عصر ایران؛ مهدیه ملک شیخی- چشم‌تان روز بد نبیند؛ تصمیم گرفتم همراه دخترم برای تماشای بازی فوتبال به ورزشگاه بروم و خود را در حس غروری که از آزادی حضور زنان در ورزشگاه ساطع می‌شود، با آن ها سهیم کنم. اما اندکی که از بازی گذشت و با کنجکاوی‌های دخترم درباره الفاظی که از گوشه و کنار می‌شنید، خیلی زود حس پشیمانی جای احساس قبلی را گرفت؛ بنابراین فرار را بر قرار ترجیح دادم.
اگر تا دیروز مشکل، ممانعت از ورود زنان به ورزشگاه بود؛ چالش امروز ما نه مجوز حضور زنان در ورزشگاه، بلکه نبود ورزشگاه‌های خانواده‌محور است.
در بسیاری از نقاط جهان، از جمله ایران، فوتبال تنها یک بازی نیست، بلکه بخشی از هویت و احساسات جمعی هواداران است. این تعصب شدید گاهی به خشونت کلامی تبدیل شده و به عنوان بخشی از فضای استادیوم پذیرفته می‌شود.
البته خیلی نگران نباشید؛ فحاشی و رفتارهای ناهنجار جنسی در ورزشگاه‌ها چه از سوی زنان و چه از سوی مردان درد مزمنی است که خیلی از کشورهای توسعه یافته نیز به آن مبتلا بوده و یا اینکه اکنون درمان شده‌اند.
بنابراین به نظر می‌رسد با فرهنگ سازی و قوانین سخت‌گیرانه‌تر بتوان از حاد شدن این بیماری جلوگیری کرد و در مواردی حتی بتوان پیش‌گیری قبل از درمان انجام داد.
در فوتبال ایران فحاشی و توهین از سوی هواداران تیم‌ها(زن یا مرد) یک معضل گسترده است. این موضوع نه تنها به زنان محدود نمی‌شود، بلکه بخشی از یک چالش بزرگ تر در فرهنگ استادیومی کشور است.
ورود زنان به ورزشگاه‌ها برای تماشای مسابقات فوتبال مردان سال‌ها ممنوع بود و هنوز هم با محدودیت‌هایی همراه است؛ از طرفی گفته می‌شد پای زنان که به ورزشگاه‌ها برای تماشای رقابت‌های مردانه باز شود، مردان تماشاچی نیز خود را جمع و جور می‌کنند و تصمیم می‌گیرند مبادی آداب‌تر رفتار کنند؛ خلاصه کلام اینکه بساط فحاشی و حرکات نابهنجار برچیده می‌شود.
استانداردهای دوگانه در مستطیل جنسیت نگر و خشونت کلامی
از آنجا که فوتبال یک ورزش پرشور است؛ فضای ورزشگاه هم مکان مناسبی برای تخلیه هیجانات هواداران به شمار می‌رود و شعار دادن در ورزشگاه نیز راهی برای ابراز احساسات و مشارکت در جو رقابتی آن است.
در فضای مردسالارانه ورزش، برخی اشکال خشونت زبانی، طبیعی قلمداد می‌شود؛ اما اگر زنان در فضای مشابهی دست به فحاشی بزنند، با واکنش شدیدتری روبه‌رو می‌شوند. این استاندارد دوگانه، خشونت کلامی مردان را بیشتر عادی‌سازی می‌کند.
این روزها تصاویری از هواداران زن فوتبال در فضای مجازی دست به دست می‌شود که به فوتبالیست‌های مرد فحاشی می‌کنند که در نگاه اول به نظر می‌رسد، مصداق بارز "خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو" است.
به عبارتی از آنجا که سال‌های طولانی ورزشگاه‌های مختص تماشای فوتبال در انحصار آقایان بوده است و فحاشی و به کار بردن الفاظ رکیک، جزئی از حاشیه‌های هواداری به حساب آمده، بنابراین برخی زنان نیز به تقلید از فرهنگ استادیومی مردان این الگو را باز تولید می‌کنند.
از سوی دیگر کمبود تجربه حضور زنان در ورزشگاه‌های مختلط سبب عدم شکل‌گیری فرهنگ استادیومی سالم در میان آنها شده است.
نکته دیگر اینکه در عصر رسانه برخی افراد ممکن است، برای جلب توجه (وایرال شدن) در فضای مجازی به چنین رفتارهای نامناسبی روی آورند. تنها دیده شدن است که اهمیت دارد حالا با هر دستاویزی.
در همه سال هایی که مردان تماشاگر مسابقات فوتبال در ورزشگاه ها هستند، فحاشی و رفتارهای نامتعارف به وفور وجود داشته است، اما در بسیاری از موارد حتی مسئولان در فکر برخورد تنبیهی و قانونی نبوده اند، شاید با این توجیه که خشونت اعم از کلامی و رفتاری در دنیای هواداری مردانه طبیعی و گریزناپذیر است؛ اما در مورد زنان مسئله فرق می کند، برخورد تنبیهی را مقدم بر تذکر و فرهنگ سازی می دانند.
همان طور که می دانید؛ ورزشگاه‌های کشورهایی مانند انگلستان، آلمان و اسپانیا در دهه‌های 1970 تا دهه 1980 به دلیل رفتارهای خشن، فحاشی‌های جنسیتی، شعارهای نژادپرستانه و ... شهرت داشتند. ولیکن با اصلاح ساختار ورزشگاه‌ها، جریمه و ممنوعیت ورود هواداران خاطی، کمپین‌های فرهنگی گسترده، حضور گسترده خانواده‌ها و زنان و ایجاد جایگاه‌های خانوادگی با ارائه تسهیلات ویژه تر و ... توانستند فضای امن و محترمانه‌تری را در ورزشگاه‌های خود تجربه کنند.
از طرفی در کشورهای پیشرفته تر، لیدرهای هواداری دارای تخصص هایی در زمینه های روانکاوی و روانپزشکی هستند که به مدیریت هرچه بهتر سکوها یاری می رسانند؛ در حالیکه ایران در این زمینه عقب مانده است.
مودب‌ترین هواداران فوتبال متعلق به چه کشورهایی هستند؟
ژاپن
هواداران در ژاپن به داشتن فرهنگ احترام و انضباط اجتماعی مشهورند. آنها ضمن احترام به بازیکنان تشویق‌های هماهنگ و مناسب دارند و بعد از بازی در پاکسازی ورزشگاه نیز همکاری می‌کنند.
آلمان
هواداری در کشور آلمان جنبه خانوادگی دارد و همین امر به افزایش احترام و کاهش خشونت کلامی و ... کمک می‌کند.
سوئد
مردمان سوئد نیز فرهنگ هواداری قوی و سالمی دارند و استادیوم‌ها در این کشور محیط‌های آرام و خانوادگی دارند.
کانادا
جو ورزشگاه‌ها در کانادا معمولاً بدون تنش و با تمرکز بر حمایت مثبت از تیم‌هاست. نیوزلند و استرالیا نیز از محیط‌های استادیومی معمولاً دوستانه و به دور از درگیری‌های لفظی و فیزیکی برخوردارند.
پرتنش ترین استادیوم های ورزشی جهان
در این میان، کشورهایی مانند آرژانتین، برزیل، ترکیه، ایتالیا، یونان و روسیه اغلب جو استادیوم‌های ورزشی پرتنشی را تجربه می نند و هواداران زن در توهین‌های نژادپرستانه و جنسیتی با مردان مشارکت دارند.
سهم کودکان در فضای ورزشگاهی کشور تعریف نشده است
فرهنگ استادیومی سالم در ایران مستلزم ایجاد فضایی است که همه افراد، بدون توجه به جنسیت، سن یا موقعیت اجتماعی، بتوانند از تماشای فوتبال لذت ببرند.
بردن کودکان به ورزشگاه در فضایی که فحاشی و رفتارهای ناهنجار جنسی وجود دارد یک چالش بزرگ محسوب می‌شود؛ اما چنانچه بدانیم ورزشگاه‌های خانواده محور نه تنها باعث افزایش حضور زنان و کودکان در استادیوم‌ها می‌شوند، بلکه به بهبود فرهنگ هواداری و کاهش خشونت در فوتبال کمک می‌کنند، می توانیم با قدم های ساده و سنجیده تری استادیوم‌های سالم و خانواده محوری ایجاد کنیم.
چه کنیم فرهنگ هواداری سالم و مثبت را ترویج دهیم؟
* آموزش و آگاهی بخشی و برگزاری کارگاه‌های هواداری توسط باشگاه‌ها
* حضور خانوادگی در ورزشگاه‌ها
* جریمه‌های سنگین برای فحاشی و حرکات جنسی
* تشویق هواداران به خود کنترلی
از آنجا که همه ما در دهکده جهانی زیست می کنیم، ناگزیریم با الگو گرفتن از کشورهای پیشرو به توسعه فرهنگ هواداری بپردازیم.
برای نمونه فدراسیون فوتبال اسپانیا در سال 2016 فهرست موارد 10 گانه ای را در قالب کمیته "ضد خشونت" تصویب کرد که ممنوعیت استعمال دخانیات، جلوگیری از فحاشی به داوران، مربیان، بازیکنان و وابستگان آنها تنها بخشی از آن است. در انگلستان، فوتبالیست های مطرح هر کدام در تیزرها و کلیپ های مختلف برای نکوهش رفتارها و ناهنجاری های ورزشگاه ها تلاش و مصاحبه می کنند. در این کشور نرم افزاری برای موبایل هواداران طراحی شده است که فهرست الفاظ ممنوعه را به اطلاع تماشاگران می رساند؛ به علاوه می توانند هر ناهنجاری را از این طریق به مسئولان امنیت ورزشگاه اطلاع دهند.
حال آنکه در کشور ما پرداخت جریمه و بازی بدون تماشاگر نهایت جریمه باشگاه ها در برابر هواداران متخلف است و در این میان، جرایم فردی متخلفان بسیار کمرنگ است. گاهی مدیران فرهنگی ورزش کشور همواره با کلیشه "ما بهترین تماشاگران دنیا را داریم"، سعی در توجیه سیاست های نادرست سالم سازی محیط ورزشگاه‌ها دارند.
