‌کاربرد و عوارض کورتون‌ها (۱)

تحریریه دنیای سلامت

بدون شک همه ما نام داروهای متداولی که می‌توان آنها را بدون نسخه از داروخانه‌ها تهیه کرد، به گوش‌مان خورده است. داروهایی مثل استامینوفن، قرص‌های سرماخوردگی یا برخی از شربت‌های ضدسرفه. ولی داروهایی هم هستند که نمی‌توان آنها را بدون نسخه از داروخانه‌ها تهیه کرد؛ حتی اگر مرتب آنها را مصرف کنیم و نیاز مبرم به آنها داشته باشیم.

یکی از این داروها «کورتیکواستروئیدها» یا همان داروهایی هستند که آنها را به نام «کورتون‌ها» می‌شناسیم. بیشتر افراد از مصرف این دارو وحشت دارند و به محض آنکه می‌شنوند کسی از بستگان یا دوستان‌شان دارویی از این دسته مصرف می ‌کند، اولین چیزی که به او می‌گویند این است که: «نه...! کورتون خیلی ضرر دارد. سعی کن نخوری...».

چه بسا شما هم از جمله این نصیحت‌کنندگان و دلسوزانی باشید که بدون داشتن اطلاعات دقیق درباره این دارو چنین نظری دارید. شاید هم بیماری باشید که پزشک برای درمان بیماری‌تان دارویی از این دسته را تجویز کرده و شما هم بدون داشتن اطلاعات علمی یا ناقص و بدون مشورت با پزشک معالج گیج شده‌اید که بالاخره این دارو را بخورید یا نه.

بدیهی است کورتون‌ها هم مانند هر داروی دیگر، به موازات داشتن اثرات درمانی ممکن است عوارض جانبی نیز داشته باشند. در اینجا مطالبی درباره این نوع داروها که کاربردهای زیاد و اثرات معجزه‌آسایی هم دارند، خواهید خواند. از میان این داروها بیشتر به داروی «پردنیزولون» پرداخته شده، زیرا یکی از استروئیدهایی است که برای درمان بسیاری از بیماری‌ها تجویز می‌شود.

مختصری درباره کورتون‌ها

در سال 1948 در روچستر آمریکا، به تعدادی از بیماران مبتلا به بیماری آرتریت روماتوئید روزانه دوزهایی از نوعی از این داروها تزریق شد. نتایج به قدری درخشان بود که پزشکان گمان کردند «درمان قطعی» این بیماری را کشف کرده‌اند. ولی با گذشت زمان و با تجویز طولانی مدت این داروها، به تدریج عوارض جانبی آنها بروز کرد و بسیاری از بیماران و حتی پزشکان از کورتون‌ها وحشت کردند.

به بیماران درباره عوارض جانبی این داروها هشدار داده شد و برخی به قدری از این عوارض ناراحت بودند که از ادامه درمان منصرف شدند. البته در آن زمان مشاهده این واکنش‌ها کاملا طبیعی بود؛ چرا که خود پزشکان هنوز به درستی از نحوه عملکرد این داروها اطلاع نداشتند و نمی‌دانستند چطور باید عوارض جانبی آنها را به حداقل رساند.

کورتیکواستروئیدها چگونه عمل می‌کنند؟

این نوع از داروها، ساخت دست انسان هستند که شباهت زیادی با کورتیزول (هورمونی که غده فوق کلیوی (آدرنال) ترشح می‌کند) دارند و با هورمون‌های مردانه‌ای که در پرورش اندام به طور نادرست مورد استفاده قرار می‌گیرد، فرق می‌کنند. وقتی واکنش التهابی به طور طبیعی بروز می‌کند، موادی از گلبول‌های سفید خون ترشح می‌شوند تا از بدن در برابر عفونت‌ها و عوامل بیماری‌زای خارجی، مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها، محافظت کنند.

در برخی بیماری‌ها سیستم ایمنی درست عمل نمی‌کند و در واقع بافت‌ها و اعضای سالم را با عوامل بیماری‌زا اشتباه می‌گیرد و به آنها حمله می‌کند که موجب بروز واکنش‌های التهابی می‌شود. یکی از روش‌هایی که کورتون‌ها به وسیله آن موجب تخفیف علائم یا بهبود اینگونه بیماری‌ها (بیماری‌های خودایمنی) می‌شوند، این است که تولید مواد شیمیایی را که موجب التهاب می‌گردد، کاهش می‌دهند.

یک راه دیگر این است که با تاثیر روی گلبول‌های سفیدخون از فعالیت سیستم ایمنی می‌کاهند. بارزترین علائم التهاب در بدن و تشخیص بیماری خودایمنی آرتریت روماتوئید ایجاد قرمزی، گرما، ورم و درد است البته کورتیکواستروئیدها که ما در اینجا به طور کلی کورتون‌ها می‌نامیم، کاربردهای فراوان دیگری هم دارند و در طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

نمونه‌هایی از داروهای کورتیکواستروئید

بتامتازون، دگزامتازون، هیدروکورتیزون، و پردنیزولون از مشهورترین داروهایی هستند که در گروه کورتون‌ها جای دارند و به احتمال زیاد شما هم این اسامی را شنیده‌اید و در بیماری‌هایی همچون آرتریت روماتوئید، لوپوس، سندرم بهجت، سندرم شوگرن و ام.اس تجویز می‌شوند.

پزشکان با توجه به نوع بیماری، محل درگیری و شدت علائم، آنها را به صورت خوراکی، تزریقی، موضعی (روی پوست) یا تزریق مستقیم درون مفاصل ملتهب تجویز می‌کنند. کورتون‌ها را همچنین می‌توان به قطره‌های چشمی، فرآورده‌های استنشاقی (برای درمان آسم یا بیماری برونش‌ها)، قطره‌های بینی یا اسپری‌‌ها، کرم‌ها و پمادهای موضعی (برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌های پوستی) اضافه کرد...

برای خواندن بخش دوم- ‌کاربرد و عوارض کورتون‌ها- اینجا کلیک کنید.

برای خواندن بخش سوم- ‌کاربرد و عوارض کورتون‌ها- اینجا کلیک کنید.