آذین صحابی
پتاسیم یک ماده معدنی است که کمتر به آن توجه شده و در بسیاری موارد تاثیر آن در حفظ سلامت عمومی بدن نادیده گرفته می‌شود. در حالی که این ماده معدنی می‌تواند برای بدن بسیار مفید باشد و عوارض منفی سدیم اضافی در بدن را خنثی کند و به حیاتی‌ترین عضلات بدن سود برساند.
وقتی صحبت از فشارخون می‌شود، همه به یاد سدیم می‌افتند و وقتی از استحکام استخوان‌ها حرف می‌زنیم همه به یاد کلسیم می‌افتند و زمانی از پتاسیم صحبت می‌کنیم که درباره بیماران خاص چون بیماران کلیوی و افرادی چون ورزشکاران بحث می‌کنیم. در واقع، ما کمتر به تاثیر پتاسیم در سلامت عمومی بدن توجه می‌کنیم.
این ماده مغذی عمده‌ترین کاتیون درون سلولی در بدن آدمی است. بیش از یک سوم انرژی ما برای پمپ پتاسیم و همتای یونی آن، سدیم مصرف می‌شود که بین درون و برون سلول‌ها در رفت و آمد هستند. پتاسیم به هدایت پالس‌های عصبی کمک می‌کند، در انقباض موثر عضلات تعیین‌کننده است، سلامت کلیه‌ها و استخوان‌ها را تامین می‌کند و در حفظ PH بدن موثر است.
واقعیت این است که وجود پتاسیم در بدن برای همه ما حیاتی است و بر هم خوردن سطوح آن در خون به بدن آسیب می‌رساند یا حتی می‌تواند مرگبار باشد.
برای سال‌ها مصرف نامناسب سدیم را مسؤول بروز بیماری‌های قلبی می‌دانستند و هیچ شکی هم در این‌باره وجود ندارد. مردم آمریکا، نمک فراوانی مصرف می‌کنند و کمابیش 100 درصد از زنان و مردان این کشور بیش از مقدار توصیه شده و بیش از 95 درصد از مردان آمریکایی و 75 درصد از زنان آمریکایی روزانه بیشتر از 2300 میلی‌گرم نمک مصرف می‌کنند. به گفته کارشناسان و متخصصان تغذیه و قلب و عروق، بین میزان مصرف نمک و پرفشاری خون ارتباط مستقیمی وجود دارد.
از طرف دیگر آمریکایی‌ها به قدر کافی پتاسیم دریافت نمی‌کنند. اگر فردی کمبود پتاسیم داشته باشد، میزان این ماده معدنی در خون او کمتر از 3/5 میلی مول در لیتر است. هایپوکالمی (کمبود پتاسیم در خون) می‌تواند عواقب خطرناکی چون آریتمی‌های قلبی، ضعف عضلانی و عدم تحمل گلوکز را به همراه داشته باشد.
تحقیقات نشان داده که بسیاری از آمریکایی‌ها با کمبود متوسط پتاسیم زندگی می‌کنند که در طولانی مدت می‌تواند نتایج بدی به همراه داشته باشد. این حالت به خاطر رژیم غذایی آمریکایی‌هاست که بیشتر حاوی غذاهای پرسدیم بوده و میزان مصرف میوه و سبزی حاوی پتاسیم در آنها کمتر است.
داده‌های حاصل از مطالعه ملی سلامت و تغذیه نشان داده که برخی از آمریکایی‌ها کمبود پتاسیم دارند. مردان آمریکایی در حدود 2/9 تا 3/2 گرم و زنان این کشور روزانه بین 2/1 تا 2/3 گرم در روز پتاسیم دریافت می‌کنند.
بیش از 45 سال است که دانشمندان می‌کوشند تا ثابت کنند پتاسیم بر روی عملکرد قلب و عروق اثرات مثبت دارد. در سال‌های اخیر ثابت شده که کمبود متوسط پتاسیم در فرد می‌تواند پرفشاری خون، اختلالات دستگاه گردش خون و قلب، کاهش تراکم استخوان و تشکیل سنگ‌های کلیوی را سبب شود.
تناسب سدیم و پتاسیم
سدیم و پتاسیم می‌توانند با یکدیگر در تضاد باشند، ولی این دو ماده معدنی در کنار یکدیگر کار می‌کنند تا حجم سلولی، میزان PH و قوای غشای سلولی تنظیم شوند. پمپ تبادل سدیم- پتاسیم یا پمپ سدیم که برای تعدادی از عملکردهای حیاتی سلولی انرژی تامین می‌کند، تعدادی از فرایندها را فعال می‌نماید که به انقباض یا انبساط دیواره رگ‌ها می‌انجامد. این فرایند بر مبنای تمرکز الکترولیت‌ها در داخل و خارج سلول‌ها انجام می‌گیرد.
در حالتی که کمبود پتاسیم وجود دارد سدیم وارد سلول‌ها می‌شود تا حجم سلولی را حفظ کند. آب هم به دنبال سدیم وارد سلول‌ها می‌شود و این به دیواره رگ‌ها فشار وارد می‌کند. به مرور زمان این فشار اضافی دیواره رگ‌ها را سخت می‌کند و در بعضی افراد پرفشاری خون را سبب می‌شود. سدیم غشای سلول‌ها را غیرقطبی می‌کند و به کاهش قطر عروق خونی می‌انجامد که اولین گام در جهت پرفشاری خون است.
از طرف دیگر، وجود مقادیر کافی پتاسیم در رژیم غذایی باعث می‌شود که پمپ سدیم تحریک شود و سلول‌های غشای پوششی به میزان زیادی قطبی شوند که این امر سبب برداشته شدن فشار از روی رگ‌ها و راحت و آزاد شدن جریان خون می‌شود و فشار خون را در سطح نرمال نگه می‌دارد.
همراهان پتاسیم
این که چطور پتاسیم می‌تواند در تنظیم جریان گردش خون و جلوگیری از پرفشاری خون موثر باشد، هنوز به درستی شناخته نشده است. بعضی پژوهش‌ها حاکی از این است که پتاسیم به دلیل تشدید سیستم دفع ادراری سدیم، فشارخون را کنترل می‌کند و باعث می‌شود سیستم کلیوی، سدیم بیشتری را از بدن خارج کند...
برای خواندن بخش دوم -از پتاسیم چه می دانید؟- اینجا کلیک کنید.
