خزان تولید در فصل سوم

با این حال، در بیشتر صنایع به جز سه صنعت محصولات شیمیایی، خودرو‌سازی و قطعات و محصولات دارویی رشد منفی بوده است. در آبان‌ماه، رشد 12ماهه تولید صنایع شرکت‌های بورسی نسبت به مدت مشابه سال قبل برای ششمین ماه متوالی در محدوده منفی باقی ماند. رشد سه‌ماهه تولید صنایع بورسی نسبت به مدت مشابه سال قبل، بعد از 4ماه منفی بودن، بالاخره در مهر ماه به صفر رسیده بود، بار دیگر در آبان ماه به محدوده منفی بازگشت و منفی 0.3درصد ثبت شد.

مطالعات بازوی پژوهشی بانک مرکزی نشان می‌دهد، در آبان ماه تورم تولید صنعتی به 44.6درصد رسیده که در 4سال اخیر بی‌سابقه است. رشد نقطه به نقطه شاخص قیمت در آبان‌ماه، در صنایع غذایی، محصولات دارویی و ماشین‌آلات و تجهیزات بیش از 50درصد، برای دستگاه‌های برقی بیش از 70درصد و برای محصولات کاغذی بیش از 100درصد ثبت شده است.

شرکت‌های صنعتی ثبت شده در بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران حدود 42درصد از ارزش محصول کارگاه‌های بزرگ صنعتی(بالاتر از 100 نفر کارکن) را در اختیار دارند. از آنجا که این شرکت‌ها به‌طور ماهانه آمار تولید و فروش خود را منتشر می‌کنند، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی با استفاده از داده‌های آنها وضعیت صنعت کشور را به‌صورت ماهانه رصد و گزارش می‌کند. 

بر اساس گزارش ماهانه بازوی پژوهشی بانک مرکزی، در دومین ماه پاییز، رشد شاخص تولیدات صنعتی بورسی به 0.6درصد رسیده است. این رشد در تابستان 1404 منفی 0.6درصد و در 6ماه نخست سال جاری منفی 2.8 ثبت شده بود. به تازگی مرکز آمار ایران رشد اقتصادی در 6ماه نخست سال جاری را با احتساب نفت 0.1درصد و بدون احتساب نفت منفی 0.5درصد اعلام کرد.

بیشترین و کمترین رشد برای کدام صنایع بوده است؟

در ماه آبان، تنها 3 صنعت رشد مثبت و 10 صنعت رشد منفی را تجربه کرده‌اند. در این میان، صنایع شیمیایی با 7.3درصد رشد ماهانه، خودرو و قطعات با 6.6درصد و محصولات دارویی با 2.9درصد تنها گروه‌هایی بودند که در این ماه روند افزایشی ثبت کردند. شاخص تولید صنایع شیمیایی پس از پنج ماه افت متوالی، در آبان رشد 7.3درصدی را به ثبت رساند؛ رشدی که بالاترین میزان در یازده‌ماهه منتهی به آبان محسوب می‌شود. همچنین تولید شرکت‌های بزرگ پتروشیمی نظیر پارس، پردیس و نوری در این ماه بیش از 20درصد افزایش یافته است.

با وجود آنکه شاخص تولید کل در آبان رشدی نزدیک به صفر داشت، اغلب صنایع(به‌جز محصولات شیمیایی، خودروسازی و قطعات، و محصولات دارویی) با افت تولید مواجه شدند. در سه‌ماه منتهی به آبان نیز بالاترین رشد مربوط به صنایع دارویی با 10.1 درصد و خودروسازی و قطعات با 5.5 درصد بوده و در مقابل، کمترین رشد در گروه ماشین‌آلات و تجهیزات مشاهده شده است. از منظر رشد ماهانه نیز بیشترین کاهش به محصولات کاغذی با منفی 18.2درصد و ماشین‌آلات و تجهیزات با منفی 17.7درصد تعلق داشته است.

همچنین شاخص تولید صنعت فلزات اساسی که طی سه ماه متوالی در مسیر صعودی قرار داشت، در آبان با ثبت نرخ منفی 0.3درصد وارد فاز کاهش شد. از منظر سهم‌بری صنایع در رشد تولیدات صنعتی، فلزات اساسی با 37.4درصد و صنایع شیمیایی با 28 درصد بیشترین ضریب اهمیت را به خود اختصاص می‌دهند.

کاهش همزمان تولید و موجودی انبار صنایع

مطالعات پژوهشکده پولی و بانکی نشان می‌دهد، در سه‌ماه منتهی به آبان نیز مشابه تابستان، هم رشد تولید منفی بوده و هم موجودی انبار کاهش داشته است. درصد تغییر کل موجودی انبار صنایع بورسی، در آبان ماه منفی 1.4درصد، در سه‌ماه منتهی به آبان منفی 3.2 درصد و در یک سال منتهی به این ماه منفی 0.8درصد اعلام شده است.

بر این اساس در یک سال منتهی به انتهای آبان سال جاری، هم رشد تولید(منفی 1.7) و هم موجودی انبار(منفی 0.8) کاهش داشته است.بررسی همزمان رشد تولید صنایع و تغییرات موجودی انبار محصولات نهایی می‌تواند نشان دهد افت‌وخیز تولید ناشی از تغییرات سمت عرضه یا تقاضا است. زمانی که تقاضا محدود باشد، معمولا رشد تولید و موجودی انبار خلاف جهت هم حرکت می‌کنند، اما اگر کاهش تولید همراه با کاهش موجودی انبار باشد، می‌توان نتیجه گرفت که مشکل از سمت عرضه(مانند محدودیت انرژی) است.

بر این اساس در سه‌ماه شهریور، مهر و آبان سال جاری، صنعتی فلزات اساسی به دلیل افزایش فروش، موجودی انبارشان کاهش یافته است. از سوی دیگر در این مدت، صنایع شیمیایی با افت فروش به دلیل کاهش تقاضا مواجه بوده‌ و رشد تولید در این صنعت موجب افزایش محصول نهایی در انبار شده است. تغییرات موجودی انبار در سه ماه منتهی به آبان 1404 در صنایع خودروسازی و ساخت قطعات، دارویی، محصولات غذایی (افزایش تولید و کاهش موجودی انبار) و کانی‌های غیرفلزی (کاهش تولید و افزایش موجودی انبار) کمتر از یک درصد بود که می‌توان آن را به منزله عدم تغییر در نظر گرفت.

تورم نقطه یا تولیدات صنعتی به 45درصد نزدیک شد

با استفاده از داده‌های شرکت‌های بورسی که قیمت فروش محصولاتشان را منتشر می‌کنند، شاخصی برای سنجش قیمت در صنایع مختلف ساخته شده و روند آن با شاخص قیمت تولیدکننده صنعتی بانک مرکزی مقایسه شده است. نتایج نشان می‌دهد تورم بخش صنعت از ابتدای نیمه دوم سال1402 روند نزولی گرفت؛ به‌طوری‌که تورم صنعتی بر پایه داده‌های بورسی که در مهر آن سال بیش از 36درصد بود، تا اسفند به حدود 20درصد کاهش یافت. در بهار1403 دوباره افزایش ملایمی در تورم صنعتی مشاهده شد و این نرخ در خرداد به حدود 25 درصد رسید، اما در تابستان همان سال دوباره کاهش یافت و به زیر 20 درصد رسید. 

از آبان تا اسفند 1403 تحت‌تاثیر عواملی مانند نوسانات بازار ارز، تورم تولیدات صنعتی دوباره صعودی شد و تا حدود 38درصد بالا رفت. در چهار ماه نخست 1404 نرخ رشد قیمت‌های صنعتی بین 35 تا 37درصد در نوسان بود و سپس در مرداد به 39.7درصد، در شهریور به 38.5درصد و در مهر 1404 با عبور از مرز 40 درصد به 41.6درصد رسید. نرخ رشد قیمت‌های صنعتی در آبان ماه به 44.6 درصد رسید.

نکته قابل‌توجه در خصوص شاخص قیمت صنایع این است که از 13 صنعت منتخب اعلام شده، در آبان ماه سال جاری، شش گروه صنعتی رشد شاخص قیمت تولیدات بالاتر از 50درصد ثبت کرده‌اند. بر اساس گزارش پژوهشکده پولی و بانکی، در آبان ماه، صنایع محصولات کاغذی (102.8درصد)، دستگاه‌های برقی(70.6درصد)، دارویی(59.9درصد)، ماشین‌آلات و تجهیزات(53.7درصد)، صنایع غذایی (51.7درصد) و خودرو و قطعات(50.7درصد) بیشترین افزایش قیمت را داشته‌اند. در مقابل، کمترین رشد قیمت مربوط به صنعت لاستیک و پلاستیک بوده که تورم 30درصدی را تجربه کرده است.