مترجم : اعظم اسلامی مجد
azameslamimajd2008@yahoo.com
تحریریه زندگی آنلاین : اغلب والدین در طول سال تحصیلی فشار روانی سختی را متحمل می‌شوند. گاهی بیرون کشیدن بچه‌ها از خانه برای رفتن به مدرسه، معضل بزرگی می‌شود و تصور اینکه این برنامه از اول هفته تا آخر آن ادامه دارد، بیشتر شبیه یک کابوس می‌شود، اما چه چیزی صبح‌های مدرسه را تا این اندازه سخت و پیچیده می‌کند؟
واقعیت این است که والدین در ساعات اولیه روز، شبیه زودپز می‌شوند. باید در مدت زمان کوتاهی، چند کار را با هم انجام دهند؛ بچه‌ها را آماده می‌کنند، آنها را به مدرسه می‌برند، خودشان به محل کارشان می‌روند، گاهی وسط راه یادشان می‌افتد که چیزی را جا گذاشته‌اند و یا تغذیه فرزندشان را به او نداده‌اند. برخی از والدین می‌گویند که با وجود درک کودک از موقعیت و همکاری او باز هم موقعیت صبح‌ها با وجود انبوهی از کارها که باید در کوتاه ترین زمان ممکن انجام شود، بغرنج و پیچیده است. ضریب استرس میان افراد خانواده متفاوت است، همچنان که خود خانواده‌ها نیز، دلهره و اضطراب صبح‌ها را به میزان‌های مختلف، تجربه می‌کنند. برخی از خانواده‌ها پر‌جمعیت‌تر هستند، بچه‌های دو قلو دارند و بعضی‌ها، کودکانی با نیازهای ویژه و مراقبت‌های متفاوت دارند، مانند کودکان مبتلا به ADHD. در چنین مواردی کودک و افراد خانواده‌اش کمتر از سایرین روی کارهایی که باید انجام دهند، تمرکز می‌کنند، چرا که شرایط کودک در برنامه‌ها و کارهای روزمره بقیه نیز تاثیر‌گذار است و در اغلب مواقع یکی دو مورد از کارهایی که باید انجام دهند، از قلم می‌افتد. برخی از کودکان از برخی اختلال‌ها و مشکلات روحی رنج می‌برند. بعضی از آنها بنا به دلایلی به افسردگی دچارند و تصورش را بکنید که در چنین شرایطی، کودک حتی برای بلند شدن از رختخواب و خارج شدن از خانه، چه مشکلاتی دارد. برخی از کودکان نیز دچار اضطراب و استرس آزار‌دهنده هستند. آنها در انجام فعالیت‌ها و کارهای روزمره خود، با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوند که سایر کودکان ندارند.
اغلب کودکان مضطرب از انجام تکالیف عادی مدرسه نیز، سرباز می‌زنند. در شرایطی که کودکان معمولی و در شرایط عادی برای جدا شدن از رختخواب و حضور در کلاس درس، هر صبح دچار سختی می‌شوند، بدون شک کودکان مبتلا به اتیسم، ADHD، اختلالات روانی و ... با مسائل و پیچیدگی‌های بیشتری دست و پنجه نرم می‌کنند، چرا که از رختخواب گرم و نرم جدا شدن و سر کلاس درس نشستن و حواس دادن به درس‌های معلم، کار آسانی نیست. کودکانی که صبحانه نمی‌خورند، با عجله از خانه بیرون می‌زنند، لباس مناسب نمی‌پوشند، روز قبل تکالیف خود را ننوشته‌اند، با اطرافیان خود جر و بحث داشته‌اند و ... به سختی در کلاس روی درس‌ها تمرکز می‌کنند و اغلب دچار مشکلات درسی نیز می‌شوند. در کنار این موارد، کودکانی که دیر به مدرسه می‌رسند، والدین‌شان نیز دیرتر به سر کار می‌روند و این چرخه نامنظم و آزار‌هنده از جهاتی دیگر نیز ادامه پیدا می‌کند. با این اوصاف، برای بیرون آمدن از این چرخه معیوب، چه باید کرد؟ والدین و کودکان چه رویکردی می‌توانند داشته باشند تا با کمترین اختلاف و اصطکاک از منزل خارج شده و به امورات خود رسیدگی کنند؟
بیشتربخوانید:
راهکارها
صحبت با کودک در مورد کارهایی که باید انجام دهد
صرف‌نظر از سن و سال کودک، بیایید به این موضوع فکر کنیم که کودک شب قبل یا حتی بعد از ظهر قبل چه کارهایی می‌توانسته انجام دهد. تکالیفش را انجام دهد، کوله‌پشتی‌اش را برای فردا آماده کند، دوش بگیرد و ...، بنابراین یکی از راهکارها این است که با فرزندتان راجع به کارهایی که باید انجام دهد، صحبت کنید. با انجام بخشی از کارها، از حجم کارهای صبح روز بعد او کاسته می‌شود. والدینی که بچه‌های کوچک‌تر دارند، باید کارها و وظایف کودک را به خوبی برای آنها شفاف‌سازی کنند. کودک با وظایف خود آشنا می‌شود و سعی می‌کند روی آنها تمرکز کند. بعد از مدتی فهرست کارها به عادات روزمره تبدیل می‌شود و کودک در انجام آنها دچار مشکل و بحران نمی‌شود.
میزان انتظارات
والدین می‌توانند روی کارهای مهم‌تر و اساسی بیشتر تمرکز کنند. به عبارت دیگر اولویت‌بندی کنند. این کار دیگر نور علی نور است. حالا بیایید به این موضوع فکر کنیم که اولویت‌های اصلی کدام هستند. لباس پوشیدن، صبحانه خوردن و مسواک زدن از کارهای اصلی قبل از ترک خانه هستند (با نظر به این موضوع که شب قبل تکالیف خود را انجام داده‌اند و کتاب‌ها و وسایل مورد نیازشان را در کوله‌پشتی قرار داده‌اند). اگر کودک به این سه مورد، عادت کند، یعنی پیشرفت قابل توجهی داشته است. شما نیز او را پشتیبانی و حمایت کنید و با تشویق‌های خود به او دلگرمی بدهید. وقتی که کارهای اصلی و اولویت‌ها به عادات روزانه تبدیل شوند، می‌توانید روی موارد دیگر تمرکز کنید. مواردی مثل مرتب کردن تختخواب قبل از بیرون رفتن از خانه.
بیشتربخوانید:
از برنامه‌ها و دستورات دیداری استفاده کنید
برخی از کودکان مخصوصا آنها که در طیف اوتیسم هستند یا به ADHD دچارند، از الگوهای بصری یاد می‌گیرند. هر رفتاری که به عنوان رفتار هدف برای آنها تعریف می‌کنید، به صورت دیداری، نشان‌شان دهید تا از راه دیدن تحریک به انجام آنها شوند. این کودکان نیاز به دیدن دارند تا به خاطر بیاورند که چه کارهایی باید انجام دهند. به مرور زمان، در انجام این کارها مستقل می‌شوند و دیگر نیاز به شما برای الگوبرداری و یادآوری نیست. الگوهای دیداری می‌توانند شامل نشان دادن عکس‌هایی از رفتارهای هدفمند باشند، مثلا عکس کودکی که دندان‌هایش را مسواک می‌زند یا در حال خوردن صبحانه است. در مورد کودکان در حال رشد، معمولا میزان تصور و تجسم متفاوت است. برخی از کودکان نیاز دارند که فقط کارها و برنامه‌های روزانه را به صورت شفاهی از والدین خود دریافت کنند و بعد آنها را به خاطر بسپارند تا به موقع انجام دهند، اما برخی از کودکان برای شکل دادن به این کارها و تبدیل کردن‌شان به عادات روزمره، نیاز به زمان بیشتر و یادآوری‌های مکرر دارند.
ایجاد انگیزه
شما می‌توانید در قبال مسئولیت‌پذیری و رسیدن به عادات درست، به آنها پاداش و یا حتی امتیازاتی برای کوتاه‌مدت دهید تا انگیزه بیشتری در آنها ایجاد شود. به این مثال توجه کنید: نوجوانی به همراه مادرش بعد از مراجعه به مشاور، تصمیم می‌گیرد روی برخی از کارها و رفتارها تمرکز بیشتری داشته باشد؛ مثلا نوجوان در ساعات مشخصی از خواب بیدار شود، وسایلش را جمع کند، صبحانه بخورد و به مدرسه برود. اگر این چهار مورد بدون تذکر زیاد و به درستی انجام شود، آن وقت می‌توانند یک روز در هفته یک صبحانه خاص داشته باشند و یا موارد این چنینی. این موضوع نه تنها به نوجوان انگیزه می‌دهد، بلکه رابطه مادر و فرزندی آنها را بهبود می‌بخشد، چرا که زمان بیشتری نیز برای صحبت کردن و ارتباط برقرار کردن با هم خواهند داشت. برای کودکان کوچک‌تر، می‌توان برنامه تعریف شده‌تری در نظر گرفت، و البته بهتر است که پاداش‌ها نیز معنادارتر باشند، مثلا رعایت دستورالعمل‌ها و انجام به موقع آنها و در مقابل تماشای یک برنامه مناسب قبل از خواب آن هم هفته‌ای یک بار.
آرامش خود را حفظ کنید
خشم یکی از احساسات طبیعی بدن ما است و همه ما آن را گاه‌گاهی تجربه می‌کنیم. با اینکه عصبانیت یک احساس طبیعی است، اما اغلب منجر به ایجاد احساسات بسیار منفی در روابط با فرزندان می‌شود. وقی که شعله‌های عصبانیت‌تان بیشتر می‌شوند، باید به فکر راهکار باشید، نه دامن زدن به آن، زیرا پرخاشگری و مشاجره می‌تواند ذهن‌تان را مغشوش‌تر کند و موجب حواس پرتی‌تان شود. علاوه بر این سرعت کارها را هم پایین می‌آورد. برای اینکه از تنش‌ها کم کنید و روی رفتار خود کنترل بیشتری داشته باشید، سعی کنید همواره با لحن آرام صحبت نمایید، انتظارات خود را شفاف و روشن بیان کنید، به جای تمرکز روی کارهایی که کودک‌تان انجام نداده است، روی کارهایی که انجام داده، متمرکز شوید و او را تشویق کنید تا تلاشش را بیشتر کند. روی قدم و مرحله بعدی تمرکز کنید. اجازه ندهید که انرژی بد مرحله قبل، کار بعدی را نیز تحت‌الشعاع قرار دهد. جایزه و تشویق یا پاداش را فراموش نکنید تا ایجاد انگیزه بیشتر کند. شاید در کوتاه‌مدت هنوز خیلی کارها درست انجام نشوند و شما با چالش‌های زیادی روبرو باشید، اما با یک استراتژی درست، اوضاع بهبود خواهد یافت.
اگر با وجود تمام این راهکارها باز هم شکست خوردید، از مشاور کمک بگیرید
این موارد نباید سلامت روانی شما و کودک‌تان را مختل سازند. پس به جای مشاجرات هر روزه با یک مشاور حرفه‌ای تماس بگیرید و موضوع را با او در میان بگذارید.