به قلم : سولماز دانشور نیک
تحریریه زندگی آنلاین : هفته‌های 28 تا 31 بارداری، نقاطی مهم در مسیر بارداری محسوب می‌شوند. در این مرحله، مادر و جنین تحت تأثیر تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی متنوعی قرار دارند. این تغییرات به مادر جهت آماده‌سازی برای زایمان و به جنین جهت آماده‌سازی سیستم‌های مختلف بدنش برای زندگی خارج از رحم کمک می‌کند. باید به این نکته نیز توجه کرد که هر زن باردار می‌تواند نسبت به دیگری تجربه متفاوت و حتی منحصر‌به‌فردی از دوران بارداری داشته باشد و با تغییرات بیشتر یا کمتر و تجربه‌هایی متفاوت دست‌و‌پنجه نرم کند. پس از رسیدن به هفته 30 بارداری، مادر و جنین به مرحله نهایی بارداری یا به‌عبارتی فاز سوم آن نزدیک می‌شوند. سپری کردن این مرحله با هیجان و شیرینی زیادی توأم است.
بیشتربخوانید:
مادر در هفته‌های 28 تا 31 بارداری
در هفته‌های 28 تا 31 بارداری، مادر در مرحله سوم بارداری یا همان سومین سه‌ماهه بارداری قرار دارد. در این مرحله، جنین از رشد و تکامل بسیار قابل‌توجهی برخوردار است و به‌سرعت به زمان تولد نزدیک می‌شود. اکنون موقعیت فیزیکی کودک در رحم مادر رو به تغییر است و سر به‌سمت پایین یعنی خروجی تناسلی بدن مادر متمایل می‌شود. از ویژگی‌های این هفته و هفته‌های بعدی بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
حرکت‌های ریتمیک جنین کاملا قابل‌احساس می‌گردند؛
با پیشرفت بارداری و اضافه‌وزن ناشی از زیاد شدن چربی بدن کودک که تا زمان تولد همچنان ادامه پیدا خواهد کرد و تغییر در مرکز جرمی یا همان مرکز ثقل بدن، مادر در 50 درصد موارد با درد کمر و در 1 درصد با درد سیاتیک (زیر فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک در پایین ستون فقرات) که با گزگز و بی‌حسی همراه است و از باسن به پاها منتقل می‌شود، روبه‌رو خواهد بود. معمولا در هفته 28 بارداری بسته به شاخص توده بدنی (BMI: Body mass index) ، اضافه‌وزنی بین 7.7 تا 10.8 برای مادر قابل‌پیش‌بینی است، اما متوسط این اضافه‌وزن در مادرانی با شاخص توده بدنی کمتر از 18.5 بین 13 تا 18 کیلوگرم، در مادرانی با شاخص توده بدنی طبیعی (بین 18.5 تا 24.9) بین 11 تا 16 کیلوگرم و در مادران چاق با شاخص توده بدنی بیش از 24.9، بین 5 تا 9 کیلوگرم متغیر است. اگر بخواهیم محدوده وزن سالم را در نظر بگیریم، تقریبا نیم کیلوگرم اضافه وزن در هر هفته طبیعی است. داشتن استراحت کافی و گرفتن ماساژ؛ استفاده از کفش‌های طبی یا ورزشی استاندارد؛ انجام روزانه ماساژ، حرکات ورزشی (تمرینات کگل) و کششی مناسب؛ مصرف آب کافی و املاح و ویتامین‌های ضروری دوران بارداری به‌خصوص کلسیم و ویتامین D؛ عدم ایستادن ممتد؛ استفاده از کمربند و شکم‌بند بارداری و استفاده از وسایل پشتیبانی مانند بالشتک‌های حمایتی در پشت سر و کمر هنگام نشستن بر روی صندلی یا مبل می‌توانند از درد کمر بکاهند.
با افزایش فشار تحمیل شده از سوی برآمدگی شکم به ریه‌های‌تان و اضافه‌وزن بیشتری که پیدا کرده‌اید، تنگی‌نفس را هم بیشتر احساس خواهید کرد.
فشار بر سیستم ادراری بیشتر می‌شود و نشت ادرار به‌ویژه در صورت سرفه یا عطسه بروز می‌کند.
افزایش حجم خون و تغییرات گردش خون در بدن مادر که منجر به ورم ناشی از احتباس آب به‌ویژه در بازوها و پاها و احساس خواب‌آلودگی، سردرد و گیجی می‌شود.
ظهور رگ‌های واریسی که به‌دلیل افزایش گردش خون و شل شدن ماهیچه‌ها ایجاد می‌شوند یکی از دیگر تغییرات بدن در ماه‌های آخر بارداری محسوب می‌شود؛ به‌طوری که وریدهای واریسی موجود در راست‌روده می‌توانند خود به ایجاد بواسیر منجر شوند.
مشکلات گوارشی همچون یبوست، سوء‌هاضمه و سوزش معده در این دوران معمول هستند.
ورم (ناشی از افزایش نگه‌داری آب در بدن) فزآینده در طول روز که برای کاهش آن در نقاط مختلف بدن به استراحت کافی، قرار دادن پاها در وضعیت بالا (البته نه بعد از صرف غذا)، استفاده از کفش‌های راحت، مصرف آب مناسب و اجتناب از مصرف سدیم بالا نیاز است. سندروم تونل کارپال عارضه‌ای است که حدود 62 درصد از خانم‌ها در طول سه‌ماهه سوم بارداری با آن مواجه می‌شوند و با خود درد در ناحیه مچ دست را به‌همراه دارد. گرچه تورم پا در این دوران طبیعی است، اما تورم قابل‌توجه یا ناگهانی در پاها یا مچ پا، تورم متوسط دست یا صورت یا تورم شدید در یک پا نسبت به دیگری ممکن است در برخی موارد نشانه مشکلی جدی‌تر مانند پره‌اکلامپسی یا لختگی خون (ترومبوز ورید عمقی (DVT: Deep Vein Thrombosis) باشد. در صورت برخورد با چنین مسئله‌ای بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.
در این مرحله از بارداری، خستگی و خواب‌آلودگی ممکن است ادامه داشته باشد، چرا که بدن مادر برای رشد جنین و تغذیه‌اش تلاش می‌کند. استراحت کافی، خوردن مواد غذایی سالم و حرکت منظم می‌توانند در مدیریت خستگی و خواب‌آلودگی کمک‌کننده باشند.
بیشتر بخوانید:
ترشحات واژینال و احساس کشش و تنگی و فشار در ناحیه رحم بیشتر می‌شود که خود یکی از نشانه‌های پیشروی بدن به‌سوی آماده‌سازی خود جهت شرایط زایمان است.
با نزدیک شدن هر چه بیشتر به هفته‌های پایانی بارداری، حدود 10 درصد از مادران کم‌طاقت‌تر، حساس‌تر و شکننده‌تر و پراسترس‌تر می‌گردند و با پیش آمدن کوچک‌ترین مسئله‌ای به‌سرعت بر هم می‌ریزند و خلق و خوی‌شان تغییر می‌کند و حتی افسرده می‌شوند.
در این هفته احتمال بروز مشکلاتی چون فشار خون بالا یا نقص ژنتیکی که به سقط جنین منجر می‌شوند نیز وجود دارد، بنابراین در صورت برخورد با علائمی مانند توقف یا کند شدن حرکت جنین، خونریزی خفیف تا شدید واژینال، درد و گرفتگی شکم و کمر یا خروج مایع یا بافت از واژن حتما با پزشک (متخصص زنان و زایمان یا دکتر مامایی) خود تماس بگیرید. معمولا جنین پس از صرف وعده‌‌های مختلف غذایی از اصلی گرفته تا میان‌وعده به‌ویژه خوراکی‌های شیرین، فعالیت بیشتری از خود نشان می‌دهد و حتی اگر خواب باشد بیدار می‌شود. این بهترین زمان برای شمارش تعداد ضربات جنین است.
برای این کار دو روش را به‌شرح زیر امتحان کنید. در هر دو روش باید به پهلو دراز بکشید:
پس از دراز کشیدن، به ساعت نگاه کنید و زمان آغاز شمارش را به‌خاطر بسپارید و شروع به شمارش کنید. در عرض دو ساعت باید حداقل 10 حرکت یا ضربه صورت بگیرد، یعنی پیش از اتمام دو ساعت باید 10 حرکت محقق شود تا مشخص شود که تعداد این حرکات طبیعی است.
تعداد ضربات یا حرکات جنین باید در عرض یک ساعت شمرده شوند. به عدد حاصل در اصطلاح خط پایه گفته می‌شود و این کار باید سه‌بار در طول هر هفته انجام شود. آنچه را که شما باید مد نظر قرار دهید تعداد حرکات مشابه یا بیشتر از خط پایه است.
مهم است که در هفته 29 بارداری، مادر به مراقبت از خود و رعایت سلامتی خود توجه کند. مشاوره و راهنمایی پزشک متخصص، درک و مدیریت تغییرات بدن و مراقبت‌های خاص بارداری می‌تواند به مادر کمک کند تا این مرحله را به‌خوبی طی کند. با ورود به هفته سی‌ام بارداری شما وارد ماه هفتم حاملگی می‌شوید و کمتر از دو ماه دیگر تا زایمان فرصت دارید.
بیشتربخوانید:
جنین در هفته‌های 28 تا 31 بارداری
اگر نوزاد در هفته 28 بارداری به‌دنیا بیاید هنوز نارس محسوب می‌شود و باید تحت مراقبت‌های ویژه پزشکی قرار گیرد. احتمال زنده ماندن کودک پس از تولد در هفته 28 بارداری، 94 درصد و در هفته 30 بارداری 98 درصد است. در کل، هرچه به 40 هفتگی بیشتر نزدیک شویم، تضمین بقا و سلامت کودک در محیط خارج از رحم بیشتر خواهد بود. در این هفته‌ها، جنسیت جنین قابل‌تشخیص است و بسیاری از سیستم‌های جسمانی جنین تکامل یافته‌اند و حتی ناخن‌های او نیز به‌قدری بلند می‌شوند که پس از تولد نیاز به کوتاه کردن دارند. در زیر توضیحاتی درباره تغییرات و ویژگی‌های جنین در هفته‌های 28 تا 31 بارداری آورده شده است:
رشد جنین: جنین در این مرحله به‌طور قابل‌توجهی بزرگ‌تر می‌شود، رشد و تقویت عضلات و استخوان‌هایش ادامه می‌یابد و قادر به حرکت و فعالیت بیشتر می‌گردد و هر روز بر میزان کسب مهارت‌هایش افزوده می‌شود. در این مرحله، بدن جنین نسبت به هفته‌های قبلی، قوی‌تر و عضلات و استخوان‌هایش مستحکم‌تر شده‌اند. از هم‌اکنون تا زمان تولد، جنین به‌طور چشمگیری مراحل تکامل را می‌پیماید و بیش از پیش کمبود فضا را احساس می‌کند. قد و وزن او در هفته 28 بارداری معادل با 37.6 سانتی‌متر و 1005 گرم، در هفته 29 بارداری معادل با 38.6 سانتی‌متر و 1153 گرم، در هفته 30 بارداری معادل با 39.9 سانتی‌متر و 1319 گرم و در هفته 31 بارداری معادل با 41.1 سانتی‌متر و 1502 گرم خواهد بود و این به‌معنای رشد قابل‌توجهی نسبت به هفته‌های قبل است، البته باید توجه کرد، هر جنین به‌دلایل مختلف با جنین دیگر متفاوت است و ممکن است اندازه و وزن دقیق وی با میانگین‌های ارائه شده تا حدودی فرق کند.
سیستم تنفسی: ریه‌های جنین به‌موجب توسعه بیشتر و تحت تأثیر هورمون‌های مادر که از طریق گردش خون به جنین منتقل می‌شوند قابلیت باز و بسته شدن بهتر را پیدا کرده و به‌طور کامل توسعه یافته‌اند. این یک مرحله مهم برای آماده‌سازی جنین جهت تنفس خودکار بعد از تولد است. سورفاکتانت تولیدی در ریه‌ها هم به جلوگیری از خطر ایجاد تعارض بین سطح هوا و ریه‌ها و انتقال راحت‌تر هوا در ریه‌ها پس از تولد کمک می‌کند.
مغز و سیستم عصبی: مغز و سیستم عصبی نیز در حال تکامل و اتصالات عصبی بین نورون‌ها در حال شکل‌گیری، تقویت و تمایز بیشتر هستند. ماده‌ای به‌نام میلین در نقش یک پوشش محافظتی شروع به تشکیل در اطراف سلول‌های عصبی جنین می‌کند و این روند تا یک‌سال پس از تولد نیز ادامه پیدا می‌کند. مغز جنین هم همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد و چین‌خوردگی‌های بیشتری پیدا می‌کند، کنترل بیشتری بر روی حرکات و عملکردهای بدنی از جمله، حرکات ریتمیک تنفسی دارد، دمای بدن جنین را تنظیم می‌کند و متعاقب توسعه‌ای که پیدا می‌کند اندازه سر و جمجمه جنین نیز افزایش می‌یابد. از طرفی، فعالیت هایپوتالاموس (قسمتی از مغز که در تنظیم عملکرد هورمونی نقش دارد) هم رو به افزایش می‌گذارد.
بیشتربخوانید:
بینایی و تکامل حسی: همان‌طور که پیشتر گفتیم، جنین با رسیدن به 14 هفتگی شروع به حرکت دادن چشمان خود می‌کند، اما از 28 هفتگی به بعد، این حرکات بیشتر می‌شود و با بررسی فرکانس آن‌ها و خواب جنین خود به نشانه‌ای برای سنجش رشد سالم مغز تبدیل می‌گردد. قدرت بینایی طبیعی چشمان جنین حتی پس از تولد هم اندک و نسبت آن 1 به 20 است، در حالی که این نسبت در بزرگسالان سالم 20 به 20 می‌باشد و این یعنی او تنها قادر به دیدن دقیق اشیایی است که در فاصله چند سانتی‌متری او قرار دارند، ولی می‌تواند جهت تابیده شدن نور به‌سمت خود را تشخیص دهد. دیگر اجزای حسی بدن جنین نیز در حال تکامل هستند. علاوه بر بینایی، شنوایی و لامسه هم بهبود می‌یابد؛ این یعنی جنین در صورت سالم بودن بیش از پیش به رویدادها و محیط پاسخ می‌دهد و به نور و صداها بیشتر و ملموس‌تر واکنش نشان دهد.
خواب: از هفته 28 بارداری به بعد، جنین دارای دوره‌های منظمی برای خواب و فعالیت است و توانایی خواب دیدن او تقویت شده است. گرچه جنین از 14 هفتگی به بعد قادر به پلک زدن است و این مهارت را برای آمادگی جهت جلوگیری از خشک شدن چشم و ورود اجسام خارجی به‌داخل چشم در دنیای خارج رحم کسب می‌کند، اما از این هفته، حرکات چشمی او رو به افزایش می‌گذارد. میزان این حرکات با رشد مغزی و میزان خواب (REM: Rapid Eye Movement) جنین ارتباط پیدا می‌کند. از دیگر مهارت‌هایی که کودک در حال به‌دست آوردن است می‌توان به توانایی لبخند زدن، سکسکه کردن، سرفه کردن، مکیدن شدید انگشت و از همه مهم‌تر تنفس بهتر اشاره کرد.
رشد سیستم گوارشی: سیستم گوارشی جنین نیز در حال تکامل است. جنین می‌تواند مقدار کمی مایع آمنیوتیک را ببلعد و از طریق روده‌ها به‌شکل مدفوع تخلیه کند. این کار کمک می‌کند تا سیستم گوارشی جنین به‌طور طبیعی فعالیت کند. با بزرگ‌تر شدن جنین و اشغال فضای بیشتری از رحم توسط او، حجم مایع آمنیوتیک تقلیل می‌یابد.
حرکت و فعالیت: گرچه تعداد مشخصی برای حرکات جنین در طی روز تعریف نشده است و در هر بارداری متفاوت است، اما مادر می‌تواند حرکت‌های ریتمیک و قوی‌تر جنین را که اکنون درون رحم بیشتر قابل‌تشخیص هستند، احساس کند. جنین در این مرحله فعال‌تر و حرکاتش بیشتر و ضرباتش قوی‌تری می‌شود، به‌طوری که مادر ممکن است حرکات جنین از جمله لرزیدن، پرش و لیز خوردن را با شدت بیشتری حس کند. مادر حالا دیگر باید از الگوی حرکات کودک خود آگاه باشد و با آن آشنا شده باشد و در صورت تغییر این الگو، با ماما یا مرکز پزشکی خود تماس گرفته و موضوع را با آن‌ها در میان بگذارید.
پوست و مو: پوست جنین در این هفته‌ها رو به تکامل و کلفت‌تر شدن می‌گذارد، البته برخی از محلول‌های طبیعی موجود در پوست که به‌عنوان لوسیون ورنیکس (مخلوطی چسبنده و سفیدرنگ از چربی و پروتئین) شناخته می‌شوند، هنوز در پوست جنین وجود دارد تا از ایجاد عوارض اصطکاک پوست با دیواره رحم جلوگیری کند. از هفته 29 بارداری به بعد، لایه ورنیکس که نقش پوشش محافظی را برای بدن جنین بازی و به گرم نگه داشتن او کمک می‌کرد به‌تدریج کاهش می‌یابد. هرچه کودک بیشتر رشد می‌کند چربی سفید رنگ بدن جنین که جهت تأمین انرژی مصرف می‌شود هم به همان نسبت افزایش می‌یابد و پوست بیشتر از حالت چروکیده خود خارج می‌شود، البته باید توجه داشت که این چربی با چربی قهوه‌ای رنگ بدن جنین که وظیفه‌اش تنظیم دمای بدن اوست تفاوت دارد. ملانین هم که کارش تولید رنگ در پوست است توسط سلول‌های پوست جنین ساخته می‌شود. هر چه میزان ملانین در پوست بیشتر باشد پوست کودک تیره‌تر می‌شود. بیشترین میزان تولید ملانین پس از تولد تا 6 ماهگی رخ می‌دهد. میزان لانوگو یا همان موهای ظریف سطح پوست جنین در هفته 29 بارداری به اوج خود می‌رسد، ولی با گذشت زمان شروع به ریزش می‌کند.
قلب: در حال حاضر، تعداد ضربانات قلب جنین به 140 ضربه در دقیقه رسیده است. امکان شنیده شدن ضربان قلب جنین از طریق گوشی پزشکی وجود دارد، حتی ممکن است شریک زندگی‌تان با قرار دادن گوش خود بر روی برآمدگی شکم شما بتواند صدای آن را بشنود، اما پیدا کردن مکان مناسب به گوش رسیدن آن ممکن است دشوار باشد.
بند ناف: طول بند ناف همچنان در حال رشد جنین که چون طنابی برقرارکننده ارتباط بین او و جفت است و وظیفه‌اش رساندن مواد مغذی و اکسیژن به بدن او و دفع مواد زائد از بدن اوست تا زمان زایمان به 30 تا 100 سانتی‌متر و قطر آن به 16 میلی‌متر خواهد رسید.
مغز استخوان: مغز استخوان جنین که مسئولیتش تولید گلبول‌های قرمز خونی در بدن جنین است نیز به‌شکل مستمر فعالیت خود را ادامه می‌دهد و هر روز بیش از پیش توسعه می‌یابد تا بدن جنین را برای زندگی خارج از رحم آماده کند. تا پیش از هفته 30 بارداری، طحال این مسئولیت را بر عهده داشت. اکثر اندام‌ها و سیستم‌های جسمی جنین در این هفته‌ها به‌ویژه در هفته 31 بارداری تقریبا تکمیل شده‌اند و اندام‌های اصلی مانند مغز، قلب، کبد و کلیه‌ها به‌طور کامل عملکرد خود را آغاز کرده‌اند. در این زمان، مادر ممکن است ضربان قلب جنین را نیز احساس کند.
مواردی که باید از هفته 28 به بعد
مد‌نظر قرار دهید
پشت سر گذاشتن این هفته‌ها ممکن است با احساس خستگی و استرس بیشتری همراه باشد. حفظ روحیه و داشتن روانی آرام در این زمان مهم است. بهره‌مندی از پشتیبانی خانواده و دوستان، مشاوره روانی و گفتگو با افراد دارای سابقه و تجربیات مشابه و مشارکت در فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند ماساژ، یوگا یا تمرینات تنفسی می‌تواند به شما در تحقق موارد مذکور کمک کرده و برای‌تان مفید باشد. در این هفته‌ها، معطوف ساختن توجه بیشتر به تغذیه سالم و فعالیت بدنی امری بدیهی است. اهمیت تأمین تمامی مواد غذایی ضروری برای سلامت شما و جنین همچنان بسیار حائز اهمیت است. از برنامه درست تغذیه سالم و متعادل، استراحت کافی و مراجعه به پزشک برای بررسی‌های منظم پیروی کنید. همچنین، اگر شما هر گونه نگرانی یا سؤالی دارید، حتما با پزشک خود در مورد آن‌ها صحبت کنید. همواره با پزشک خود در ارتباط باشید و به توصیه‌ها و راهنمایی‌های او از جمله، مصرف مکمل‌های بارداری، ویتامین‌ها و داروها پایبند بمانید. پزشک شما می‌تواند سلامت شما و جنین را بررسی کند و در صورت نیاز نکات و راهنمایی‌های لازم را ارائه دهد. به یاد داشته باشید در قرار ملاقات 28 هفتگی شما با پزشک‌تان، موارد زیر توسط او انجام خواهند گرفت:
وزن و دور شکم شما به منظور سنجش رشد جنین اندازه‌گیری می‌شود.
فشار خون شما اندازه‌گیری می‌شود.
ادرار شما از نظر پروتئین آزمایش می‌گردد.
در مورد نتایج آزمایش‌های غربالگری اخیر، از شما سؤالاتی پرسیده می‌شود.
در صورت منفی بودن Rh خون (پروتئینی در سطح گلبول‌های قرمز بیشتر افراد) مادر، تزریق یک آمپول رگام برای محافظت از جنین ضروری است و گاها در صورت مواجهه با مشاهدات جدی‌تر حتی تزریق دومی نیز به شما پیشنهاد شود. اگر شما از لحاظ فاکتور Rh منفی باشید، ولی جنین‌تان مثبت باشد، ناسازگاری Rh رخ می‌دهد و همین، موجبات تولید آنتی‌بادی در بدن شما بر علیه خون کودک‌تان آن هم در هنگان زایمان را فراهم می‌کند. این آنتی‌بادی دارای قدرت آسیب‌رسانی به سلول‌های کودک شما است و باید جدی گرفته شود.
در صورت صلاحدید پزشک، برای بررسی سلامت و میزان رشد جنین، آزمایش و سونوگرافی نیز انجام می‌شود.
در هفته‌های بعد، آزمایش سنجش قند خون برای تشخیص دیابت، پره‌اکلامپسی و عفونت، اندازه‌گیری ارتفاع رحم که در هفته 30 بارداری باید تقریبا 30 سانتی‌متر باشد و همچنین آزمایش ارزیابی میزان تورم بدن انجام و در صورت نبود مشکلی خاص، ملاقات بعدی مادر در هفته 32 بارداری صورت خواهد پذیرفت.
در واقع، مادر از زمان پا گذاشتن به سه‌ماهه سوم بارداری تا زمان تولد نوزاد، هر دو هفته یک‌بار باید با پزشک خود ملاقات داشته باشد.
توصیه‌ها و موارد احتیاطی
اینکه قرار است در حین و بعد زایمان در بیمارستان چه اتفاقی بیفتد را مورد بررسی قرار دهید و اطلاعات کافی را در این رابطه کسب کنید. شما می‌توانید لیست کارهایی که پس از بارداری قرار است انجام دهید را بنویسید یا از آن چاپ بگیرید. نکات مهم را در اولویت قرار دهید تا به آن‌ها توجه بیشتری کنید.
در مورد روش‌های مختلف کاهش درد در محل زایمان تحقیق کنید و ابهامات و سؤالات خود را در این رابطه با ماما یا پزشک خود در میان بگذارید تا با اطلاعاتی کافی و خیالی آسوده‌تر برای زایمان به بیمارستان قدم بگذارید.
در مورد عفونت‌های بارداری از جمله سیتومگالوویروس (CMV: cytomegalovirus)، سندرم سیلی‌گونه یا همان پاروویروس B19 و توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis) که ممکن است بر جنین شما تأثیر منفی بگذارند و نحوه محافظت در برابر آن‌ها به اندازه کافی آگاهی به‌دست آورید.
اگر مادر دو یا چندقلو باردار باشد، قرارگیری در معرض زایمان زودرس برایش محتمل‌تر است؛ بدین معنا که زودتر از رسیدن به هفته 40 بارداری زایمان خواهد کرد. از این رو، جنین باید با حساسیت بیشتری از سوی پزشک مورد بررسی قرار گیرد و در صورت لزوم، سونوگرافی‌های مکرر یا آزمایش‌هایی مازاد بر آزمایشات اصلی برای او تجویز گردد. در این صورت، مادر ملزم به تشکیل یک پروفایل بیوفیزیکی می‌شود که در آن علاوه بر انجام سونوگرافی باید تست بدون استرس (NST: Nonstress Test) را نیز برای بررسی انقباضات رحم و ضربان قلب جنین از سر بگذراند.
به‌طور معمول، سفر رفتن برای مادر تا هفته 36 بارداری در صورت عدم وجود عارضه‌ای خاص بدون مانع است، ولی در هر حال بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و تا جای ممکن از سفر در این دوران پرهیز کنید.
دیگر بهتر است به فکر تهیه و آماده‌سازی وسایل مورد نیاز خود در بیمارستان و همچنین وسایل فرزند خود باشید و اگر این کار برای شما دشوار است آن را به همسرتان محول کنید. شما از هفته 30 بارداری تا وقت زایمان، حدودا 10 هفته زمان دارید.
20 دقیقه استراحت بعد از ناهار را در برنامه روزانه خود بگنجانید.
هر روز با گذاشتن دست خود بر روی شکم و نوازش آن، با فرزند خود صحبت کرده و حتی برایش ترانه‌های آرام‌بخش یا شاد بخوانید.
شب‌ها پیش از خواب، از همسرتان بخواهید تا شکم شما را به آرامی توسط یک مرطوب‌کننده مناسب ماساژ دهد تا از عوارض کشیدگی پوست از جمله خارش کمتر رنج ببرید.
شما باید از هفته 30 بارداری به بعد بیشتر به نشانه‌های خطرساز بارداری توجه کنید و در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر بلافاصله به بیمارستان مراجعه کنید:
انقباضات منظم ولی بدون درد رحمی که 4 بار یا بیشتر در ساعت تکرار می‌شوند؛
دردهای شکمی مشابه دردهای دوران قاعدگی؛
احساس درد یا فشار در ناحیه لگن تناسلی، معده یا روده‌ها؛
دفع مایع از مهبل که می‌تواند نشانه پارگی کیسه آب باشد؛
رویت لکه خون که می‌تواند اخطاردهنده‌ای جدی برای وجود جفت سرراهی، پارگی جفت یا زایمان زودرس باشد.
توجه داشته باشید که امتناع از غذا خوردن و تحمل احساس گرسنگی به هیچ‌وجه و با هر بهانه‌ای از جمله ممانعت از افزایش وزن در هر دوره‌ای از بارداری قابل‌توجیه و قبول نیست، زیرا به تولید ماده‌ای به‌نام اجسام کتونی در بدن‌تان منجر می‌شود که می‌تواند آسیب‌های غیرقابل‌جبرانی را برای کودک شما و حتی زندگی آینده شما رقم بزند. همیشه به یاد داشته باشید که تغذیه درست و اصولی و به‌قدر کفایت یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر سلامت روحی و جسمی شما و جنین‌تان در دوران بارداری و بعد از آن محسوب می‌شود.
به‌عنوان نکته نهایی، آنچه درباره آهن در نقش ماده حیاتی این دوران باید بدانید آن است که قابلیت جذب آهن غذاهای حیوانی به میزان 20 تا 30 درصد و آهن غذاهای گیاهی به میزان 3 درصد است و بسته به وجود عوامل کاهش یا افزایش‌دهنده جذب آهن متفاوت است. در این بین، گوشت قرمز، مرغ و ماهی به‌دلیل دارا بودن ارزش دوگانه (برخورداری از آهم هم و غیرهم) افزایش‌دهنده جذب آهن هستند و زرده تخم‌مرغ از قابلیت جذب پایینی برای آهن برخوردار است.