درباره وبا یکی از بیماریهایی که در تابستان شیوع پیدا می کند
عفونت های گرمسیری گروه بزرگی از بیماری های عفونی هستند که در مناطق گرم و نیمه گرمسیری شیوع دارند. از این دسته بیماری ها می توان به وبا، تب دانگ، مالاریا، لشمانیا و غیره اشاره کرد. دلیل شیوع بیشتر چنین بیماریهایی در آب و هوای گرم به دلایل زیادی از جمله فعالیت عامل بیماری زا در این دما، زیادتر شدن ناقلین بیماری در هوای گرم، دمای مساعد برای رشد میکروب ها در پسماندها و ... وابسته است که در هر بیماری یکی از این عوامل باعث شیوع بالای آن در فصل گرم می شود. بنابراین با توجه به قرار گیری در فصل تابستان به سراغ یکی از بیماری های شایع می رویم تا درباره آن بیشتر بدانیم. یکی از این بیماری های شایع وبا است که به طور حتم تا به حال چیزهایی درباره آن شنیده اید. چنانچه می خواهید درباره این بیماری بیشتر بدانید و با راهکارهای پیشگیرانه آن نیز آشنا شوید پیشنهاد می کنیم این را تا انتها دنبال کنید. آنچه می خوانید اطلاعاتی است که دکتر فرزاد مهشاد درباره بیماری وبا در اختیار ما گذارده است.
وبا چیست:
وبا( التور) یکی از بیماری های اسهالی عفونی است که فقط در انسان موجب بروز بیماری می شود و اسهال شدید عفونی و غیره خونی را ایجاد می کند. شدت این اسهال به حدی است که در عرض چند ساعت می تواند موجب از دست رفتن مقادیر زیادی آب و الکترولیت از بدن بیمار می شود. وبا در گذشته در ایران به نام مرگا مرگی شناخته می شده است. در سال 1563 اولین بار این بیماری توسط یک پزشک پرتغالی به شکل علمی توصیف شد. و سه قرن بعد رابطه این بیماری با آب آلوده توسط جان اسنو، پزشک ملکه انگلستان معلوم گردید و در سال 1883 رابرت کخ پزشک معروف آلمانی توانست عامل این بیماری را جدا سازد.
شناسایی عوامل
عامل بیماری وبا میکروبی به نام ویبریو کالرا است. این میکروب یک باسیل گرم منفی بی هوازی اختیاری و از گروه ویبرویوناسه است. عامل بیماری زا در دمای 65 درجه سانتیگراد در مدت 30 دقیقه از بین می رود و جوشانیدن آب ظرف چند ثانیه می تواند باعث کشته شدن میکروب آن شود این بیماری که یک بیماری مسری به شمار می رود تاکنون هفت بار اپیدمی جهانی داشته است. اگر چه در ابتدا چندین باراپیدمی در اروپا رخ داد، اما امروز به واسطه ی سطح پایین بهداشتی و وضعیت آب آشامیدنی ناسالم بیشتر در کشورهای جهان سوم شایع است. راه انتقال این بیماری دهانی ـ مقعدی (fecal -oral) بوده و در اثر نوشیدن آب آلوده و یا خوردن ماهی نپخته و یا صدف سرایت می کند. البته در ایران یکی از راه های مهم انتقال بیماری وبا خوردن سبزیجات آلوده است. و بیشترین آلودگی در سبزیجاتی مشاهده می شود که توسط کودهای انسانی و پساب های آلوده رشد کرده اند.
نشانه ها
اسهال آبکی شدید و پر فشار از ساعات اول بیماری آغاز می شود. شدت اسهال به حدی است که فرد کنترل مدفوع خود را از دست می دهد. اسهال بدون درد و تب بوده است و غیر خونی است. مدفوع مبتلایان به وبا بسیار آبکی، همراه با بوی زننده بوده و لعاب برنج تشبیه شده است. تنها در معدودی موارد تب ممکن است وجود داشته باشد. اسهال مبتلایان بسیار حجیم بوده و ممکن است گاهی تا 40 بار در روز تکرار باشد. در کل علایم بیماری وبا را می توان به دو مرحله تقسیم کرد: مرحله تخلیه ای که در آن بیمار با اسهال شدید و به سرعت دچار دفع مایعات و الکترولیت می شود و مرحله کلاپس (روی هم خوابیدن عروقی) که مرحله خطرناک و جدی در این بیماری است. در این مرحله فرد دچار ولع آب، ضعف و سرگیجه شده و با افزایش دفع مایعات، کاهش حجم ادرار و زرد شدن رنگ ادرار رخ می دهد و ممکن است دچار آنوری (قطع ادرار) شود نبض ضعیف، چشم های گود رفته، پوست چروکیده، شکم فرو رفته، گرفتگی عضلانی، به علت اختلالات در میزان الکترولیت های بدن و در شیرخواران فرو رفتن ملاج و در نهایت خواب آلودگی و مرگ را می توان از دیگر علائم این بیماری بر شمرد. از آنجا که کاهش مایعات و الکترولیت در کودکان و افراد مسن بسیار مخاطره آمیز می باشد لذا مرگ و میر و بروز علایم در این افراد دور از انتظار نیست.
زمان مراجعه به پزشک
اسهال آبکی شدید که بدون خون و درد شکم همراه با ولع زیاد برای نوشیدن آب باشد باید شک ما را به ابتلا به وبا زیاد نماید. در این بیماری گاهی استفراغ بدون حالت تهوع نیز رخ می دهد. البته این علایم مجموعه ای از علایم غیر اختصاصی بوده که ممکن است در سایر بیماری های اسهالی رخ دهد اما ما باید ظن بالینی ابتلا به آلتور را داشت. و در این باره به پزشک مراجعه کرد.
راه های درمانی
درمان بیماری وبا شامل دو بخش مهم است. بخش مهم درمان شامل جایگزین نمودن آب و الکترولیت های از دست رفته است تا ارگان های حیاتی بدن را از آسیب بدن مصون داشت. در مواردی که دهیدراتاسیون درحد خفیف باشد می توان از مایع درمانی خوراکی بهره جست. سازمان بهداشت جهانی استفاده از محلول ORS را برای درمان مناسب می داند و اگر این محلول در دسترس نباشد می تواند لا آب برنج به بیمار خوراند در صورت کم آبی شدید، استفراغ، کاهش سطح هوشیاری و بیمارانی که قادر به تغذیه خوراکی نیستند، درمان کم آبی شامل تجویز مایعات به صورت وریدی خواهد بود.
و اما بخش دوم درمان که شامل تجویز آنتی بیوتیک مناسب است. درمان آنتی بیوتیکی موجب کوتاه شدن دوره بیماری، کاهش حجم اسهال و کاهش دوره ی ناقل بودن بیماری می گردد. از آنتی بیوتیک هایی که برای این بیماری تجویز می گردد می توان تتراسایکلین، داکسی سایکلین، نالیدیکسیک اسید، سیپروفلوکساسین و چند داروی دیگر را نام برد که بسته به سن بیمار و شدت بیماری توسط پزشک باید تجویز شود.
یکی از موارد مهمی که در حین درمان باید بدان توجه داشت رعایت اصولی بهداشتی در جهت پیشگیری از ابتلای اطرافیان بیمار است و در صورتی که بیمار دچار بی اختیاری مدفوع شد باید وی را ایزوله نمود تا از سرایت بیماری به سایرین جلوگیری به عمل آید.
طول عمر التور:
التور جزو اسهال های حاد، طبقه بندی می شود. دوره ی نهفته این بیماری بسیار کوتاه است و اگر چه متوسط دوره نهفته بیماری 3 ـ 2 روز است اما می تواند از چند ساعت تا چند روز نیز به طول بیانجامد دوره واگیری بیماری تا زمانی است که بیمار مدفوع آلوده به میکروب را دفع می نماید و در صورتی که فرد عفونت کیسه صفرا داشته باشد اگر چه به ظاهر سالم باشد اما تا مدتها می تواند ناقل بیماری باشد.
نقش تغذیه در درمان
تغذیه مناسب یکی از ارکان مهم درمانی مبتلایان به وبا است. اگر چه در موارد شدید بیمار قادر به دریافت تغذیه خوراکی نیست اما در غالب موارد اصل درمان در جایگزین نمودن مایعات فراوان حاوی الکترولیت می باشد زیرا کاهش آب و الکترولیت مشکلات بسیار زیادی را در ارگان های حیاتی بدن از جمله مغز و کلیه ها بر جای خواهد گذاشت.
خطر آفرین
ابتلا به بیماری وبا در دو طیف سنی می تواند اثرات مهلکی را بر سلامتی افراد بر جا بگذارد چرا که کودکان و افراد سالمند به تغییرات آب و الکترولیت در بدن بسیار حساس هستند و بدین علت بسیاری از موارد مرگ و میر در این گروه ها دیده می شوند. همچنین مرگ در موارد شدید و مواردی که شروع درمان با تأخیر صورت گیرد و یا جایگزین نمودن مایعات به طور کافی صورت نپذیرد دور از انتظار نیست.
پیشگیری:
توصیه های زیر را جدی بگیرید همانند بسیاری از بیماری های عفونی دیگر، شیوع ابتلا به بیماری وبا وابسته به شیوه های پیشگیرانه و بهداشتی در جامعه می باشد که باید هم از جانب سیاستگذاران جامعه و هم افراد جامعه به اجرا درآید در این راستا توجه به توصیه های زیر می تواند در پیشگیری از این بیماری مؤثر واقع شود.
1ـ با توجه به اینکه واکسیناسیون بر علیه بیماری وبا باعث ایمنی کافی و طولانی نمی شود، لذا انجام چنین واکسیناسیونی پیشنهاد نمی شود.
2ـ از آنجا که یکی از راه های مهم انتقال این بیماری در کشور ما استفاده از آب آلوده است، سعی کنید برای نوشیدن آب، شستن ظروف و سبزیجات را از آب لوله کشی کلر دار استفاده شود. در صورت نبودن آب لوله کشی، آب را قبل از استفاده جوشانده و پس از سرد شدن استفاده کنید.
3ـ میوه و سبزیجات را قبل از استفاده حتماً با دقت با آب و مواد شوینده از قبیل پروکلورین بشوئید.
4 ـ از خوردن ماهی به صورت خام و یا کم پخت اجتناب نمایید.
5 ـ از خوردن ساندویچ، سالاد و آبمیوه در فروشگاه هایی که اصول بهداشتی را رعایت نمی کنند بویژه در فصولی که این بیماری شایع تر است اجتناب ورزید.
6ـ در موارد اپیدمی بیماری از شنا در استخرهای عمومی خودداری کنید.
7 ـ عدم استفاده از کودهای انسانی و پساب ها در مزارع سبزی.
8 ـ شناسایی، کنترل و درمان به موقع مبتلایان به وبا، استریل کردن وسایل این افراد و ایزوله نمودن آنها از شیوه های مفید در پیشگیری از این بیماری است.
در یک نگاه
دکتر فرزاد مهشاد، متولد 30 اردیبهشت 1359 اندیمشک (خوزستان) است. وی فرزند استوار دوم فرج مهشاد که اهل تبریز بود و در سال 1359 در کرخه باعث اصابت گلوله به شهادت رسید. دکتر مهشاد در سال 1378 در رشته پزشکی دانشگاه تبریز پذیرفته شد و در سال 1385 توانست با موفقیت از این رشته فارق التحصیل شود. این پزشک عمومی عضو خانواده بزرگ ایثارگر در حال حاضر به عنوان پزشک مشاور و مسئول تضمین کیفیت در سازمان انتقال خون دزفول مشغول به فعالیت است. علاوه بر این دکتر مهشاد همچنین در کلینیک نیز مشغول به ارائه خدمات به بیماران است. درباره موفقیت های دکتر مهشاد پزشک نخبه جامعه ایثارگری می تواند به عضویت وی در هیئت علمی نهمین سمینار دانشجویی دانشجویان پزشکی کشور در سال 1383 و دبیر علمی دهمین دوره این سمینار در سال 1384 اشاره کرد. دکتر مهرشاد همچنین در خصوص بررسی شیوع فصلی سکته های مغزی در شمال غرب کشور نیز به ارائه مقاله نیز پرداخته است.
منبع: نشریه شاهد جوان، شماره 61.
