حسین موسوی: مجله تایم در مطلب مربوط به جلد خود نوشت: مدیرعامل انویدیا وارد استودیوی غارمانندی در دفتر مرکزی این شرکت در منطقه خلیج سانفرانسیسکو میشود و درحالیکه سرش را پایین انداخته، روی میز خم میشود. هشتمین مرد ثروتمند جهان در 62 سالگی، فردی جمع و جور، آراسته و خوشبرخورد است و در میان همکارانش به خاطر تندخویی و همچنین رهبری آیندهنگرانهاش شناخته میشود. در حال حاضر، او خسته به نظر میرسد. درحالیکه ساکت ایستاده است، به سختی میتوان فهمید که آیا در شرف فوران است یا فروپاشی. سپس کسی یک لیست از اسپاتیفای پخش میکند و آکوردهای مهیج آهنگ «رویاپردازی کن» از گروه راک ائرواسمیت فضای اتاق را پر میکند.
هوانگ کت چرمی مشکی مخصوص خودش را میپوشد و به نظر میرسد که تغییر شکل میدهد، نه تنها یونیفرم، بلکه زبان بدن و خوشبینیِ درخورِ یکی از برجستهترین رهبران انقلاب هوش مصنوعی را نیز نشان میدهد. با این حال، او باید خسته باشد. چندی پیش، این مهندس سابق، یک شرکت موفق اما تا حدودی گمنام را اداره میکرد که در زمینه پردازندههای گرافیکی برای بازیهای ویدئویی تخصص داشت. امروزه، انویدیا به لطف انحصار تقریبا کامل بر تراشههای پیشرفتهای که به شکوفایی هوش مصنوعی منجر میشود، ارزشمندترین شرکت جهان است. میمها انویدیا را به عنوان اطلس تصویر میکنند که بازار سهام را روی شانههای خود نگه داشته است.
انویدیا چیزی بیش از یک غول شرکتی است و به ابزاری برای سیاستمداری تبدیل شده است که در پیوند با فناوری پیشرفته، دیپلماسی و ژئوپلیتیک عمل میکند. دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا که اکنون یک دوست تلفنی همیشگی در اواخر شب است، در جریان سفر اخیر خود به بریتانیا به هوانگ گفت: «تو داری دنیا را تصرف میکنی جنسن!»
برای دههها، بشر خود را برای ظهور ماشینهای متفکر آماده میکرد. همانطور که از توانایی آنها در شکست دادن قهرمانان شطرنج و پیشبینی ساختار پروتئین شگفتزده میشدیم، از توانایی شگفتآور آنها نیز بیزار بودیم، و البته تهدیدهایی که برای حس انسانیت ما ایجاد میکرد. رهبرانی که برای توسعه این فناوری تلاش میکنند، از جمله سم آلتمن و ایلان ماسک، هشدار دادهاند که دنبال کردن تواناییهای آن میتواند فاجعهای پیشبینی نشده ایجاد کند.
امسال، بحث در مورد چگونگی بهکارگیری مسوولانه هوش مصنوعی، جای خود را به تلاشی برای استقرار هرچه سریعتر آن داد. هوانگ در مصاحبهای 75 دقیقهای در ماه نوامبر، دو روز پس از اعلام اینکه انویدیا، اولین شرکت 5 تریلیون دلاری جهان، بار دیگر انتظارات درآمدی والاستریت را شکست، به تایم گفت: «هر صنعتی به آن نیاز دارد، هر شرکتی از آن استفاده میکند و هر ملتی باید آن (هوش مصنوعی) را بسازد.» او افزود: «این تاثیرگذارترین فناوری زمان ماست.» چتجیپیتی شرکت اوپنایآی که در زمان راهاندازی، سریعترین رشد را در بین اپلیکیشنهای مصرفی در تمام دوران داشت، از مرز 800میلیون کاربر هفتگی عبور کرده است. هوش مصنوعی میلیونها خط کد نوشته، به دانشمندان آزمایشگاه کمک کرده، آهنگهای پرطرفدار تولید کرده و شرکتها را به بررسی مجدد استراتژیهای خود یا ریسک منسوخ شدن سوق داده است. در عین حال محققان دریافتهاند که هوش مصنوعی میتواند نقشه بکشد، فریب دهد یا اخاذی کند. با بهبود مدلهای شرکتهای پیشرو، سیستمهای هوش مصنوعی ممکن است در نهایت از انسانها پیشی بگیرند - گویی گونهای پیشرفته در آستانه استعمار زمین است.
هوش مصنوعی رسانههای اجتماعی را با اطلاعات نادرست و ویدئوهای جعلی عمیق پر کرد و پاپ لئو چهاردهم هشدار داد که میتواند کودکان را فریب دهد و به «ایدئولوژیهای ضدبشری» خدمت کند. پاول کدروسکی، سرمایهگذار و محقق در دانشگاه امآیتی میگوید: «به نظر میرسد که رونق هوش مصنوعی، اقتصاد را در سیاهچالهای فرو برده است که تمام سرمایهها را به سمت خود میکشد.» با این حال، جایی که شکاکان، در انتظار ترکیدن حباب بودند و اخبار آن را رصد میکردند، رهبران انقلاب، طلوع عصر جدیدی از فراوانی را دیدند. هوانگ میگوید: «این باور وجود دارد که تولید ناخالص داخلی جهان به نوعی به 100 تریلیون دلار محدود شده است. هوش مصنوعی باعث میشود که این 100 تریلیون دلار به 500 تریلیون دلار تبدیل شود.»
این داستان چگونگی تغییر دنیای ما توسط هوش مصنوعی در سال 2025، به روشهای جدید، هیجانانگیز و گاهی ترسناک است. این داستان چگونگی به دست گرفتن چرخ تاریخ توسط هوانگ و دیگر بزرگان فناوری، توسعه فناوری و تصمیمگیریهایی است که چشمانداز اطلاعات، آب و هوا و معیشت ما را تغییر میدهد. آنها که هم در کنار و هم در مقابل یکدیگر رقابت میکردند، شرطبندیهای چندمیلیارد دلاری را روی یکی از بزرگترین پروژههای زیرساخت فیزیکی تمام دوران انجام دادند.
آنها سیاستهای دولتی را تغییر جهت دادند، رقابتهای ژئوپلیتیک را تغییر دادند و رباتها را به خانهها آوردند. هوش مصنوعی از زمان ظهور سلاحهای هستهای، مسلما به مهمترین ابزار در رقابت قدرتهای بزرگ تبدیل شده است این فضای رقابتی در مراسم تحلیف ترامپ حاکم بود. غولهای فناوری به واشنگتن سرازیر شدند؛ برخی از آنها در طول سخنرانی تحلیف رئیسجمهوری پشت سر او نشستند، نشانهای از قدرتی که در اختیار داشتند. در طول 11 ماه بعدی، آنها از ذخایر عظیم نقدی، قدرت فرهنگی و شتاب خود برای عرضه محصولاتشان به خانههای سراسر جهان استفاده کردند.
در متا، مارک زاکربرگ یک چتبات را در محصولات شاخصی مانند اینستاگرام و واتساپ قرار داد، به رقبا برای جمعآوری استعدادها حمله کرد و بستههای جبرانی را ارائه داد که به مهندسان یادگیری ماشینی بیشتر از بازیکنان حرفهای حقوق میداد. آلتمن تحول خود در اوپنایآی را تکمیل کرد، محدودیتهای سود را برای سرمایهگذاران کاهش داد و راه را برای سرمایهگذاریهای آینده در این غول 500میلیارد دلاری هموار کرد.
طبق گزارشها، آنتروپیک، آزمایشگاه پیشگامی که خود را به عنوان آگاهترین آزمایشگاه به مسائل ایمنی معرفی میکند، قصد دارد با ارزشگذاری 300میلیارد دلاری، سهام خود را به صورت عمومی عرضه کند. ماسک مراکز داده را در زمان بیسابقهای ساخت. گوگل پاسخهای هوش مصنوعی جمنای را در بالای موتور جستوجوی خود قرار داد. سرمایهگذاران برتر، مانند ماسایوشی سان از سافتبانک، میلیاردها دلار در تراشهها، خودروهای خودران و زیرساختهای سرمایهای سرمایهگذاری کردند.
اوپنایآی که جرقه این رونق را زد، همچنان از بسیاری جهات در حال تعیین سرعت این بازی است. استفاده از چتجیپیتی بیش از دو برابر شده و به 10 درصد از جمعیت جهان رسیده است. نیک تورلی، رئیس چتجیپیتی میگوید: «از این مسیر، حداقل 90 درصد دیگر باقی مانده است.»
زبانهای بزرگ؛ میدان اصلی رقابت
یک مدل زبان بزرگ (LLM)، فناوری زیربنای چتباتهایی مانند چتجیپیتی یا کلاد از شرکت آنتروپیک، نوعی شبکه عصبی است، یک برنامه کامپیوتری متفاوت از نرمافزارهای معمولی. مهندسان با تغذیه انبوهی از دادهها، مدلها را آموزش میدهند تا الگوها را تشخیص دهند و پیشبینی کنند که چه «توکنها» یا قطعاتی از کلمات باید در یک توالی مشخص در مرحله بعد قرار گیرند. از آنجا، شرکتهای هوش مصنوعی از یادگیری تقویتی - تقویت مسیرهای عصبی که منجر به پاسخهای مطلوب میشوند - استفاده میکنند تا یک پیشبینیکننده ساده کلمه را به چیزی شبیه به یک دستیار دیجیتال با شخصیتی کاملا تنظیمشده تبدیل کنند.
حدود یک سال پیش، محققان اوپنایآی به روش جدیدی برای بهبود این مدلها دست یافتند. محققان به جای اینکه به آنها اجازه دهند بلافاصله به سوالات پاسخ دهند، به مدلها اجازه دادند تا برای مدتی اجرا شوند و در مورد پاسخهای خود به زبان طبیعی «استدلال» کنند. این کار به قدرت محاسباتی بیشتری نیاز داشت اما نتایج بهتری به همراه داشت. ناگهان بازاری برای ریاضیدانان، فیزیکدانان، کدنویسان، شیمیدانان، وکلا و دیگران رونق گرفت تا دادههای تخصصی ایجاد کنند که شرکتها از آنها برای تقویت استدلال مدلهای هوش مصنوعی خود استفاده میکردند. چتباتها هوشمندتر شدند.
بازیگران هوش مصنوعی
بازیگران هوش مصنوعی در سه دسته جای میگیرند: «چیپسازان، فراهمکنندگان محاسباتی، سازندگان مدل». در دسته اول انویدیا قرار دارد که بیش از 90 درصد بازار را در اختیار خود دارد. در اکتبر این شرکت به اولین شرکت 5 تریلیون دلاری جهان تبدیل شد. بعد از آن ایامدی قرار دارد. در اکتبر، اوپنایآی اعلام کرد که یک قرارداد با این شرکت منعقد کرده است. این شرکت رقیب جدی انویدیا است. همچنین شرکت تیاسامسی تایوان نیز که در کار تولید نیمههادیهاست در این دسته قرار میگیرد. این شرکت تقریبا هر نوع چیپ هوش مصنوعی را طراحی میکند و میسازد. چهارمین شرکت مهم در رده چیپسازان، ایاسامال هلندی، با ارزش بیش از 420میلیارد دلار و تنها تامینکننده دستگاههای لیتوگرافی فرابنفش است که نقش محوری در زنجیره تامین آلومینیوم دارد.
اما در دسته دوم، یعنی فراهمکنندگان محاسباتی، آزور مایکروسافت با یک کسب و کار عظیم رایانشی ابری قرار دارد که در اوپنایآی سرمایهگذاری قابلتوجهی کرده است. همچنین با کوپایلوت خود، نفوذ عظیمی در این صنعت دارد. گوگل دومین شرکت این رده بهحساب میآید. گوگل نقش مهمی در دنیای هوش مصنوعی ایفا میکند. مدل جمنای این شرکت جزو بهترینهاست. اوراکل و آمازون نیز جزو شرکتهای مهم دادهای بهحساب میآیند.
اما در دسته سوم، سازندگان مدل قرار دارند. این روزها نام چتجیپیتی، بیش از هر چیزی لقلقه زبان جهانیان است. ارزش این شرکت در حال حاضر بیش از 500میلیارد دلار است. از دیگر شرکتهای دسته سوم میتوان به متا، آنتروپیک و XI اشاره کرد. متامیلیاردها دلار برای توسعه زبانهای بزرگ هزینه کرده است. همچنین اینستاگرام، فیسبوک و واتساپ را مجهز به هوش مصنوعی خود کرده است. آنتروپیک نیز با جدا کردن خود از رقبایش روی مساله ایمنی تمرکز کرده است. کلاد همواره جزو بهترین هوش مصنوعیهای در دسترس است. و در نهایت نیز میتوان به هوش مصنوعی شرکت ایلان ماسک اشاره کرد که در این اواخر تلاش زیادی کرده است تا خود را به سطح رقبای اصلیاش برساند و توفیقاتی نیز کسب کرده است.
اگر بدانیم که فقط در سال 2025، متا، اوراکل، گوگل، مایکروسافت و آمازون بیش از 472میلیارد دلار خرج این صنعت کردهاند، متوجه میشویم که ما وارد یک رقابت جدی شدهایم. در آماری که در سال جاری منتشر شد، هزینه سالیانه مربوط به فناوری در حوزه هوش مصنوعی 1.3 درصد از GDP (تولید ناخالص داخلی) این کشور است. برای اینکه بزرگی این ارقام را متوجه شویم، باید به این اشاره کنیم که در زمان توسعه پهنای باند (2000)، 1.2 درصد، در زمان پروژه آپولو (1964)، 0.8 درصد، در زمان ساختوساز بین ایالتی، 0.4 درصد و در زمان پروژه منهتن (ساخت بمب اتم) هم 0.4 درصد از جیدیپی این کشور صرف هزینههای این پروژهها شد.
