این نوشته درباره روند کاهش وزن خانم اعظم عباسزاده با حضور دکتر هاتف شجاعی( متخصص تغذیه و رژیمدرمانی)، دکتر هاله دادگستر (متخصص پزشکی ورزشی) و دکتر عبدالحمید عقدایی (متخصص بیماریهای قلب و عروق) است.
بیشتر ما تصور میکنیم همه کسانی که وزنشان را پایین میآورند، فقط میخواهند تناسب اندامشان را حفظ کنند اما واقعیت چیز دیگری است. بعضی از افراد صرفا برای به دست آوردن سلامتشان مجبور میشوند وزن خود را کم کنند.
خانم اعظم عباسزاده، یکی از همانهایی است که برای به دست آوردن سلامت اقدام به کاهش وزن کرده است. او که 59 سال سن دارد و قدش 165 سانتیمتر است، برای درمان مشکل قلبیاش، تصمیم گرفت وزنش را پایین بیاورد. پس با ما همراه شوید تا ببینیم آیا رژیمغذایی مناسب در بهبود ناراحتیهای قلبی نقش دارد یا نه؟
اعظم عباسزاده که وزنش طی 2 ماه از 86 کیلو به 77 کیلو رسیده است، میگوید: به خاطر قلبم وزن کم کردم.
خانم عباسزاده! کمی از بیماریتان برایمان میگویید؟
به گفته متخصصان، من به صورت مادرزادی مشکل دریچه قلب داشتم و به همین خاطر سال گذشته، دریچههای قلبم را تعویض و ترمیم کردم. قبل از عمل هم متخصص قلب به من گفت که باید برای بهتر شدن روند عمل جراحی، وزنم را پایین بیاورم اما چون زمان کمی تا عمل باقی مانده بود، نتوانستم به وزن مناسبی برسم و بعد از عمل شروع به رژیم گرفتن کردم.
مگر پیشنهاد کاهش وزن فقط برای عمل نبود؟
خیر. من کمی بعد از عمل هم پیشنهاد کاهش وزن پزشکم را جدی نگرفتم و در نتیجه به شدت احساس ناتوانی و کمبود انرژی میکردم. به همین دلیل شروع کردم به گرفتن رژیم خودسرانهای که یک روز بود و یک روز نبود. تا اینکه آبانماه همین امسال متوجه شدم که بیمارستان قلب، دکتر تغذیه هم دارد در نتیجه تصمیم گرفتم برای کمکردن اصولی وزنم پیش دکتر شجاعی بروم.
شما چقدر اضافهوزن داشتید؟
تقریبا 16 کیلوگرم. وقتی اوایل آبانماه برای اولین بار نزد دکتر شجاعی رفتم، وزنم 86 کیلوگرم بود و حالا به 77 کیلوگرم رسیده است. دکتر میگویند که اگر بتوانم وزنم را به 70 کیلوگرم برسانم، خیلی برایم خوب است.
شما از دوران کودکی و نوجوانی با مشکل اضافهوزن روبهرو بودید؟
خیر. من خیلی زود ازدواج کردم و شاید باورتان نشود اگر بگویم که در 14 سالگی به خانه بخت رفتم و وقتی اولین فرزندم را به دنیا آوردم، تنها 38 کیلوگرم وزن داشتم. اما بعد از هر زایمان، وزنم بالاتر رفت و بعد از پنجمین و آخرین زایمانم هم حسابی استخوان ترکاندم!
برای بالا نرفتن بیش از اندازه وزنتان، کاری هم میکردید؟
البته! من از 40 سالگی به بعد، دائم رژیم داشتم و اگر نمیخواستم خورد و خوراکم را کنترل کنم، حتما تا حالا 150 کیلوگرم شده بودم. راستش احساس میکنم که چاقی در خانواده ما ارثی است چون بچههایم هم مانند خودم هستند و اگر کمی مراقب غذا خوردنشان نباشند، سریع وزنشان بالا میرود. اما اعتراف میکنم که رژیمهای خودسرانه من هیچ قانونی نداشتند و به عنوان نمونه یک روز چیزی نمیخوردم و 800 گرم کم میکردم و فردایش دوباره از گرسنگی زیاد غذا میخوردم و آن 800 گرم میآمد سرجایش! من ضعف روزانهام را همیشه با میوه جبران میکردم و صبحانه هم نمیخوردم و شاید به همین دلیل، طی 10 تا 15 سالی که مدام رژیم میگرفتم، کاهش وزن محسوسی نداشتم.
چه اتفاقی افتاد که بعد از این مدت طولانی، بالاخره تصمیم گرفتید که به متخصص تغذیه مراجعه کنید؟
بعد از عمل دریچه، دکتر به من قرص وارفارین داد که جلوی غلیظ و سفتشدن خونم را بگیرد. از آنجایی که خودم نمیدانستم که مصرف چه غذاهایی برایم خوب است و مصرف چه غذاهایی بد، فکر کردم که بهتر است نه تنها برای کم کردم وزن بلکه برای داشتن یک رژیمغذایی مناسب برای کسی که دریچههای قلبش را عمل کرده و قرص وارفارین میخورد، به متخصص تغذیه مراجعه کنم.
رژیمتان چطور است؟ سخت نیست؟
نه اصلا. رژیم من خیلی معمولی است و منع غذایی آنچنانی ندارم اما باید در مصرف چربی و نمک، حد اعتدال را رعایت کنم. چند وقت است که خورشهایم را بسیار کمچرب درست میکنم و داخل برنج هم اصلا روغن نمیریزم و آن را با آب خورش نرم میکنم. خیلی برایم جالب است که با یک رژیم کاملا معمولی، وزنم دارد پایین میآید و مانند سابق یک روز در میان، چاق و لاغر نمیشوم! ماه اول نباید قند و شکر میخوردم ولی تازگیها اجازه دارم که شکر و حتی مربای آلبالو بخورم. پیشنهاد دکتر شجاعی این بود که غذاهایی مانند کدو و بادمجان یا ماهیچه را به صورت بخارپز و بدون روغن تهیه کنم. این را هم بگویم که من تخممرغ و ماهی در رژیمم ندارم، با اینکه همیشه فکر میکردم بیماران قلبی باید مصرف ماهیشان زیاد باشد!
میوه، سبزیجات و لبنیات هم در رژیمتان هست یا آنها هم جزو حذفیات هستند؟
من روزی چند واحد شیر و ماست کمچرب و میوه دارم و سبزیجاتی مانند گوجهفرنگی را هم میتوانم به همراه گردو با نان و پنیر صبحانهام بخورم. به طور کلی، تماموعدهها و میانوعدههای غذایی در رژیم من وجود دارند و من به هیچ عنوان در این رژیم احساس ضعف و گرسنگی نمیکنم. نکته جالب اینکه وقتی دکتر به من رژیم دادند، گفتم که نمیتوانم این همه غذا را بخورم و اگر میشود، وعده شام را برایم حذف کنند. اما ایشان گفتند که اگر شده، باید حداقل 2، 3 لقمه غذا به عنوان شام بخورم تا صبح که از خواب بیدار میشوم، احساس ضعف و گرسنگی شدید نکنم.
اضافهوزن، غیر از فشار به دریچههای قلبتان مشکل دیگری هم برایتان به وجود آورده بود؟
بله. متاسفانه من به خاطر اضافهوزن و فشاری که روی زانوهایم بود، هر دوی آنها را عمل کردم؛ یکی از زانوهایم را به دلیل پاره شدن رباط و زانوی دیگرم را به علت ساییده شدن غضروفهای سر زانو! دکتر به من گفت که هر چه سبکتر باشم، فشار کمتری هم به زانوهایم وارد میشود و دیگر اینقدر درد نمیکشم. ولی این را بگویم که خوشبختانه مانند خیلی از افراد چاق، من اصلا احساس لختی نمیکردم و بسیار سرحال بودم. این اواخر هم قند و چربیام داشت به مرز میرسید که خدا را شکر با کاهش وزنی که تحتنظر دکتر داشتم، برطرف شد.
بنابراین به خاطر زانودردتان ورزش هم نمیتوانید بکنید، درست است؟
تقریبا بله! کمی که پیادهروی میکنم، زانوهایم به شدت درد میگیرند. به همین خاطر ترجیح میدهم در خانه فعالیتهای فیزیکی نشسته را با حرکت دادن دست و پهلوهایم انجام دهم یا با دستگاههای درازونشست، کار کنم. البته دکتر به من گفتهاند که از این ماه میتوانم در صورت تمایل به استخر هم بروم و شنا کنم.
راستی! نگفتید که از قدیم، عادت بد غذایی هم داشتید یا نه؟
راستش را بخواهید، بله. من خیلی هلههولههایی مانند چیپس، پفک، بیسکویت و شیرینی را دوست داشتم و مدام هم به غذا ناخنک میزدم و تازه غذاهایم هم تقریبا چرب بودند. ولی واقعا از وقتی رژیم دکتر شجاعی را شروع کردهام، آن میل و اشتهای سابق را ندارم و تمایل چندانی به تنقلات نشان نمیدهم. دکتر کاری کردهاند که من به سمت غذاهای سالم گرایش پیدا کنم و از خوراکیهای چرب و شور، دلزده شوم. الان دیگر هم خودم و هم همسر و فرزندانام به غذاهای کمچرب و کمنمک عادت کردهایم.
پس اینطور که میگویید، خانوادهتان هم حسابی برای رژیمگرفتن با شما همکاری کردهاند. درست است؟
صددرصد! راستش همسرم چربی خون دارد و فرزندانم هم علاقهای به افزایش وزن ندارند. به همین دلیل همه آنها در رژیم با من همکاری میکنند و هر چه که میپزم، میخورند و حتی آنها هم کمی وزنشان پایین آمده و چربی خون همسرم وضعیت بهتری پیدا کرده است. من به جرأت میتوانم بگویم که اگر خانوادهام با من همکاری نمیکردند، شاید به هیچوجه نمیتوانستم روند رژیم درمانیام را به خوبی ادامه دهم.
نگاه اول
پرسشهایی از دکتر هاتف شجاعی درباره رژیم خانم عباسزاده
آقای دکتر! چرا به خانم عباسزاده پیشنهاد شده بود که قبل از عمل وزنشان را پایین بیاورند؟
وقتی که وزن فردی بالاست، قلب او هم باید پمپاژ بیشتری داشته باشد تا بتواند خون مورد نیاز را به تمام بدن برساند و شخصی مانند خانم عباسزاده که ناراحتی دریچه قلب دارند، اگر وزنشان هم بالا باشد، فشار بیشتری روی قلبش وارد میشود و پزشکان به خاطر کاهش فشار وارده روی قلب چنین افرادی، از آنها میخواهند که وزنشان را کم کنند. به علاوه، کاهش وزن قبل از جراحی قلب در افراد دارای اضافهوزن کار عمل را برای جراح سادهتر و مشکلات و عوارض بعد از عمل را هم برای خود فرد کمتر میکند. پس، کسی که به هر دلیل ناراحتی قلبی دارد، باید وزنش را به حد ایدهآل برساند تا کار بیش از اندازه از قلبش نکشد.
آیا رژیم غذایی افرادی که دریچه قلبشان را عمل کردهاند، مانند رژیم غذایی سایر افراد است؟
نه! تنظیم رژیم غذایی این افراد بسیار سخت است چون آنها برای جلوگیری از لخته شدن و تنظیم رقت خونشان، قرص وارفارین مصرف میکنند و ممکن است در صورت ناآگاهی، غذاهایی بخورند که با وارفارین تداخل داشته باشد و اثر آن را کم کنند، باعث لختهشدن خون در بدنشان شوند یا اثر دارو را افزایش دهند و به وجودآمدن خونریزیهای کشنده داخلی مانند خونریزی مغزی را حتمی کنند یا حتی در صورت بریدن عضوی، آنقدر خون از بدنشان برود که جانشان به خطر بیفتد!
نقش تغذیه در پیشگیری از این مشکلات چیست؟
پزشک با آزمایشهایی که روی بیمارش انجام میدهد، میتواند میزان رقت خون او را بسنجد. حالا اگر بیماری که وارفارین مصرف میکند، نداند که چه بخورد و چه نخورد، مدام میزان رقت خونش بالا و پایین میرود و پزشک او مجبور میشود که میزان وارفارین مصرفیاش را پیدرپی کم و زیاد کند که این کار بسیار کلافهکننده است. به همین دلیل ما اصرار داریم کسانی که داروهایی مانند وارفارین مصرف میکنند، حتما برای کاهش وزن یا حتی رژیم معمولی روزانهشان، با یک متخصص تغذیه مشورت کنند تا بدانند کدام غذاها با این دارو تداخل دارند.
میشود چند نمونه از این تداخلهای غذایی را برایمان مثال بزنید؟
بله. مثلا ویتامین k، اثر وارفارین را کاهش میدهد و مصرف بیش از اندازه خوراکیهای حاوی این ویتامین، باعث میشود که خونی که در اثر خوردن وارفارین رقیق شده، دوباره غلیظ و حتی لخته شود و مشکلاتی را برای فرد به وجود بیاورد. به همین دلیل ما فهرستی از غذاهای حاوی ویتامین k به بیماران میدهیم و از آنها میخواهیم که در مصرف این خوراکیها حد اعتدال را رعایت کنند و بیش از اندازه مشخص شده، نخورند. رعایت کردن حد اعتدال هم به این معنا نیست که بیمار میتواند یک روز بیش از اندازه غذاهای حاوی ویتامین k به بهانه سفر یا میهمانی بخورد و فردای آن روز، برای جبران، اصلا آن غذاها را نخورد. رعایت کردن اعتدال یعنی مصرف روزانه اما به اندازه این ویتامین!
چه غذاهایی بیشترین اندازه از ویتامین k را دارند؟
سبزیهایی با برگسبز تیره مانند کلم بروکلی، اسفناج یا جعفری. به طور کلی هر چه سبزیجات، سبزتر و تیرهتر باشند، ویتامین K آنها هم بیشتر است.
آیا موادغذایی خاصی هم هستند که اثر وارفارین را افزایش دهند؟
صددرصد! مصرف بیش از اندازه خوراکیهایی مانند سیر و پیاز میتواند اثر وارفارین را به شدت بالا ببرد. به همین دلیل بیمارانی که این دارو را مصرف میکنند پس از یک سفر کوتاه به شمال کشور با شکایت از خونریزی بینی یا حتی خونریزیهای گوارشی به پزشکشان مراجعه میکنند که این خونریزیها میتوانند نشاندهنده افزایش اثر وارفارین به خاطر مصرف فراوان سیر و پیاز در مسافرت باشد. بنابراین، پزشکان باید پیش از کم یا زیاد کردن میزان دارو، یک شرح حال کامل تغذیهای از بیمارشان بگیرند.
آقای دکتر! چرا با اینکه مصرف ماهی به بیماران قلبی توصیه میشود، شما این چند وقت، ماهی را در رژیم خانم عباسزاده قرار ندادهاید؟
اشتباه شایعی که در بین مردم ما وجود دارد، همین است که فکر میکنند میتوان یک توصیه دارویی با یک توصیه غذایی را به تمام بیماران یک گروه پیشنهاد داد. بیماری قلبی چند نوع است. کسی که گرفتگی عروق کرونر دارد، باید محتوای اسیدچرب ترانس و اشباع در بدنش کم شود و میزان چربی غیراشباع افزایش یابد. به همین دلیل پزشکان به او توصیه میکنند که حتما ماهی را به عنوان منبعی از چربی امگا3 در رژیمغذاییاش بگنجاند و این کار باعث کاهش التهاب و بهبود بیماری وی میشود. اما کسی که دریچه قلبش را عمل کرده و قرص وارفارین میخورد باید از مصرف خودسرانه و بیش از اندازه ویتامین E، جینسینگ، ویتامینهای محلول در چربی یا حتی غذاهای چرب خودداری کند تا این ویتامینها و موادغذایی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم روی ویتامین K موجود در بدن تاثیر نگذارند و در نتیجه اثربخشی وارفارین را مختل نکنند. به همین دلیل من از خانم عباسزاده خواستم که برای مدتکوتاهی از مصرف ماهی یا زرده تخممرغ که سرشار از چربی است، چشمپوشی کنند تا تنظیم رقت خونشان به هم نریزد.
بنابراین مصرف چربی برای این بیماران کاملا ممنوع نیست. درست است؟
بله. همانطور که خود خانم عباسزاده هم اشاره کردند، ما مصرف چربی را برای ایشان کاملا منع نکردهایم اما گفتهایم که نباید بیشتر از میزان تعیین شده در روز، چربی بخورند. به علاوه مصرف لبنیات کمچرب هم در رژیم ایشان وجود دارد. بد نیست این را هم بدانید که اصلا یک مقدار چربی برای جذب برخی از داروها لازم است و بدن به چربیها هم نیاز دارد اما میزان چربی مصرفی باید همیشه کنترل شده باشد تا مشکلی برای افراد، به خصوص آنهایی که به نوعی از بیماریهای قلبی رنج میبرند، به وجود نیاید.
آیا دلیل خاصی وجود دارد که شما به خانم عباسزاده توصیه کردهاید، حتما شام بخورند و این وعده غذایی را حذف نکنند؟
بله. ایشان همیشه میگویند که با خوردن عصرانه سیر میشوند و دیگر میلی به شام ندارند اما من نه تنها به ایشان، بلکه به تمام کسانی که در حال رژیم گرفتن هستند، توصیه میکنم که به هیچ عنوان، هیچکدام از وعدههای اصلی یا میانوعدههایشان را حذف نکنند و کالری دریافتی روزانهشان را در طول روز تقسیم کنند. یعنی اینکه اگر قرار است 1400 کیلوکالری در روز انرژی از طریق مصرف غذا کسب کنند، 1000 تای آن را ناهار نخورند و 400 تای آن را هم صبحانه! بلکه با برنامه دقیقی که متخصص تغذیه در اختیار آنها قرار میدهد، این میزان کالری را در طول روز به بدنشان برسانند تا میزان قند و تریگلیسیرید خونشان خیلی بالا و پایین نشود. وقتی شما یک وعده غذایی را حذف میکنید، مسلما در وعده غذایی بعدی، ولع و اشتهایتان برای غذا خوردن دو چندان میشود و دیگر نمیتوانید به رژیمتان پایبند بمانید.
نگاه دوم
دکتر عبدالحمید عقدایی/ متخصص قلب و عروق، عضو هیات علمی دانشگاه ارتش
هر کاهش وزنی به درد قلب نمیخورد!
داشتن اطلاعاتی در خصوص پرونده بیمار، علت عمل و شرح عمل در تصمیمگیری درخصوص مصرف دارو و کاهش وزن بیمار بسیار کمککننده است. برای فردی که حین راه رفتن مشکل تنفسی دارد و دچار تنگی نفس میشود یا دچار درد قفسه سینه است، کاهش وزن میتواند در بهبود علایم بالینی و وضعیت وی کمککننده باشد. در نارسایی قلبی به اصطلاح گفته میشود که بازده قلب جوابگوی نیازهای بدن نیست بنابراین برای بهبود علایم بیمار باید سعی کنیم از یک سو بازده قلب را بالا ببریم و از سوی دیگر نیازهای متابولیک بدن را کاهش دهیم. به همین دلیل در راستای بالا بردن بازده قلب در نارسایی قلبی، درمانهایی مانند افزایش قدرت انقباض قلب، کنترل آریتمی و... و تجویز داروهایی که در زمینه نارسایی قلبی به کار میرود، صورت میگیرد. در خصوص کاهش نیازهای بدن نیز با کم کردن وزن، نیازهای متابولیک بدن را کاهش میدهیم تا بازده قلبی بتواند بهتر جوابگوی نیازهای بدن باشد. به عبارت سادهتر، در نارسایی قلبی باید عرضه بالا و تقاضا پایین باشد تا بازده قلبی انطباق پیدا کند.
اما به طور کلی نمیتوان یک نسخه کلی و یکسان را برای همه افراد تجویز کرد. با در نظر گرفتن اینکه آیا فرد دچار تنگی نفس میشود، مبتلا به قند، فشارخون یا چربی خون است و اینکه آیا میتواند فعالیتهای روزمره خود را به راحتی انجام دهد و همچنین با در نظر گرفتن وضعیت توانایی جسمی فرد و اینکه چه میزان میتواند سربالایی را کند، میتوان گفت که کاهش وزن براساس شرایط چقدر در بهبود علایم وی کمککننده است. اگر بخش عمده اضافه وزن به دلیل آب موجود در بدن باشد به کمک دیورتیکها (داروهای ادرارآور) میتوان این مشکل را برطرف کرد. با این روش وضعیت فرد نسبت به قبل بهتر میشود اما اگر اضافه وزن به دلیل عضلهای بودن بدن باشد -به عبارتی فرد دارای جثهای درشت و عضلانی باشد- در این خصوص کاهش وزن مناسب نیست چراکه با کاهش وزن، توانایی فرد کاهش مییابد. به همین دلیل هر کاهش وزنی درخصوص بیمارانی که نارسایی قلب دارند، مفید نیست. به عنوان نمونه کاهش وزن فردی که کشتیگیر است و 80 کیلوگرم وزن دارد نسبت به فردی که 160 سانتیمتر قد دارد و وزن وی 80 کیلوگرم است، درست نخواهد بود. بنابراین برای کاهش وزن بر مبنای قد، دیدن ظاهر فرد نیز ضروری است.
در نهایت اگر فردی که دارای اضافه وزن است، قبل از عمل جراحی اقدام به کم کردن وزن کند انجام عمل جراحی برای پزشک وی راحتتر است و همچنین به زودی بهبود مییابد. اما اگر بیمار به دلایل فردی مانند خانم عباسزاده نتواند وزن خود را کم میکند و بعد از عمل جراحی نیز دچار مشکلات خاصی نشدهاند، اگر نیازی به کاهش وزن است چه بهتر که این کار حتما تحت نظر متخصص تغذیه باشد تا مشکلی پیش نیاید.
نگاه سوم
دکتر هاله دادگستر/ متخصص پزشکی ورزشی، عضو هیات علمی دانشگاه
زانودرد دارید؟ در آب راه بروید!
فردی که دچار پارگی رباط صلیبی قدامی شده در صورتی که جراحی موفقیتآمیزی را سپری کند و روند توانبخشیاش نیز به درستی انجام شود، قادر به انجام ورزشهای متنوع و البته با شدتهای متفاوت است. به علاوه با توجه به شرح حال ساییدگی زانوی سمت مقابل خانم عباسزاده، انجام ورزش شنا نه تنها برای وی ممنوعیتی ندارد، بلکه این فعالیت برایشان تاکید نیز میشود. ابتدا توصیه میشود که فعالیت فرد در استخر و در عمق زیاد شروع شود (درحدی که آب به ناحیه شانه برسد) و به تدریج با افزایش آمادگی جسمانی و کاهش درد زانو، عمق آب کمتر شود. با این روش فشار ناشی از وزن حین ورزش به تدریج افزایش مییابد و تحمل شدت ورزش برای بیمار آسانتر میشود. در میان سایر ورزشهای هوازی به منظور کاهش وزن و افزایش توان قلبی - عروقی، پیادهروی بر سطح صاف نیز برای چنین فردی توصیه میشود. به شرط اینکه فرد با افزایش سرعت راه رفتن، شدت ورزش را در حد متوسط حفظ کند.
نکتهای که توجه به آن ضروری است، همراهی انجام ورزشهای مقاومتی عضلات اطراف زانو به ویژه عضله چهارسر است. تحقیقات نشان داده که در اثر ساییدگی استخوانهای مفصل زانو، به دلیل درد و عدم انجام فعالیت فیزیکی مناسب، عضلات اطراف مفصل هم ضعیف میشوند. ضعف عضلات هم باعث تشدید درد و افزایش روند تخریب مفاصل زانوها میشود. بنابراین در توصیههای ورزشی جهت کاهش وزن در فرد مبتلا به آرتروز، علاوه بر ورزشهای استقامتی، ورزشهای ایستا و مقاومتی عضلات اطراف زانو نیز تجویز میشود. انجام توام این گروه از ورزشها، سبب کاهش درد و افزایش توان عملکردی فرد میشود. همچنین با توجه به تنوع این گروه از ورزشها، انگیزه فرد هم در ادامه انجام حرکات ورزشی افزایش مییابد. مجددا تاکید میکنم که در روند کاهش وزن، ورزش به تنهایی تاثیر کمی دارد. لازم است که همراه با ورزش، فرد از رژیم غذایی مناسبی نیز استفاده کند. ناگفته نماند که فعالیت با دستگاههای صرفا دراز و نشست به عنوان ورزش هوازی یا استقامتی محسوب نمیشود. به رغم اینکه تبلیغات زیادی در خصوص آنها صورت گرفته است اما باید گفت که استفاده از آن فقط باعث تقویت عضلات شکم میشود. به طوری که فرد بعد از مدتی احساس میکند که عضلات شکم وی جمع و کوچک شده است. البته در مواردی نیز گزارش شده است که استفاده بیش از حد از دستگاه در طول روز باعث کمردرد میشود. با توجه به اینکه این نوع فعالیت جایگزین ورزش یا پیادهروی نمیشود بنابراین بهترین نوع فعالیت برای این خانم که نمیتواند پیادهروی کند ورزش شنا و پیادهروی در سطح آب است و نه استفاده از دستگاهی خاص برای انجام فقط دراز و نشست!
منبع:www.salamat.com
/ن