فرقه «اهل حق» یا «گوران» چه کسانی هستند؟

وبسایت پارسینه: اهل حق ، یک مذهب باطنی است که معتقدان آن بیشتر در غرب ایران زندگی می‏کنند.

بعضی دیگر از فرق اسلام نیز مانند حروفی‏ ها و متصوفه، خود را اهل حق یا حقیقت نامیده ‏اند. اما اهل حق، بمعنی اخص نام گروهی است، که به ایشان با نوعی تسامح علی اللهی نیز گویند، ولی آنان علی اللهی واقعی نیستند، بلکه عقایدشان آمیخته ‏ای از اعتقادات «مانوی‏» ، و ادیان کهن «ایرانی‏» ، و مذهب «اسماعیلی‏» ، و «تناسخ هندی‏» و دیگر ادیان سری است.

مذهب اهل حق، امروز یکی از فرقه ‏های وابسته به شیعه بشمار می‏رود، و آنان را از غلاهٔ شیعه به حساب می‏ آورند.

طوایف اهل حق به نام های مختلف مانند: اهل حق، اهل سر، یارسان، نصیری، علی اللهی معروف می‏باشند، و از نشانه ‏های خاص آنان «شارب‏» است، یعنی موی سبیل خود را نمی‏ زنند، تا بلند شود و لب بالا را بپوشاند. آنان «شارب‏» را معرف مسلک حقیقت می‏ دانند، و معتقدند که شاه ولایت علی (علیه السلام)نیز شارب خود را نمی ‏زده است. از این جهت زدن شارب را گناهی بزرگ می‏ دانند.

اهل حق را «گوران‏» نیز می‏گویند، و ناحیه گوران در آذربایجان، یکی از مراکز مهم این فرقه به شمار می‏رود. گوران ها در اصل از مردم حوالی کرمانشاهان هستند، که از آن ناحیه به آذربایجان کوچیده‏ اند و اکثرا در شهر های ایلخچی و خامنه در اطراف تبریز ساکن هستند و لهجه‏ ای مخصوص دارند، که در نواحی غربی و جنوبی کردستان به آن تکلم می‏ شود، و آن گویشی است آمیخته از لهجه کردی اورامانی، و کرمانجی، و لکی.

مرکز اصلی طوایف اهل حق، تا قرن هفتم هجری در لرستان بود، سپس این مرکزیت ‏به مناطق غربی کردستان و کرمانشاهان منتقل گردید.

اساس مذهب اهل حق کوشش برای «وصول‏» به حق و خداوند می‏باشد و در این راه باید نخست مرحله «شریعت‏» یعنی انجام آداب و مراسم ظاهری دین، و مرحله «طریقت‏» یعنی رسوم عرفانی و مرحله معرفت ‏یعنی شناخت‏ خداوند، و مرحله «حقیقت‏» یعنی وصول به خداوند را به پیمایند.

به عقیده این جماعت اساس مذهب شان حقیقتی است که سبب و علت‏ خلقت موجودات است.

مذهب ایشان مجموعه ‏ای است از آراء و عقاید که تحت تاثیر افکار اسلامی، زردشتی و یهودی و مسیحی و مهرپرستی و مانوی و هندی و افکار فلاسفه قرار گرفته است. در دستورهای دینی اهل حق، اجرای سه بوخت‏یا سه اصل اخلاقی زردشتی، که «پندار نیک‏» و «گفتار نیک‏» و «کردار نیک‏» باشد از واجبات است. مفهوم این سه اصل در یک بیت‏به گویش ترکی، از کلام «سرانجام‏» کتاب مقدس اهل حق خلاصه شده است:

یاری چارچیون، باوری وجا پاکی و راستی، نیستی وردآ

یعنی یاری چهار چیز است و به جای آورید، پاکی و راستی، نیستی و یاری.

چنان که در آغاز اشاره شد، اساس مذهب اهل حق، بر اقوال غلاهٔ شیعه و اسماعیلیه و فرقه امامیه اثنی عشریه و فرقه دروز و نصیریه است. آنان مانند درویشان دارای حلقات ذکر و سرسپردن هستند، مقداری از عقاید خود را از اساطیر عوام گرفته ‏اند. اینکه گویند: خداوند در ازل در «دری‏» پنهان بود، ماخوذ از عقاید مانوی است. عقیده «تناسخ‏» را توسط اسماعیلیان از هندیان گرفته‏ اند، و این که عالم را به دو قسمت «الهی‏» و «اهریمنی‏» تقسیم می‏کنند، تحت تاثیر دین زردشتی واقع شده‏اند. اما کشتن خروس را از عادات یهود گرفته ‏اند.

باید گفت که خوشبختانه امروزه این فرقه رو به زوال و انقراض است و بسیاری از جوانان این فرقه با بالا رفتن سطح سواد علمی و آگاهی دینی و اعتقادی به بی اساس بودن اعتقادات و آموزه های سست این فرقه متوجه شده اند و از آن روی گردانند. به طوری که بر خلاف این آیین خرافی ، موهای شارب خود را اصلاح می کنند و به انجام فرایض واجب چون نماز و روزه که در این فرقه امری معرفتی و غیر واجب قلمداد می شود می پردازند.

منابع: مجله وحید، سال هفتم، مقاله اهل حق، دکتر حشمت طبیبی. دایرهٔ المعارف اسلامیه، ج 3، اهل حق. سرسپردگان تاریخ و شرح عقاید اهل حق. شاهنامه حقیقت. مجموعه رسایل اهل حق. کتاب فرهنگ فرق اسلامی،