طبع-بدن

بر اساس طبیعیّات قدیم، جهان نظام طبیعت بر پایه چهار عنصر اصلی آفریده شده است که عبارتند از: آتش، هوا، آب و خاک؛ این چهار عنصر در بدن انسان به چهار (اخلاط اربعه: صفرا، دم، بلغم و سودا) تبدیل می‌شوند و هر یک تأثیرات خاصّی در بدن انسان ایجاد می‌کند بیشتر بخوانید:چگونگی اصلاح مزاج   براساس طب سنتی 9 نوع مزاج کلّی وجود دارد: 1

خلط‌های چهارگانه یا اخلاط اربعه یا گشن‌های چهارگانه، عبارتند از هر یک از چهار مایع خون یا دم، زرد آب یا صفرا، سودا یا زرد آب سوخته یا صفرای سیاه و بلغم‌ مایع مخاطی مقدار و نسبت ترکیب این اخلاط در بدن هر شخصی و در اندامهای هر فردی، یکی از چهار طبع یا مزاج) گرم، سرد، تر و خشک را بوجود می‌آورد؛ این نظریه ریشه و اساس طبّ سنّتی ایران را تشکیل می‌دهد

بر اثر تماشای هر صحنه‌ای، هر رنگی و در اثر دیدار هر چهره‌ای و خوراکی، انعکاسی در ذهن پدید می‌آید که موجب بروز حالتی در فرد می‌گردد، این حالت ممکن است سرور و نشاط و یا اینکه غم و تأسف و نگرانی و بیحالی و بی‌انگیزشی باشد، و از این طریق زمینه‌ای برای تفکّری عبرت‌انگیز، وجدآفرین، تصمیمی کارساز و اراده‌ا‌ی مصمّم پدید می‌آید و یا اینکه موجب سستی، رخوت، ...

مزاج‌های چندگانه افراد طبق نظر رازی اگر مقداری خون را در ظرفی شیشه‌ای بریزیم و آن را به حال خود بگذاریم، بعد از مدتی چهار لایه در آن قابل تشخیص است: الف - لایه اول (پایین ظرف) تیره‌ترین بخش است و از گلبول‌های قرمز رسوب یافته تشکیل شده است

در حالت طبیعی، اخلاط اربعه در بدن هر شخص سالمی باید به حالت تعادل باشد تا زندگی و ادامه‌ی حیات او مقدور باشد

مکتب طبّ اخلاطی که واضح آن را بقراط، طبیب معروف یونانی می‌دانند، مدت 16 قرن در سراسر کشورهای جهان حاکم بر اصول علم طب بوده و کلیه پزشکان دنیا کم و بیش از آن پیروی می‌کرده‌اند، در چند قرن اخیر، دانشمندان اروپا همان مکتب را که بر اساس مایعات درونی بدن استوار بوده پذیرفته و ضمن تغییرات نامحسوس و تدریجی، بصورت قابل بیان‌تر در آوردند

حالتی که از تأثیر چیزی در محیط اطراف در انسان به وجود می‌آید مانند تأثیر سرمای کولر یا گرمای بخاری که موجب سردی یا گرمی در انسان می‌شود را مزاج می‌نامند