اندیشه-مارکس

چهار) پس از زوال سرمایه دارى و پدید آمدن سوسیالیسم، از آنجا که هم تولید و هم مالکیت ابزار تولید جمعى است، دیگر جایى براى آگاهى هاى کاذب از جمله دین وجود نخواهد داشت و دین از میان خواهد رفت

اشاره   کسانى اندیشه مارکس را مرده و بحث از آن را بیهوده مى دانند، زیرا فروپاشى اردوگاه سوسیالیستى را، که بر اساس آموزه هاى مارکس شکل گرفته بود، بزرگترین دلیل بر نادرستى و مرگ اندیشه او به شمار مى آورند

درباره جمله «دین افیون مردم است» دو تفسیر وجود دارد: یکى تفسیر لنینیستى و دیگرى تفسیرى غیررسمى و سازگارتر با متنى که این سخن در آن آمده است

3. تحلیل و بررسى   مارکس براى نقد دین از دو رهیافت متفاوت استفاده مى کند: رهیافت نخست، بر اساس منظومه هگلى و سخت تحت تأثیر فوئرباخ است و رهیافت دوم بر اساس نظریه اى است که بعدها به ماتریالیسم تاریخى شناخته شد