رفتارهای پرخطر نوپدید ارتباط تنگاتنگی با رشد تکنولوژی‌های ارتباطی و به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی مجازی دارند. این دسته از رفتارهای پرخطر چون به سبک زندگی کودکان و نوجوانان و تاثیرپذیری آنان از رسانه‌ها گره خورده است، به کار و تلاش بیشتر و نیز هماهنگی و همکاری بیشتر خانواده‌ها نیاز دارد.
به گزارش به نقل از روزنامه قانون، در این زمینه برنامه‌ریزی شده است که در سال تحصیلی 97-1396، مسئولان آموزش و پرورش حضور موثری در فضاهای اجتماعی مجازی داشته باشند و محصولات و منابع آموزشی و کمک آموزشی در فضاهای مجازی، منتشر شوند. در این خصوص، مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اینکه وزارت آموزش و پرورش، به منظور محافظت و مراقبت از کودکان و نوجوانان دانش‌آموز در برابر آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای پرخطر، راهبردهایی را طراحی کرده است، گفت: «این راهبردها به‌طورمشخص، شامل توسعه مداخلات زودرس و مداخلات مبتنی بر دوره شیوع، تلفیق آموزش‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی با کلاس درس و محتوای برنامه درسی، افزایش نرخ پوشش برنامه‌ها و فعالیت‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، توسعه مشارکت و همکاری مدارس، خانواده‌ها و محلات در نهضت فرهنگی اجتماعی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، توجه همزمان به تقویت عوامل محافظت کننده و کاهش عوامل مخاطره‌آمیز به منظور استقرار نظام مراقبت اجتماعی از دانش‌آموزان با فرایند کاملی از غربالگری تا آموزش، درمان و حمایت‌های اجتماعی را شامل می‌شود». نادر منصورکیایی با بیان اینکه «برنامه‌های تعریف شده شامل سه محور آموزش و توانمندسازی برای پیشگیری از اعتیاد، آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای پرخطر، نهضت فرهنگی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و مراقبت اجتماعی از دانش‌آموزان است»، گفت: در راستای مراقبت اجتماعی از دانش‌آموزان نیز طرح «مددکاری اجتماعی در مدارس» شناسایی شد. بنابراین مداخله مختصر برای درمان و حمایت‌های اجتماعی دانش‌آموزانِ در معرض خطر (و دارای اختلالات مرتبط با رفتارهای پرخطر)، آموزش مهارت‌های تاب‌آوری برای دانش‌آموزان خانواده‌های در معرض خطر و نیز طرح «نظام مراقبت اجتماعی از دانش آموزان» (نماد) اجرا شد». کیایی درباره مهم ترین چالش‌های حوزه پیشگیری از آسیب های اجتماعی اظهار کرد: در سال‌های اخیر، دو چالش مهم پیش روی ما، موضوع فوریت‌های اجتماعی و رویدادهای ناگوار بوده که شامل موضوعاتی چون خشونت و خودکشی، خشونت علیه کودکان، مشکلات خانوادگی کودکان و نوجوانان و نیز رفتارهای پرخطر نوپدید بوده است.
رفتارهای پرخطر نوپدید و ورود به فضای مجازی
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه مهم‌ترین مشکل ما «نرخ پوشش» است، گفت: اکنون به غیر از برنامه‌های فرهنگی و ترویجی حوزه پیشگیری که به‌دلیل قدرت فراگیرسازی، نرخ پوشش خوبی دارند، دو محور برنامه‌های «آموزش پیشگیری» و «مراقبت اجتماعی از دانش‌آموزان»، هنوز از نرخ پوشش مطلوب فاصله دارند. وی افزود: در زمینه برنامه‌های «آموزش پیشگیری»، در سال تحصیلی 96-1395، 40 درصد از مدارس کشور، تحت پوشش قرار گرفتند. اگر چه در سال تحصیلی 96-1395، صد درصد پایه‌های ششم تا نهم، به‌صورت فوق العاده، تحت پوشش قرار گرفتند، اما در مجموع، به‌صورت میانگین، 40 درصد مدارس، تحت پوشش برنامه‌های آموزش پیشگیری قرار دارند». به گفته کیایی در مورد برنامه‌های «مراقبت اجتماعی» نیز، اگرچه در همه مناطق آموزش و پرورش کشور، خدمات مداخله در فوریت‌های اجتماعی، ارائه می‌شود، اما هم در این برنامه و هم در برنامه‌های آموزش پیشگیری، به‌دلیل بالا بودن آمار جمعیت هدف و هزینه تمام شده خدمات پیشگیری و مداخله، به منابع مالی قابل توجهی نیاز است تا بتوانیم به نرخ پوشش مطلوب دست پیدا کنیم.
نگرانی خانواده‌ها و افکار عمومی را درک می‌کنیم
وی در پاسخ به اینکه «انتقادها در مورد عملکرد وزارت آموزش و پرورش در حوزه آسیب‌های اجتماعی بالاست، آن را چگونه ارزیابی می کنید؟» گفت: وزارت آموزش و پرورش، نگرانی خانواده‌ها و افکار عمومی را درک می‌کند. این قابل فهم است که خانواده‌ها، نگران فرزندان خود و همه کودکان و نوجوانان هستند. کیایی با بیان اینکه هم به دلیل عوامل مخاطره‌آمیز گوناگون و هم به دلیل دستگاه‌ها و نهادهای مختلفی که می‌توانند در این زمینه، نقش و کارکرد داشته باشند، سهم و نقش آموزش و پرورش، به‌تنهایی کافی نیست، گفت: برای توسعه «پیشگیری اولیه» از آسیب‌های اجتماعی و «مداخله در فوریت‌های اجتماعی» در گروه سنی کودکان و نوجوانان و از جمله دانش‌آموزان، به همکاری و همیاری عمومی نیاز است تا هم عوامل محافظت‌کننده تقویت شوند و هم عوامل مخاطره‌آمیز کاهش یابند. مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش، با طرح این پرسش که« اگر آموزش و پرورش، به‌طور مستمر آموزش‌های پیشگیری و خودمراقبتی به دانش‌آموزان ارائه کند، اما از سوی دیگر، سهم و نقش متغیرهای دیگر، مانند سبک‌های زندگی مخاطره‌آمیز، بر جای باشد و دانش‌آموزان، همزمان با دریافت آموزش‌های خودمراقبتی از مدرسه، تحت تاثیر سبک‌های زندگی مخاطره‌آمیز باشند، آیا می‌توان موفق شد؟» گفت: وزارت آموزش و پرورش، توجه ویژه‌ای به برنامه‌های حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی دارد. اکنون، در همه مناطق آموزش و پرورش کشور، کمیته‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، برای رصد وضعیت آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان، فعالند. سامانه پایش و مدیریت آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان، راه‌اندازی و راهنماهای آموزش پیشگیری برای استفاده معلمان و تعمیم رسالت پیشگیری در مدرسه، تهیه و تدوین شده است.
کارگاه های آموزشی جدید
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش درباره هزینه‌کرد بودجه آموزش و پرورش در حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی گفت: بودجه بر اساس چارچوب برنامه‌ها و فعالیت‌ها هزینه می‌شود. بخش اصلی بودجه‌های حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، با توجه به رسالت و ماموریت آموزش و پرورش، در بخش آموزش پیشگیری و توانمندسازی دانش‌آموزان در زمینه مهارت‌های خودمراقبتی هزینه می‌شود.
کیایی افزود: علاوه بر این، در زمینه دو محور دیگر «نهضت فرهنگی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی» و «مراقبت اجتماعی از دانش‌آموزان» که شامل مداخله در فوریت‌های اجتماعی و حمایت از دانش‌آموزان در معرض خطر می‌شود نیز توجه لازم صورت می‌گیرد و بودجه‌های لازم در این زمینه نیز تخصیص یافته و هزینه می‌شود.
کیایی در ادامه گفت: دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی، در سال تحصیلی 93-1392، در حالی کار خود را آغاز کرد که برای نخستین بار، طرح‌های آموزش پیشگیری برای سه دوره تحصیلی را طراحی و شروع به اجرا کرد که در یک دوره چهار ساله، نرخ پوشش این طرح‌ها، از 10 به بیش از 40 درصد افزایش یافته است. همچنین در این دوره چهار ساله، سالانه بیش از 100 هزار نفر از کارکنان مدارس و نیز بیش از یک میلیون و 500 هزار نفر از والدین، تحت پوشش کارگاه‌های آموزشی قرار گرفتند. مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: علاوه بر این، طرح‌های آموزش همزمان دانش‌آموزان، والدین و کارکنان و نیز اجرای طرح‌های مبتنی بر شواهد در زمینه مشارکت خانواده و کلاس درس برای پیشگیری، طراحی و پایه گذاری شد که یکی از نمونه‌های شاخص آن، تدوین راهنمای آموزش پیشگیری اولیه از اعتیاد و رفتارهای پرخطر، برای استفاده معلمان سه دوره تحصیلی بوده است.
