دکتر حمیدرضا اکبری گیلانی؛ ارولوژیست
سنگ‌های کلیه، مواد معدنی سخت بلوری شکلی هستند که درون کلیه و یا دستگاه ادراری تشکیل می‌شوند. یکی از علل شایع وجود خون در ادرار یا درد شدید شکم، پهلو و یا کشاله ران، سنگ کلیه است. چه کسانی در معرض ابتلا به سنگ کلیه قرار دارند؟
احتمال تشکیل سنگ کلیه در بدن هر فردی وجود دارد، اما به طور کلی کسانی که برخی بیماری‌ها و شرایط را دارند (در زیر به آن اشاره خواهیم کرد) و یا کسانی که از برخی داروهای خاص استفاده می‌کنند، بیشتر خطر ابتلا به این بیماری را دارند. از هر 10 نفر یک نفر در آمریکا، حداقل یکبار تجربه سنگ کلیه و دفع آن را داشته است.
بیشتر افراد در سنین 20 الی 49 سال مبتلا می‌شوند و کسانی که مستعد ابتلا به سنگ کلیه هستند، در دهه دوم و سوم زندگی، به دفعات متعدد با این مشکل روبه‌رو خواهند شد. در کشورهای صنعتی، سنگ بیشتر، درون کلیه افراد تشکیل می‌شود تا مثانه آنها (دستگاه ادراری) و برعکس در کشورهای در حال توسعه سنگ‌کلیه، اغلب در دستگاه اداری به وجود می‌آید که به نظر می‌رسد دلیل این تفاوت، رژیم غذایی متفاوت این کشورها باشد.
سنگ‌های ادراری در مردان، سه برابر بیشتر از زنان است. در مردان، از سن 40 تا 70 سالگی، این بیماری بسیار شیوع دارد و از هر هشت مرد، یک نفر را مبتلا میکند. افرادی که بیش از یک سنگ کلیه دفع می‌کنند، ممکن است بارها به این عارضه دچار شوند. یکی از دیگر عوامل ابتلا به سنگ کلیه ژنتیک و سابقه خانوادگی است. معمولاً شیوع سنگ کلیه در آسیایی‌ها و سفیدپوستان بیشتر از آمریکایی‌های بومی و یا آفریقایی‌هاست. در افرادی که میزان اسیداوریک خون آنها بالاست، سنگ کلیه اسیداوریک شایع‌‌تر است.
در زنان نیز از هر 1500- 3000 نفر یک نفر در دوره بارداری دچار سنگ کلیه می‌شود. به نظر می‌رسد تغییراتی که در دوره بارداری در بدن اتفاق می‌افتد، خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. به دلیل افزایش ترشح پروژسترون در دوره بارداری و بزرگ شدن رحم و کاهش ظرفیت مثانه، احتمال تشکیل سنگ کلیه بیشتر می‌شود. حتی در ادرار زنان باردار کاملاً سالم نیز مقداری کلسیم وجود دارد. با این حال هنوز به طور دقیق مشخص نشده است که آیا تغییرات دوران بارداری عامل مستقیم تشکیل سنگ کلیه است یا عوامل زمینه‌ای دیگری وجود دارد.
چه چیزی موجب تشکیل سنگ کلیه می‌شود؟
سنگ کلیه زمانی تشکیل می‌شود که حجم ادرار کاهش و یا مواد تشکیل‌دهنده سنگی در ادرار افزایش یابد. رایج‌ترین نوع سنگ کلیه از ترکیب کلسیم با اگزالات و یا فسفات تشکیل می‌شود. مواد شیمیایی دیگری که می‌توانند سنگ کلیه بسازند، عبارتند از: اسیدآمینه و اسیداوریک. از دست دادن آب بیش از حد بدن (دی‌هیدراته شدن) به دلیل ننوشیدن آب کافی و یا تعریق و ورزش زیاد، دفع ادرار را کاهش و احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد.
انسداد راه‌های ادرار نیز می‌تواند به سنگ کلیه منجر شود. آب و هوا هم یکی دیگر از دلایل ابتلا به سنگ کلیه است؛ به این معنا که ساکنین مناطق گرم و خشک، بیشتر در معرض خطر هستند، زیرا آب بیشتری از دست می‌دهند و کاهش آب بدن از دلایل اصلی تشکیل سنگ کلیه است.
سنگ‌هایی که به دلیل عفونت دستگاه ادراری به وجود می‌آیند را سنگ‌های عفونتی می‌نامند. بعضی از شرایط مختلف پزشکی نیز می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند؛ مانند: بیماری نقرس که در آن مقدار اسیداوریک خون افزایش می‌یابد. هیپرکلسی اوریا (کلسیم بالا در ادرار)، در بیش از نیمی از افراد مبتلا، علت کلسیم بالای ادرار است. در این شرایط بدن شخص کلسیم زیادی از غذا جذب میکند و این کلسیم اضافی در ادرار با اگزالات و یا فسفات کلسیم ترکیب شده و تشکیل سنگ می‌دهد. دیابت، فشار خون بالا، بیماری‌های کلیوی و التهابات روده.
داروهای ادرارآور و یا داروهای حاوی کلسیم و داروهایی که برای درمان بیماری ایدز استفاده می‌شوند. تغذیه نادرست و ورزش بیش از حد در افراد مستعد، تشکیل سنگ را تقویت میکند. مصرف کم مایعات و یا مصرف زیاد پروتئین حیوانی، رژیم‌های غذایی پر نمک، مصرف بیش از حد شکر، ویتامین D، مصرف بیش از حد غذاهای حاوی اگزالات مثل اسفناج جالب است که بدانید مقدار کم کلسیم نیز تعادل میان کلسیم و اگزالات را از بین می‌برد و دفع بیش از اندازه اگزالات ایجاد سنگ میکند...
برای خواندن بخش دوم - پیشگیری و درمان سنگ کلیه - اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- پیشگیری و درمان سنگ کلیه- اینجا کلیک کنید.
