رسول سلیمی: با فرار بشار اسد به روسیه در اوایل سال 2025 و به قدرت رسیدن دولت انتقالی به رهبری احمد الشرع، سوریه وارد فصل جدیدی از تحولات سیاسی شده است. الشرع، فردا راهی پاریس خواهد شد تا با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، درباره آینده همکاری‌های دوجانبه گفتگو کند. این سفر در شرایطی صورت می‌گیرد که فرانسه، به عنوان یکی از بازیگران تاریخی خاورمیانه، تلاش می‌کند جایگاه ازدست‌رفته خود در سوریه را بازسازی کند. اما پرسش اینجاست: هدف الشرع از این سفر چیست؟ و مکرون چه منافعی در سوریه جدید دنبال می‌کند؟
فرانسه در سوریه: از استعمار تا بحران
فرانسه پیشینه‌ای طولانی در سوریه دارد؛ از دوره قیومیت پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی (1920-1946) تا حمایت از مخالفان اسد در جریان بهار عربی. با این حال پس از یک دهه جنگ داخلی و نفوذ روسیه و ایران در دمشق، پاریس عملاً به حاشیه رانده شد. اکنون، با تغییر معادلات، فرانسه فرصتی طلایی برای بازگشت می‌بیند. بر اساس گزارش نشریه لوموند (ژوئن 2025)، مکرون قصد دارد با استفاده از ابزارهای اقتصادی و دیپلماتیک، سوریه را به «دالان نفوذ» فرانسه در شرق مدیترانه تبدیل کند.
اهداف الشرع از سفر به پاریس: مشروعیت و خروج از انزوا
در مقابل، احمد الشرع نیز که دولت او هنوز به رسمیت جهانی شناخته نشده است، سه اولویت کلیدی را دنبال می‌کند:
1. کسب مشروعیت بین‌المللی: الشرع می‌خواهد فرانسه را به عنوان اولین قدرت اروپایی برای شناسایی دولت انتقالی سوریه متقاعد کند.
2. جذب کمک‌های بازسازی: بر اساس برآوردهای بانک جهانی (2025)، سوریه برای بازسازی به حداقل 400 میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد. پاریس می‌تواند با هماهنگی اتحادیه اروپا، بسته‌های مالی و فنی ارائه دهد.
3. کاهش وابستگی به روسیه و ایران: الشرع به دنبال تنوع بخشیدن به متحدان است تا از فشار مسکو و تهران بکاهد
این در حالی است که به نوشته میدل ایست آی، پیش‌نویس توافقنامه همکاری اقتصادی فرانسه و سوریه شامل اعطای وام‌های کم‌بهره و مشارکت در پروژه‌های انرژی خواهد بود تا فرانسه بتواند نفوذ خود را در سرزمین‌های تحت هژمونی سابق خود بازگرداند.
منافع فرانسه در سوریه جدید: چهار محور استراتژیک
در مقابل، مکرون نیز اهداف چندلایه‌ای را در سوریه پیگیری می‌کند:
1. امنیت و مبارزه با تروریسم
فرانسه که پیش‌تر هدف حملات داعش قرار گرفت، نگران احیای گروه‌های تکفیری در خلأ قدرت سوریه است. بر اساس سند وزارت دفاع فرانسه (می 2025)، پاریس قصد دارد با آموزش نیروهای امنیتی سوریه و استقرار مستشاران نظامی محدود، ثبات منطقه‌ای را تضمین کند.
2. کنترل مهاجرت به اروپا
با افزایش آوارگان سوری در ترکیه و لبنان، فرانسه می‌خواهد با سرمایه‌گذاری در بازسازی شهرهایی مانند حلب و حمص، زمینه بازگشت پناهندگان را فراهم کند. این طرح که «ابتکار مدیترانه‌ای» نام دارد، می‌تواند فشار مهاجرتی بر اروپا را کاهش دهد.
3. رقابت با روسیه و ترکیه
مسکو همچنان پایگاه نظامی حمیمیم را در اختیار دارد و آنکارا بر مناطق شمالی سوریه تسلط دارد. فرانسه امیدوار است با حمایت از الشرع، موازنه قوا را به نفع غرب تغییر دهد. در همین راستا ناظران سیاسی تاکید می کنند که پاریس می‌خواهد به عنوان «قدرت واسط» بین شرق و غرب عمل کند.
4. دسترسی به منابع انرژی و بازارهای جدید
سوریه نه تنها می‌تواند مسیر خط لوله گاز شرق مدیترانه به اروپا باشد بلکه بازار مصرفی 18 میلیونی نیز دارد. شرکت‌های فرانسوی مانند TotalEnergies و Veolia طبق اسناد لس اکو- Les Échos- برای مشارکت در پروژه‌های نفت، گاز و آب در حال مذاکره هستند.
چالش‌های پیش روی مکرون: از مخالفت روسیه تا انتقادات داخلی
اگرچه فرصت‌ها برای فرانسه به دلیل خلأ قدرت در سوریه گسترده است اما همزمان موانع جدی نیز وجود دارد:
- واکنش مسکو: روسیه که الشرع را «عروسک غرب» می‌خواند، ممکن است با تحریک گروه‌های وفادار به اسد، کوشش می‌کند ثبات دولت جدید را به چالش بکشد.
- انتقادات حقوق بشری: نگرانی سازمان‌های بین‌المللی درباره نقش الشرع در نقض حقوق بشر طی سال‌های جنگ، می‌تواند همکاری اتحادیه اروپا با او را محدود کند.
- رقابت آمریکا و چین: واشنگتن و پکن نیز به دنبال نفوذ در سوریه هستند و ممکن است ابتکارات فرانسه را خنثی کنند.
وضعیت پیش رو: همکاری یا رویارویی؟
کارشناسان سیاسی معتقدند فرانسه احتمالاً بتواند تنها در بخش‌هایی از سوریه نفوذ کند، در حالی که مناطق شمالی این کشور تحت کنترل ترکیه و جنوب تحت نفوذ ایران باقی خواهد ماند. این در حالی است که تشدید مداخلات خارجی، می‌تواند سوریه را به میدان جنگ نیابتی جدیدی نیز تبدیل می‌کند.
در چنین چارچوبی، سفر الشرع به پاریس، آزمونی برای توانایی فرانسه در تبدیل دیپلماسی به دستاوردهای ملموس است. اگر مکرون بتواند بین منافع اقتصادی، امنیتی و اخلاقی توازن ایجاد کند، فرانسه ممکن است به عنوان بازیگری کلیدی در خاورمیانه جدید ظاهر شود. اما اگر این تعادل به هم بخورد، سوریه بار دیگر قربانی رقابت قدرت‌های بزرگ خواهد شد.
213315
