مانوی

اساس مذهب اهل حق کوشش برای «وصول‏» به حق و خداوند می‏باشد و در این راه باید نخست مرحله «شریعت‏» یعنی انجام آداب و مراسم ظاهری دین، و مرحله «طریقت‏» یعنی رسوم عرفانی و مرحله معرفت‏یعنی شناخت‏خداوند، و مرحله «حقیقت‏» یعنی وصول به خداوند را به پیمایند.

مانی که خود را صاحب کیش جدیدی می دانست ، در زمان ساسانیان، در شرق ایران، ظهور کرد و از طریق هنر خود، کوشید تا دینش را گسترش دهد