امروزه نقش استرس در تضعیف سیستم دفاعی بدن و تاثیر مخرب آن بر بسیاری از بیماری های موضوعی پذیرفته شده از نظر علم پزشکی است. آیا هیچ گاه اندیشیده اید که استرس چگونه بر بدن ما اثر گذاشته و باعث تضعیف سیستم دفاعی بدن، افزایش چربی خون، تصلب شرایین، درد عضلات و زمینه ساز بسیاری از بیماری ها می گردد؟
اجازه دهید این موضوع را با یک مثال ساده بررسی کنیم. فرض کنید برای تمدید اعصاب و آرامش در حال پیاده روی در یک جنگل هستید. ناگهان با خرسی بزرگ مواجه می شوید، چه می کنید؟
هر تصمیمی که بگیرید (مبارزه یا فرار) بخش سمپاتیک سیستم عصبی شما بدنتان را برای مبارزه یا فرار آماده می سازد. در وضعیت احساس خطر و تهدید بخش سمپاتیک به منظور غلبه بر خطر یا فرار از آن بدن ما را برای مبارزه یا گریز آماده می کند. در این شرایط عضلات نیاز به خون بیشتری دارند پس قلب با سرعت بیشتری کار می کند، فشار خون افزایش یافته، شریان ها تنگ می شوند و سرعت تنفس افزایش می یابد تا اکسیژن بیشتری به خون برسد. عضلات گرفته و منقبض می شوند تا برای اقدام و عمل آماده شوند و کار دستگاه گوارش متوقف یا کند می شود تا خون بیشتری به مغز و عضلات برسد. همچنین بیشتر عرق می کنید تا بدنتان سریع تر خنک شود و در ضمن از آمادگی بیشتری برای استفاده از اندام ها در درگیری برخوردار گردید. مردمک چشم بازتر می شوند، قدرت بویایی افزایش می یابد و شریان های اطراف قلب التهاب بیشتری پیدا می کنند. به تبع این اتفاقات دستگاه ایمنی بدن که از ما در برابر باکتری ها و ویروس ها حراست می کند از شدت فعالیتش کاسته می شود و خون بیشتر و بیشتری به عضلات می رسد. همچنین متابولیسم اسیدهای چرب به عنوان منبع انرژی یک فعالیت طولانی (مانند دویدن ) فعال می شود.
اینک در نظر بگیرید هر بار که می ترسید، عصبانی، خشمگین یا ناراحت می شوید مشابه دیدن خرس در جنگل بخش سمپاتیک عصبی شما تمامی موارد فوق را آغاز می کند. یعنی شما را آماده مبارزه یا فرار می سازد. به بیان دیگر بدن ما به عصبانی شدن ناشی از تلف شدن وقت در ترافیک، بی احترامی کارمند بانک، عدم رعایت وقت و نوبت توسط دیگران، بگو مگو با همسر و دیدن خرس در جنگل به یک شکل واکنش نشان داده و تمام اتفاقات پارا گراف فوق رخ می دهند. علاوه بر این که استرس همواره در اثر شرایط استرس زا بروز نمی کند. توانمندی ذهن ما آنچنان است که در اثر سوء تعبیر، تخیل، قضاوت و فکر منفی نیز دچار استرس شده و باعث می شویم چرخه فوق آغاز گردد. حال از نظر شما عجیب است اگر افرادی که به طور دائم در معرض استرس ها یا افکار منفی هستند دچار انواع بیماری قلبی و عروقی، عضله درد، سردردهای میگرنی و انواع بیماری مرتبط با ضعف سیستم ایمنی گردند؟
اما در کنار چرخه بالا و در روی دیگر سکه واقعیت دیگری نیز وجود دارد. بخش عصبی بدن ما جزء دیگری نیز دارد که پاراسمپاتیک نامیده می شود. پس از آن که خطر برطرف شد (یا تحلیل ما از شرایط آن بود که خطر یا تهدید برطرف شده است ) این بخش فعال شده و آرامش را به بدن باز می گرداند. یعنی باعث می شود تا تنفس به حالت آرام باز گردد، قلب با شکل عادی کار کند، جریان خون در عضلات به حالت طبیعی برگردد و به طور خلاصه چرخه آرام سازی آغاز گردد. این جا نیز مشابه حالت قبل توانمندی ذهن ما چنان است که می تواند به بخش پاراسمپاتیک پیام دهد که خطری وجود ندارد و نیازی به مبارزه و گریز نیست.
اگر قصد دارید در شرایط استرس زا به جای پیام مبارزه و گریز پیام آرامش را به سیستم عصبی خود دهید هر بار که عصبانی شدید به خاطر آورید که اکنون مشابه مواجه با خرس در جنگل، بخش سمپاتیک دستور گرفته است تا بدن را برای مبارزه یا فرار آماده سازد. اما شما می توانید با اقدام آگاهانه به بخش پاراسمپاتیک فرمان اقدام دهید. برای پیام به بخش پاراسمپاتیک از 1 تا 20 به آرامی بشمارید و پس از آن سه تنفس کامل (دم و بازدم عمیق) انجام دهید باور کنید که با تکرار این موضوع از نتیجه شگفت زده خواهید شد. در واقع نفس های کامل و عمیق به بخش پاراسمپاتیک پیغام می دهد که خطر برطرف شده است. پس به طور اتوماتیک فرآیند آرام سازی آغاز می شود. بیاموزید که با نگرش مثبت به وقایع بنگرید. بعضی افراد چنین تصور می کنند که نگرش و تفکر مثبت مقابل واقع بینی است. هرگز چنین نیست. نگرش مثبت یعنی از نیمه خالی لیوان آگاهم اما برای تصمیم گیری و اقدام بر نیمه پر لیوان تمرکز دارم. در کنار آن از افکار منفی و منفی گویان دوری کنید فکر منفی دوستان خود را خبر می کند و این گونه در هر حادثه ای به جای اقدام واقع بینانه تبدیل به فردی می شویم که دائماً غر می زند و روحیه خود و دیگران را خراب می کند. در مقابل فرد دارای نگرش مثبت راه حل ها را بهتر دیده و برای حل مشکل پس از انتخاب راه حل اقدام می کند.
منبع: نشریه راه کمال شماره 37