«امروز 25 اردیبهشت ماه است روزی که در تقویم از آن به عنوان سالروز تولد حکیم ابوالقاسم فردوسی یاد شده است. در همین تقویم اگر جستجو گر باشید انواع اقسام مناسبت‌های را خواهید دید، چرا که در کشور ما برای بزرگداشت مقام و منزلت اقشار مختلف جامعه روزهای متعددی نام گذاری شده است، اما این تعدد در نامگذاری سبب نشده است که همه اقشار مختلف جامعه روز پاس داشت، داشته باشند.
مثلا علیرغم اینکه روزی برای نویسندگان -قلم- و خبرنگار داریم، اما روزی به نام «گزارشگران» - بطور عام - و «گزارشگران ورزشی» - بطور خاص - نداریم چرا؟ چون سبب نامگذاری یا سالروز تولد اولین کسی است که در ان حرفه و رشته فعال بوده یا اینکه یک رویداد مهم تاریخی در آن روز خاص اتفاق افتاده است که هر کدام از این دو علت، با توجه به بعد ملی یا بین المللی بودنشان آن مناسبت را مناسبت ملی یا جهانی می‌کنند و ما تاکنون در زمینه سبب آفرینی برای روز گزارشگران یا تلاشی نکرده‌ایم و یا اینکه تلاش مان کافی نبوده است.
پنج سال پیش هم عنوان کردم و این بار هم می‌گویم که فردوسی یک گزارشگر بوده، و شاهنامه سند مکتوب گزارش های اوست. فردوسی تا اینجا که من می‌دانم اولین کسی بوده که گزارش ورزشی هم انجام داده است! اگر به چنین برداشتی برسید، می‌توانم بگویم که با شاهنامه پژوهی نویسنده این سطور به یک برداشت مشترک رسیده‌اید. واقعیت این است که یکی از بخش‌های چهارگانه شاهنامه، بخش پهلوانان و مبارزات آنان است و فردوسی این هنر را داشته است تا هم چوگان گزارش کند، هم کشتی، هم تیراندازی و هم شطرنج، هم شکار و هم شنا، هم مچ اندازی و هم دوومیدانی و اینها هیچ کدام یک ادعای صرف نیست، چرا که شاهد مثال‌های آن در شاهنامه بسیار است که احتمالا شما کشتی بین رستم و سهراب، داستان شطرنج بازی کردن بوذرجمهر وزیر دانشمند انوشیروان و .. را خوانده‌اید.
حال شاید این سوال به ذهن برسد که ما چرا باید چنین روزی داشته باشیم و چرا باید فردوسی را به عنوان نماد گزارشگری ورزشی قلمداد کنیم؟
پاسخ پرسش نخست در مقدمه آیین نامه نامگذاری مناسبت‌ها مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی ذکر شده است: "برای بزرگداشت مقام و منزلت اقشار مختلف جامعه" اما پاسخ پرسش دوم را باید دربحث هویت ملی–فرهنگی– جستجوکرد. گو اینکه هیچ ملتی، بی‌نیاز ازداشتن هویّت ملّی نیست. حتی اگر برخی اندیشمندان قرن نوزدهم مانند کانت و مارکس بر این باور بوده باشند که با گذشت زمان و تحوّل جوامع بشری، نقش و تأثیر فرهنگ‌های مختلف و عناصر تشکیل دهنده آن، کم رنگ تر شده، به تدریج، یک جامعه جهانی بدون هیچ تمایزی شکل خواهد گرفت. امّا رخدادهای قرن حاضر و روی آوری دوباره بسیاری ملّت‌ها به هویّت ملی خود همچون سرزمین و قلمرو، دین و مذهب، زبان، سنّت ها و آیین‌ها، میراث فکری، اسطوره‌ها و قهرمانان نشان می دهد که بسیاری از باورهای قرن نوزدهمی، خوشبینانه، غیر علمی و بعضا مغرضانه بوده است. گو اینکه هویت «ملی» نوعی احساس تعهد و تعلق یک جمع و جامعه به نمادها، هنجارها، زبان و ادبیات آن است.
واقعیت این است که گزارشگری ورزشی با توجه به خیل علاقمندان از یک طرف و از طرف دیگر کثرت رسانه‌های برخوردار و یا نیازمند به این حرفه ایجاب می‌کند که این قشر هم سالی یکبار به صورت نمادین پاس داشته شوند و یا دست کم سالی یک روز در کانون توجه قرار گیرند که این موضوع به هویت شغلی آن‌ها کمک خواهد کرد، اما اینکه نماد این حرفه در ایران را فردوسی قرار بدهیم؛ بی مناسبت نیست چرا که او آنچه را که امروزه قاعده گزارشگری می‌گوییم در نهایت هنرمندی رعایت کرده است که انگار یک متخصص و آموزش دیده قرن حاضر در عرصه رسانه های ورزشی است صرف نظر از این موضوع، وقتی ما فردوسی را که از سرزمین مادری بوده به زبان اجدادی مان شعر سروده، جزو تاریخ و اسطوره‌های‌مان است؛ به عنوان نماد مطرح می کنیم، در واقع به آنان که در مسیر گزارشگری هستند می‌گوییم که از چه کسی الگو بگیرند، چرا که الگو پذیری مبتنی یادگیری و تقلید است و تقلید از ارتباط صورت می‌گیرد، ارتباطی با گذشته خویش. باشد که ما در جستجوی هویت خویش بیش از پیش به میراث فرهنگی خودمان متکی باشیم و از الگو قرادادن کس یا کسانی که مخرج مشترک فرهنگی نداریم، بپرهیزیم که در غیر اینصورت ما تقلید خواهیم کرد که حضرت مولانا گفته است :
«زانک بر دل نقش تقلیدست بند ............. رو به آب چشم بندش را برند
زانک تقلید آفت هر نیکویست ..................که بود تقلید اگر کوه قویست»
نکته پایانی اینکه برای نامگذاری در تقویم طبق آیین‌نامه سه شرط لازم است یکی از دیدگاه ملت ارزشمند و معتبر باشد، دوم فراگیر باشد و سوم مقوم هویت ملی ایرانیان باشد. به نظرم پیشنهاد سالروز تولد فردوسی بعنوان روز گزارشگران ورزشی هر سه ویژگی آیین نامه را دارد. یعنی هم گزارشگران ورزشی از دید ملت ارزشمند هستند، هم این عنوان فراگیر و هم تقویت کننده مولفه هویت ملی ایرانیان است. در ضمن در این آیین نامه تصریح شده که پیشنهاد روزها و مناسبت های خاص از سوی اشخاص مختلف اعم از حقیقی و حقوقی می‌تواند صورت گیرد. یعنی اینکه هم یک فرد می تواند در این زمینه پیشگام باشد و هم یکی از تشکل های صنفی مرتبط مثل انجمن خبرنگاران و نویسندگان ورزشی که گزارشگران ورزشی نیز در آن عضویت دارند یا شورای هماهنگی ورزش سازمان صدا و سیما.» تا پس از بررسی و تصویب در آن شورا به تأیید شورای فرهنگ عالی انقلاب فرهنگی رسیده و به عنوان روز و مناسبت خاص، حسب مورد در متن یا ضمیمه تقویم درج می‌شود.
اکبر محمدی‌خانی - دکترای جامعه شناسی
