اثرات و عوارض دخانیات

دخانیات یکی از مهمترین علل قابل پیشگیری مرگ و میر در سراسر جهان است. سازمان جهانی بهداشت استعمال دخانیات را به عنوان یکی از علل عمده بیماری شناخته است. در مردان بزرگترین نقش در مرگ و میر ناشی از توتون به بیماریهای قلبی و عروقی،‌ به ویژه بیماری ایسکمیک قلبی (38%) سرطانها به ویژه سرطان ریه (37%) و بیماریهای تنفسی به ویژه بیماری مزمن انسداد ریوی (24%) نسبت داده اند و در میان زنان الگوی علل بیماری بسیار شبیه به الگوی مردان است تأثیر سیگار کشیدن مادر در دوره بارداری بر بهداشت مادر و کودک و بستری ناشی از بیماری تأثیر شدیدی داشته است. طی پنج دهه گذشته قرائن زیادی مبنی بر عوارض زیانبار استعمال دخانیات بر سلامتی جمع آوری شده است و قرار گرفتن در معرض استعمال دخانیات علت 32 بیماری مختلف شناخته شده است.

اثرات و عوارض نیکوتین:
 

عوارض کوتاه مدت نیکوتین عبارتند از:‌ افزایش ضربان نبض، افزایش موقتی در فشار خون و اسید معده، کاهش جریان خون در انتهای اندام ها مثل انگشتان دست و پا، تهوع و حالت اشکبار چشم ها،‌ مصرف طولانی مدت نیکوتین می تواند به کاهش حس بویایی و چشایی، چین و چروک زودرس و فراوان چهره،‌ افزایش خطر سرماخوردگی، برونشیت مزمن، آمفیزم، بیماری قلبی و برخی از انواع سرطان منجر شود.

ارزیابی:
 

ارزیابی باید در بر دارنده سه بعد باشد: 1- انگیزه ترک،2- سابقه استعمال دخانیات، 3- وابستگی به نیکوتین. در ارزیابی چند عامل مرتبط با دخانیات باید مورد نظر قرار گیرد. اولین مسأله عبارت است از سابقه استعمال دخانیات درمراجع و سطح وابستگی به نیکوتین، پژوهشها حاکی از آن است اشخاصی که وابستگی شدیدتری دارند ممکن است در پرهیز از استعمال دخانیات مشکلات بیشتری داشته باشند و بنابراین ممکن است نیاز به مداخله شدیدتر داشته باشند وسیع ترین اقدام مورد استفاده در رابطه با وابستگی به نیکوتین در موقعیت های بالینی عبارت است از آزمون وابستگی به نیکوتین فاگرستورم دامنه نمرات این مقیاس از صفر تا ده است و نمرات بالاتر نشان دهنده میزان بالاتر وابستگی است.
کنترل علائم محرومیت جزء‌ مهمی از مداخله قطع مصرف دخانیات به شمار می رود از آنجایی که علائم محرومیت پیش بینی کننده عدم استعمال دخانیات هستند توجه دقیق به این احتمال در طراحی و برنامه ریزی ترک استعمال باید منظور شود.
علائم محرومیت از نیکوتین عبارتند از:‌ اشتیاق به سیگار، خلق افسرده، اشکال در خواب رفتن،‌ بیدار شدن در طول شب،‌ تحریک پذیری،‌ ناکامی یا خشم،‌ اضطراب،‌ اشکال در تمرکز،‌ بی قراری و افزایش اشتها، افسردگی احتمال ترک موفقیت آمیز را کاهش می دهد و خلق افسرده یکی از علائم رایج در محرومیت از نیکوتین است. علاوه بر این،‌ بین اختلالات اضطرابی و استعمال دخانیات تا حدودی رابطه وجود دارد همانند افسردگی، گفته شده است که اشخاص مبتلا به اضطراب نیز ممکن است ترک سیگار برایشان مشکل تر باشد.

مداخلات:
 

یکی از اولین قدم های درمان عبارت است از صورت بندی برنامه ترک مصرف سیگار این کار می تواند شامل اجزاء زیر باشد:
1- تعیین تاریخ برای ترک مصرف توتون.
2- به مراجع در آماده شدن برای ترک سیگار کمک کنید. این کار می تواند شامل چند جزء باشد.
الف: مراجع به دیگران بگوید که تلاش می کند سیگار را ترک کند و حمایت و پشتیبانی دیگران را جلب کند.

ب: سیگار را از محیط مراجع دور کنید.
 

ج:‌ تلاشهای قبلی مراجع در راستای ترک سیگار را مرور کنید و بررسی کنید که چه عواملی برای مراجع مفید یا غیر مفید بوده.
د: هرآنچه را که ممکن است درموفقیت تلاش ترک سیگار چالش انگیز باشد، بررسی کنید خصوصاً عوامل بازدارنده مراحل اولیه ترک.

درمان جاگزین نیکوتین Nicotine Replace men Therapy
 

ابداع درمان جایگزین نیکوتین (NRT):‌ از جمله پیشرفت های عمده و مهم در قطع مصرف سیگار به شمار می رود. سیگاری هائی که در تست فاگرستورم برای وابستگی به نیکوتین نمره بالا (5 یا بیشتر) می گیرند احتمال دارد به نیکوتین وابسته باشند و بنابراین برای NRT کاندیداهای خوبی هستند. چنین افرادی ممکن است در خلال یکی دو هفته پس از قطع مصرف سیگار علائم محرومیت را تجربه کنند. NRT برای کاهش اشتیاق به ترک سیگار تدبیر شده است و به پیشگیری از علائم محرومیت کمک می کند.
اشکال مختلف NRT، عبارتند از:‌ برچسب های نیکوتین، آدامس نیکوتین، اسپرهای بینی و استنشاق شوینده ها.
برچسب نیکوتین زیرپوستی: یکی از مشهورترین شکل های NRT وصله زیرجلدی است که از طریق آزاد کردن غلظت پلاسمای نسبتاً یکنواختی از نیکوتین عمل می کند. استفاده از صحیح از برچسب بی خطر است و معمولاً به خوبی تحمل می شود.

داروهای ضد افسردگی:
 

پیشرفتهای اخیر در پژوهشهای مرتبط با قطع مصرف سیگار نشان داده اند که داروهای ضد افسردگی ممکن است به ویژه در کمک به افراد برای ترک سیگار مؤثر باشند از جمله داروهای ضد افسردگی یعنی بوپروپیون و نورتریپتیلین مؤثرترین داروی ضد افسردگی مورد استفاده برای ترک سیگار به شمار می روند.
منبع: پیام پزشک شماره 48