هنوز آمار مشخصی از کودکان کار در ایران وجود ندارد؛ این در حالی است که آمارهای رسمی رقم دو‌میلیون کودک کار را در کشور نشان می‌دهند، اما آمارهای غیررسمی از وجود هفت‌میلیون کودک کار خبر می‌دهند که 50درصد آنها را کودکان مهاجر از کشورهای افغانستان، پاکستان و... تشکیل می‌دهند.
به گزارش ، آرمان نوشت: بیشتر این کودکان فاقد اوراق هویتی و شناسنامه هستند و اگر ایرانی باشند این مساله باعث می‌شود در صورت بروز آسیب نتوان هیچ‌کمکی به آنها کرد. در بین کودکان کار و خیابان می‌توان به کودکان زباله گرد اشاره کرد. اغلب این کودکان بدون دستکش سر در سطل‌های زباله دارند؛ آنها به‌دلیل انجام این گونه اقدامات در معرض ابتلا به ایدز، هپاتیت، کزاز، حصبه، سالک پوستی، انگل‌های روده‌ای، اسهال خونی، فلج اطفال، زانو درد و کمردرد هستند. این در حالی است که زباله به‌عنوان طلای کثیف در کشور نیازمند سازماندهی و اقدامات اساسی از سوی مدیریت شهری است. آنچه در ادامه می‌خوانید نظرات شهربانو امانی، عضو شورای شهر تهران در گفت‌و‌گو با «آرمان» است.
بر اساس بررسی‌های انجام شده تاکنون 680 کودک زباله گرد در 10 استان کشور شناسایی شده که 40درصد آنها نان‌آور خانواده هستند. درباره وضعیت زباله گردی و سوء استفاده از این کودکان توضیح دهید.
کودکان کار و زباله گرد در اقصی نقاط دنیا مشاهده می‌شوند. این معضل در کلانشهرهای کشور ما هم رو به افزایش است. بر اساس آمار هر‌ساله بر تعداد ورودی‌های کودکان کار و خیابان و زباله گرد افزوده می‌شود. باید تاکید کرد که دلایل متعددی در بروز و تشدید این معضل اجتماعی دخیل هستند. همچنین در اغلب شهرهای کشور درباره چرایی افزایش تعداد کودکان کار و خیابان و زباله‌گرد پژوهش‌های کافی از سوی جامعه شناسان و کارشناسان آسیب‌های اجتماعی انجام شده است. هم‌اکنون درباره اینکه برای کاهش این معضل چه باید کرد، راهکارهای فراوانی وجود دارد. بر اساس بررسی‌های انجام شده در حال حاضر 15هزار کودک کار و خیابان در کلانشهر تهران به‌دلیل فقر روزانه با مشکلات متعدد مواجه‌اند.
این در حالی است که فقر در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... در زندگی این کودکان تاثیرگذار است و از لحاظ آماری این کودکان نمی‌توانند در آینده به افراد موفق تبدیل شوند، چون این افراد کودکی خود را در کف خیابان و در سطل‌های بزرگ زباله جا گذاشته‌اند. این افراد به جای اینکه در سنین کودکی تجربه آموزش مهارت‌های زندگی را بیاموزند، آسیب‌پذیر بودند. از دیگر دلایل افزایش پدیده کودکان کار و خیابان می‌توان به مهاجرت اشاره کرد، چون بخش قابل توجهی از این کودکان از اتباع بیگانه هستند و اغلب آنها از حمایت خانواده بی‌بهره‌اند. درضمن میزان قابل توجهی از این کودکان خانواده دارند، اما اعتیاد، فقر، جرم‌های متعدد و بی‌مسئولیتی والدین باعث افزایش پدیده زباله‌گردی در بین آنها شده است. در واقع این مقوله را می‌توان تحت عنوان بهره‌کشی خانواده از کودکان برشمرد.
در کشور برای کمک به مساله کودکان کار و خیابان نهادهای مختلفی همچون بهزیستی، فرمانداری، شهرداری، سازمان‌های مردم نهاد و ... فعالیت می‌کنند، اما هر‌ساله با افزایش این پدیده روبه‌رو هستیم. دلیل این عدم موفقیت در ساماندهی این کودکان از سوی نهادهای مسئول چیست؟
با وجود اینکه کشور ایران در سال 1372 به کنوانسیون حقوق کودک پیوسته و حاکمیت باید برای حل معضل کودکان کار و خیابان اقدامات موثر انجام دهد، اما متولی واحد برای حل پدیده کودکان کار و خیابان و کودکان زباله گرد وجود ندارد؛ بنابراین می‌توان تعدد دستگاه های متولی در این‌باره را یکی از دلایل ناکام در ثمربخش‌بودن اقدامات دانست. در این میان سازمان‌های مردم نهاد هم درباره کاهش صدمات این آسیب اجتماعی اقدامات انجام داده و به ساماندهی این مساله پرداخته‌اند. برای مثال سازمان‌های مردم نهاد برای این کودکان کلاس‌های آموزشی و برنامه‌های تفریحی برگزار می‌کنند. باید تاکید کرد که این کودکان با مشکلات متعدد در ابعاد روحی و جسمی مواجه هستند، چون این کودکان در خیابان با حوادث و آسیب‌های جدی مواجه شده و مشکلات فراوانی برای آنها بروز می‌کند. این افراد به‌دلیل گذران شرایط نامساعد در دوران کودکی آینده مناسبی ندارند. اغلب این افراد با اعتیاد، آزارهای جنسی و آسیب‌های چند لایه مواجه می‌شوند. مدیریت شهری برنامه‌های مناسبی برای کاهش ورودی کودکان کار و خیابان و زباله گرد، توانمندسازی این کودکان در زمینه تقویت مهارت نه گفتن و تقویت مهارت‌های شخصی دارند.
با این تفاسیر بهترین و موفق‌ترین راه‌حل این است که مردم هر شهر را نسبت به این معضل حساس کرده و از توان آنها برای حل این مشکل بهره برد، طبیعتا با مسئولیت پذیری شهروندان می‌توان بسترسازی مناسب برای مشارکت همگانی در حل معضلات و مشکلات اجتماعی را در شهرداری و مدیریت شهری به‌وجود آورد. همچنین استفاده از قابلیت‌های سازمان‌های مردم نهاد می‌تواند در کاهش و حل مشکلات تاثیرگذار باشد. این مساله با اثربخشی بیشتر می‌تواند کمک‌کننده باشد، چون سازمان‌های مردم نهاد در این زمینه اقدامات مناسب انجام می‌دهند.
هم‌اکنون کودکان زباله گرد در مافیای زباله استثمار می‌شوند. از سوی دیگر تاکنون مدیریت شهری در مدیریت زباله و پسماند چندان موفق عمل نکرده است. هنوز متولی جمع آوری زباله در کشور مشخص نیست، بلکه این بخش در اختیار مافیا و به استثمار کشیدن اتباع بیگانه، افراد آسیب‌پذیر جامعه و کودکان کار و خیابان اداره می‌شود. مدیریت شهری برای مدیریت بازیافت و پسماند در شهر تهران چه برنامه‌ای دارد؟
شرکت‌های پیمانکاری پسماند در کلانشهر تهران به‌وجود آمده و باید به مدار و محور قانونی برگردانده شوند. در بررسی بودجه پسماند هم این مساله مورد توجه قرار گرفته است. این در حالی است که در اغلب کشورهای دنیا مساله پسماند شهری می‌تواند درآمد‌زا باشد، اما با بررسی وضعیت کنونی باید تاکید کرد که این مساله هر‌ساله هزینه‌های گزاف را به مدیریت شهری و ساکنان کلانشهر تهران تحمیل می‌کند. بی‌‌شک با حساسیت شورای پنجم در زمینه مدیریت پسماند به این مقوله نه‌تنها اعضای شورای شهر تهران بلکه کمیسیون تخصصی فرهنگی- اجتماعی شورای شهر هم توجه ویژه دارد. از دیگر برنامه‌های مدیریت شهری می‌توان به اصلاح فرآیند بازیافت تهران و کمک به مدیریت شهری به‌عنوان ابزار کاهنده در کاهش زباله گردی کودکان کار اشاره کرد.
این معضل اجتماعی با ایجاد حساسیت در جامعه از سوی رسانه‌ها می‌تواند مورد حل‌و‌فصل قرار گیرد. با بررسی شرایط اسفبار کودکان کار و خیابان بنده امیدوارم که این کودکان بی‌دفاع فقط زباله گرد شوند، نه اینکه به بهانه فروش دستمال کاغذی ، فال، گل و ... مورد سوء استفاده از سوی شبکه توزیع مواد مخدر قرار گیرند. این در حالی است که بر اساس بررسی‌های انجام شده این شبکه‌ها از کودکان کار و خیابان حداکثر سوء استفاده را برای دستیابی با اهداف شوم خود انجام داده و از هیچ‌فعالیت غیرانسانی ابا ندارند.
