته باشد. به این ترتیب، افرادی که از این شیوه استفاده می‌کنند در مقایسه با دیگر افراد ایمنی بیشتری نسبت به عفونت‌های دهان و دندان دارند. از طرفی، گروهی دیگر از درمانگران معتقدند، استفاده از زالودرمانی در منطقه قلب موجب پیشگیری از سکته‌های قلبی در افراد می‌شود. اگر چه این هنوز تجربه اساتید طب سنتی و یافته‌های‌شان است و هنوز در جایی به‌صورت علمی ثبت و ضبط نشده است. شواهدی نیز وجود دارد که در برخی از کشورها برای درمان آب سیاه چشم نیز که به‌دلیل اختلال در شبکه عروقی چشم به‌وجود می‌آید از انداختن زالو در اطراف چشم استفاده می‌کنند.
زالودرمانی هفته‌ای یک بار
درصورتی که زالودرمانی باید چندبار به‌صورت مستمر در یک موضع انجام شود تا نتایج درمانی، بروز کند، درمانگر مدت زمانی را تعیین می‌کند تا زخم‌های ناشی از گزش زالو بر پوست بیمار درمان شود. معمولا برای درمان محل گزش 3 تا 4 هفته زمان لازم است. بنابراین بیمار پس از سپری شدن این مدت می‌تواند دوباره از این شیوه استفاده کند اما اگر موضع درمان متفاوت است بیمار می‌تواند در موضع‌های مختلف و به فاصله یک هفته بعد از زالودرمانی قبلی این شیوه را تکرار کند و از خواص درمانی زالودرمانی بهره‌مند شود.
این هشدار را جدی بگیرید
در متون طب سنتی به یکی از عوارض جدی و ناخواسته زالو اشاره شده و برای درمان آن توصیه‌هایی مطرح شده است. این اتفاق اگر چه ممکن است امروز به‌دلیل افزایش آگاهی مردم کمتر بروز کند اما گاهی بی‌دقتی و بی‌توجهی به مسائل بهداشتی ممکن است موجب بروز چنین اتفاقی شود. در متون طب سنتی به این نکته اشاره شده است که گاهی مردم با نوشیدن آب چشمه یا رودخانه ناخواسته و بدون آگاهی، به همراه آب زالویی را بلعیده‌اند که این زالو در طول مسیر حلق خود را به دیواره حلق چسبانده و به مرور با مکیدن خون و بزرگ شدن موجب تنگی و دشواری تنفس می‌شود. متاسفانه در برخی متون اشاره شده که درمان‌نکردن به موقع این عارضه در نهایت موجب مرگ افراد خواهد شد.
چگونه ترس‌تان را رفع کنید؟
وقتی بیماری برای درمان به درمانگر مراجعه می‌کند و درمانگر طب سنتی شیوه زالو درمانی را به او پیشنهاد می‌کند باید مقدماتی را برای شروع درمان فراهم کند. ما ابتدای امر توضیحاتی مقدماتی به بیمار می‌دهیم و او را با زالو و چگونگی مکانیسم درمانی آن آشنا می‌کنیم. همان‌طور که می‌دانید، زالو جانور بسیار کوچکی است که ظاهر چندان خوشایندی ندارد به‌ویژه وقتی بخواهد روی بدن قرار گیرد و روی پوست حرکت کند. بنابراین به بیمار توضیح می‌دهیم تا با این شیوه آشنا شود تا راحت‌تر بتواند مراحل درمانی را تحمل کند زیرا استرس و اضطراب بیمار تاثیر این شیوه درمانی را کاهش داده و در مواردی بی‌اثر می‌کند.
عوارض احتمالی زالودرمانی
گاهی ممکن است پس از زالودرمانی عوارض بسیار محدودی در بیمار مشاهده شود که البته احتمال بروز برخی از آن‌ها بسیار نادر است. با وجود این بهتر است از وجود این عوارض پیش از استفاده از این شیوه درمانی آگاه باشید.
خونریزی زیاد از محل گزش به‌ویژه در شرایطی که تعداد زالوهای استفاده شده زیاد باشد از شایع‌ترین این عوارض است. به‌عنوان مثال درصورتی که از 20 زالو به‌طور همزمان استفاده می‌شود مقدار خونی که از بدن بیمار خارج می‌شود ممکن است کم خونی ایجاد کند.
حساسیت به زالو از موارد بسیار نادر ولی محتمل است.
اگر فردی مبتلا به بیماری باشد که به واسطه آن با مشکل انعقاد خون روبه‌رو است باید این مسئله را با درمانگر خود حتما مطرح کند.
زالودرمانی به‌طور کلی یکی از شیوه‌های درمانی کم خطر و کم عارضه است. البته باید توجه داشته باشید که خطرات محدود این شیوه درمانی درصورتی که به متخصص متبحر و آشنا به طب سنتی مراجعه کنید قابل کنترل و پیشگیری است.
برای حفظ سلامت خود بهتر است از دریافت این شیوه درمانی در مراکزی غیراز کلینیک‌های تخصصی طب سنتی یا مراکز درمانی مربوطه خودداری کنید.
نکات طلایی زالو درمانی
جای گزش زالو در غالب موارد عفونت نمی‌کند و تهدیدی برای بیمار محسوب نمی‌شود. علت این مسئله ترشح آنزیم‌های ضد‌باکتری و با خاصیت آنتی‌بیوتیکی است که در بزاق زالو وجود دارد اما از آنجا که در موارد بسیار نادر عفونت دیده شده پس از استفاده از این شیوه درمانی مصرف یک دوره از آنتی بیوتیک تجویز می‌شود.
برای امتحان این مطلب که زالو قبلا مورد استفاده قرار نگرفته راه ساده‌ای وجود دارد. پیش از هر چیز باید ظاهر زالو را درنظر بگیرید که سبزرنگ بوده و 2 نوار قهوه‌ای روشن تمام سطح بدنش را پوشانده است. پس از آن برای اطمینان از استفاده‌کردن زالو در گذشته آن را درون ظرف آبی قرار دهید و ظرف را به سرعت بچرخانید. اگر زالو پیش از این استفاده شده باشد در اثر این چرخش بخشی از خونی را که قبلا مصرف کرده پس می‌دهد و در غیراین صورت واکنشی از خود نشان نمی‌دهد.
استفاده از زالودرمانی همانند حجامت برای کودکان بیشتر از 2 سال و سالمندان زیر 60 توصیه شده است. با وجود این برخی از درمانگران بر این باورند که زالودرمانی و حجامت را حتی در دوران نوزادی نیز درصورت بیماری می‌توان تجویز کرد.
افرادی که دچار کم خونی هستند باید پیش از استفاده از این شیوه با متخصص و درمانگر خود مشورت کنند و مضرات و منافع این شیوه را بررسی کرده و سپس برای درمان به روش زالودرمانی اقدام کنند.
خانم‌هایی که در دوره قاعدگی قرار دارند نیز بهتر است پس از اتمام این دوره برای درمان اقدام کنند اما اگر شرایط بیماری به‌گونه‌ای است که پزشک درمان را لازم می‌داند بهتر است از این شیوه استفاده کنند.
درمتون قدیمی طب سنتی به این نکته اشاره شده که درمانگران علاوه‌بر آن‌که از زالو برای خروج خون از بدن استفاده می‌کردند از محتویات بدن جانور نیز داروهایی تهیه کرده و برای درمان برخی ازبیماریهای پوستی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌دادند.
کاربرد زالو در بهبود درد مفصل
زالودرمانی دردهای استخوان، مفاصل و التهاب بافت‌های مجاور را که در آرتروز یا آرتریت روماتوئید وجود دارد، تحت‌تأثیر خود قرار داده و تسکین می‌دهد. در حقیقت آنزیم‌های ضد‌التهاب و ضد‌دردی که در بزاق زالو وجود دارد، می‌تواند خستگی عضلات را بهبود بخشد و در کنار آن با خونرسانی بهتر عضو یا بخشی که زالودرمانی در آن صورت گرفته التهاب را کاهش دهد. بررسی‌های انجام شده روی بیمارانی که دچار درد مفاصل، درد زانو یا انگشتان دست بودند، نشان داد که زالودرمانی باعث کاهش درد و بهبود محدودیت‌های حرکتی بیماران است. تکرار این روش درمانی تاثیر را بیشتر و طولانی‌تر می‌کند.
به نقل از برترین ها
