سازمان ملل متحد در یک قطعنامه سی ام سپتامبر برابر با هشتم مهرماه را روز جهانی ترجمه و مترجم اعلام کرده است. این روز به افتخار سَنت جروم (Jerome)، مترجم انجیل روز ترجمه نام گرفته است. سنت جروم یکی از قدیسان کلیسای کاتولیک است که طبق باور ایشان، قدیس محافظ مترجمین، دائره المعارف نویسان و کتابداران است. او که دارای تالیفات بسیاری است، برای اولین بار بخش اعظم انجیل را به لاتین ترجمه کرد و بر اناجیل تفسیر نوشت. حرفه ترجمه به راستی یک هنر است و در طول تاریخ پل ارتباطی بین فرهنگ های مختلف بوده است. برای نمونه در قرون وسطی، در عصر طلایی اسلام، نهضت ترجمه ای شکل گرفت که می توان گفت روند تاریخ را به کلی عوض کرد. اعراب و مسلمین دست به ترجمه آثار علمی کلاسیک یونان، رم، هند و چین زدند و از دل این نهضت دانشمندانی نظیر ابوعلی سینا و ابوریحان بیرونی برآمدند. این نهضت سپس در رنسانس برگ دیگری از تاریخ پرافتخار علم و فرهنگ انسانی را ورق زد. در ادامه با ما همراه باشید تا کمی بیشتر با حرفه، صنعت،علم و هنر ترجمه آشنا شوید.
روز جهانی ترجمه
در سال 1953 فدراسیون بین المللی مترجمین در صدد برآمد تا جشن هایی را در این رابطه برگزار کند. اما در سال 1991 بود که برای اولین بار روز جهانی ترجمه توسط فدراسیون بین المللی مترجمین اعلام شد. گرامیداشت این روز نه تنها به خاطر تجلیل از خود مترجمین، بلکه به خاطر ترویج حرفه ترجمه و حمایت از مترجمین سراسر جهان (و نه تنها دنیای مسیحیت) است. حرفه ترجمه در طول تاریخ برای بشر اهمیت داشته است، اما در دنیای امروز که انسان ها بیشتر به هم نزدیک هستند، اهمیت این حرفه در انواع مختلف خود بسیار بیشتر از قبل احساس می شود و با ظهور اینترنت در زندگی بشر، وبسایت های زیادی در سراسر جهان مشغول به کارآفرینی و ارائه خدمات ترجمه به صاحبان کسب وکار، دانشجویان و علاقه مندان می باشند.
ترجمه چیست؟
ترجمه عبارت است از انتقال یک معنا از یک زبان به زبان دیگر. حرفه ترجمه به دو بخش ترجمه ادبی و غیرادبی تقسیم می شود. ترجمه غیرادبی به سه نوع ترجمه کتبی، ترجمه همزمان و ترجمه زبان اشاره تقسیم می شود. ترجمه ادبی هم هنر ویژه ای است که به ترجمه آثار ادبی از یک زبان به زبان دیگر گفته می شود.
هدف از ترجمه انتقال لحن و مقصود اصلی نویسنده یا گوینده به زبان دیگر و با در نظر گرفتن تفاوت های فرهنگی و منطقه ای بین دو زبان است. بحث و گفتگو در مورد چیستی ترجمه به زمان باستان بر می گردد. یونانی های باستان بین ترجمه تحت اللفظی و نقل به مضمون تفاوت قائل بودند. می توان گفت مترجمین در طول تاریخ هر جا که امکان داشته از ترجمه تحت اللفظی استفاده کرده اند و هر جا که ضروری بوده است از نقل به مضمون.
امروزه سازمان ها و شرکت ها برای برقراری ارتباط با مشتریان خود، ارائه دفترچه راهنمای برای محصولات خود، مطالعه نظرات کاربران خود، تبلیغ محصولات و خدمات، گزارش های سالانه و غیره در سراسر جهان به مترجمین و زباندانان نیاز دارند. کافی است به یکی از سایت های بزرگ سر بزنید تا ببینید که محتوای آن سایت به چند تا از مهم ترین زبان های زنده و در بعضی موارد بیش از ده زبان مهم ترجمه شده و قابل استفاده کاربران است.
ترجمه همزمان
در صنعت ترجمه، سه نوع ترجمه گفتاری وجود دارد: متوالی، همزمان و دیداری.
- در ترجمه همزمان، همانطور که از نامش معلوم است، مترجم پا به پای گوینده به سخنان او گوش داده و آنها را ترجمه می کند.
- در ترجمه متوالی، گوینده چند جمله را بر زبان می آورد و سپس مکث می کند تا مترجم آن چند جمله را ترجمه کند.
- در ترجمه دیداری، مترجم متنی را مشاهده می کند و آن را ترجمه می کند.
در هر سه مورد، مترجم باید با دقت و سرعت بتواند لحن، پیام و مقصود گوینده را منتقل کند. در ترجمه همزمان، همانطور که در کل صنعت و حرفه ترجمه صادق است، صرف دانستن و مسلط بودن بر یک زبان کافی نیست. بلکه مترجم باید به زبان مقصد هم مسلط باشد، از دقت بالایی برخوردار باشد و حضور ذهن مناسبی داشته باشد.
ویژگی های مترجم شایسته
یک مترجم خوب و حرفه ای باید ویژگی های زیر را دارا باشد:
- بر شکل های کتبی و شفاهی زبان اصلی (زبان مبدا) کاملا مسلط باشد.
- نسبت به زبانی که قصد دارد به آن ترجمه کند (زبان مقصد) دانش خوبی داشته باشد.
- نسبت به موضوعی که دارد ترجمه می کند آشنایی داشته باشد.
- درک گسترده ای از ضرب المثل ها، کنایات و اشارات و اصطلاحات هر دو زبان داشته باشد.
- به خوبی بداند که چه وقت باید ترجمه تحت اللفظی انجام دهد و جه وقت نقل به مضمون کند تا مطمئن باشد که به جای به کار بردن معادل های جعلی و ساختگی از معادل های درست و مناسب استفاده می کند.
یکی دیگر از ویژگی های یک مترجم خوب، این است که علاوه بر دوزبانه بودن باید دوفرهنگه هم باشد؛ زبان مجموعه ای خشک و راکد از دستور زبان، لغات و اصطلاحات نیست بلکه سیستمی گسترده از ارجاعات فرهنگی و تداعی مضمون ها نیز می باشد که به قول ماریو پی (Mario Pei) مترجم ایتالیایی-آمریکایی، تسلط بر آن “یک شغل مادام العمر است”.
پیچیدگی شغل مترجمی را هم نباید نادیده گرفت. به قول یکی از نویسندگان، برای رسیدن به جایگاه حرفه ای در صنعت ترجمه، حداقل به ده سال تجربه و آزمون و خطا نیاز است. به عبارت بهتر، صرف دانستن دو زبان برای ارتکاب ترجمه کافی نیست. نقشی که مترجم در رابطه با متن ایفا می کند، مانند یک هنرمند، مثلا موزیسین یا بازیگر است. مانند هر فعالیت انسانی دیگر، ترجمه نیز مستلزم انتخاب است. برای نمونه، گاهی پیش آمده است که متن ترجمه شده از خود متن اصلی بهتر و مطبوع تر دانسته شده است. مثلاً ترجمه ادوارد فیتزجرالد از رباعیات خیام، که نام این شاعر را بر سر زبان ها انداخت، اگر از خود رباعیات خیام بهتر نباشد از آن کمتر نیست. یا جوزف کونراد، ترجمه انگلیسی چالرز ادوارد مونکریف از رمان مارسال پروست، در جستجو زمان از دست رفته را به متن فرانسوی آن ترجیح می داد.
ترجمه رسمی
در صنعت ترجمه، یک شاخه دیگر به نام ترجمه رسمی نیز وجود دارد؛ در این نوع ترجمه بیشتر به ترجمه اسناد رسمی پرداخته می شود. کسی که مایل به فعالیت در شغل مترجم رسمی است، با فرض اینکه واجد شرایط این شغل است، پس از پذیرفته شدن در آزمونی که قوه قضاییه برگزار می کند، و طی کردن مراحل مصاحبه و کارآموزی، مهر و پروانه ترجمه رسمی را دریافت می کند و می تواند در یکی از چند صد دفتری که در سطج شهر به رنگ زرد و آبی و با عنوان “دفتر ترجمه رسمی” مشاهده می شود به فعالیت بپردازد و یا در صورت داشتن توان مالی دفتر خود را تاسیس کند و به تنهایی مشغول شود.
روز عاشقان دنیای زبان ها مبارک…
