موزه در هر کشوری نشان دهنده قدمت و گذشته آن سرزمین است. برای دیدن گذشته و قدمت ایران زمین می توانید به خیابان 30 تیر رفته و به موزه ایران باستان در شهر تهران مشاهده کنید و از دیدن اشیا موزه ایران باستان و یافته های باستانی سرزمین خود شگفت زده شوید. وجود یک مرد نمکی 1700 ساله در کنار قدیمی ترین دست ساخته انسان ایرانی با قدمت بیش از یک میلیون سال تنها بخشی از دارایی های این مکان برای نشان دادن قدمت سرزمین باستانی ایران است. با ما در مجله گردشگری همگردی همراه باشید برای اطلاعات بیشتر از پلان موزه ایران باستان و معماری موزه ایران باستان...
پیدایش موزه در ایران
به نظر می رسد اولین بار صنیع الدوله که با نام مرتضی قلی هدایت شناخته می شود به فکر تاسیس موزه در ایران افتاد و قصد داشت اداره ای به نام اداره عتیقات بر قرار کند و به وضع کاوش های این سرزمین سر و سامانی دهد. اما اجل به او فرصت نداد و تاسیس آروز صنیع الدوله تا سال 1295 خورشیدی به تاخیر افتاد. در این سال در یکی از اتاق های وزارت معارف که در شمال مدرسه دارالفنون قرار داشت اولین موزه ایران با نام موزه ملی تشکیل شد. از این مکان با نام موزه معارف نیز نام برده شده است. این مکان کوچک را با وسایلی که مردم اهدا کرده یا کارمندان اداره عتیقات جمع آوری کرده بودند پر نمودند. این اقلام که شامل اشیاء سفالی، مفرغی، شیشه ای و یا سکه و کتاب و سلاح های قدیمی بود همراه کتاب و منسوجات و مرقعات قدیمی بالغ بر 270 قطعه شد که باعث تشکیل اولین موزه ایرانی گردید. با حفاری هایی که باستان شناسان فرانسوی به ریاست ژاک دومورگان در شوش و از حوالی سال های 1276 خورشیدی آغاز کرده بودند کم کم توجه دولتمردان و مردم ایران زمین به آثار باستانی و فرهنگی نیاکان خود جلب شد و علاوه بر این که در سال 1304 خورشیدی تالار آینه عمارت مسعودیه را به موزه تبدیل کردند و اقلام موجود در موزه ملی یا همان موزه معارف را به آن جا منتقل نمودند در سال 1306 نیز اقدام به لغو امتیاز یک طرفه هیئت باستان شناسی فرانسوی را نمودند و تنها شوش را به این فرانسویان سپردند. اما در پی این لغو یک سویه، فرانسوی ها که از تلاش ایران برای تاسی موزه و کتابخانه ملی خبر دار شده بودند اجازه ساخت آن را برای کشور خود به دست آوردند. آندره گدار، معمار اهل فرانسه در سال 1308 خورشیدی به همین منظور وارد ایران شد و تحقیقات خود را آغاز کرد. رضا شاه در 21 اردیبهشت ماه سال 1313 به طور رسمی دستور ساخت یک مکان برای نمایش دادن آثار کهن ایرانی را صادر کرد و پایه های احداث اولین موزه ایران باستان را نهاد. آندره گدار برای هماهنگی معماری موزه ایران باستان با فرهنگ و هنر و قدمت ایران زمین، به سراغ مشهورترین کاخ دولت ساسانی در شهر تیسفون رفت و با الهام از طاق کسری، طراحی بنای این ساختمان مربوط به اشیاء به دست آمده از کاوش ها و اقلام اهدایی ایران باستان را انجام داد. دو معمار چیره دست و توانمند ایرانی با نام های استاد مراد علی تبریزی و عباسعلی معمار مامور اجرای آن شدند و به حق از خود اثری جاویدان بر جای گذاشتند و نام خود را در تاریخ این سرا ثبت کردند.
درباره موزه ایران باستان بیشتر بدانیم
پلان موزه ایران باستان بنایی است سه طبقه در متراژ یازده هزار متر که در زمینی به وسعت پنج هزار و پانصد متر ساخته شده است. آندره گدار فرانسوی در ساخت بنای داخلی این مکان شکوهمند نیز معماری دوران ساسانیان را فراموش نکرده و در جای جای موزه ایران باستان می توان انعکاسی از هنر ساسانی را دید و لذت برد. آجر چینی سرخ رنگ قصرهای فیروز آباد، وجود آرگ بزرگ در فضای عمومی مطابق با معماری ساسانیان و دیوارهای بلند و با وقار در این موزه مکعبی شکل همه بیانگر ذوق، سلیقه و هنر طراح فرانسوی آن است. فرم اتاق ها، فرو رفتگی ها و آرگ های برجسته آجری و شیارهای روی سطح سیلند سقف و در کل همبستگی فوق العاده بین فرم و معماری ساسانی با فن آوری نوین و مدرن زمان خود، معماری موزه ایران باستان را، جدا از محتویات و اشیا موزه ایران باستان، به اثری هنری و جذاب تبدیل کرده است. وجود پنجره های محاسبه شده و دقیق، نور داخل موزه ایران باستان را به خوبی تامین کرده که البته به دلیل نبود پنجره در سطح بالا به دلیل نوع خاص معماری، بخشی از فضای موزه را بی روح و تاریک کرده است. در سال 1323 خورشیدی نیز ساختمانی با نام موزه دوران اسلامی در کنار این مجموعه ساخته شد که در سال 1329 خورشیدی پایان یافت و تمدن قبل و بعد از اسلام را منفک کرده و دیدن از اشیا موزه ایران باستان را راحت تر نموده است. البته با توجه به کاوش های بیشتر و با امکانات جدیدتر، در بین سال های 1357 تا 1370، بارها و بارها تغییراتی در معماری موزه ایران باستان رخ داده است و به آن گنجینه و انبار افزوده شده و ویترین های داخلی موزه را که محل نمایش اشیاء، اقلام کوچک تر بود بازسازی و تعریض گشته است. در ضمن سیستم های گرمایشی، سرمایشی و برقی موزه ایران باستان نیز مرتب نوسازی و تعمیر شده است. در حال حاضر پلان موزه ایران باستان با موزه اسلامی بیش از بیست هزار متر زیربنا دارد و در زمینی به مساحت هجده هزار متر واقع است. اشیا موزه ایران باستان که در حوزه شناخت فرهنگ و هنر ایران در جهان بی همتا است در خود حدود سیصد هزار شی را جا داده است که بازدید از آن ها برای عموم مردم آزاد است و همه روزه پذیرای بازدید کنندگان داخلی و خارجی فراوانی است.
در موزه ایران باستان چه چیز هایی خواهیم دید؟
بعد از پلان موزه ایران باستان، شاید جذاب ترین بخش موزه ایران باستان، مرد نمکی باشد که 1700 ساله است و در معدن نمک چهر آباد زنجان به دست آمده. این مرد نمکی در سال 1372 توسط معدن کارانی که در حال استخراج نمک بودند کشف شده است. اما وجود قدیمی ترین دست ساخته بشر ایرانی با سنگ کوارتز با قدمت بیش از یک میلیون سال که در رودخانه کشف رود مشهد به دست آمده اعتبار و بهایی دو چندان به موزه ایران باستان بخشیده است. آثار فراوان دیگری مربوط به دوران پارینه سنگی و نو سنگی وجود دارد از دویست تا دوازده هزار سال قدمت دارند و وجود دندان انسانی متعلق به بیست تا بیست و پنج هزار سال پیش که متعلق به کودکی نه ساله است از دیگر جذابیت های موزه ایران باستان می باشد. دختری که روزگاری در حوالی کرمانشاه و در غاری به نام وزمه می زیسته است. ظروف، ادوات جنگی، مجسمه هایی از حیوانات و انسان ها، اشیا تزئینی، ریتون ها و بسیاری دیگر اشیا آهنی و سفالی و مفرغی به دست آمده در کاوش های گوناگون زینت بخش موزه ایران باستان هستند که تا تمدن اسلامی و پس از آن در این مکان به نمایش در آمده اند. فقط فراموش نکنید که موزه ایران باستان روزهای دوشنبه تعطیل است.
موزه ها در هر کشوری یکی از پر مخاطب ترین مکان های دیدنی است که گردشگران برای آشنایی با فرهنگ و قدمت آن کشور به آن جا سر می زنند. بدون شک سرزمین ایران با قدمت و عظمت کهن خود، برای معرفی نیاز به موزه ای بسیار بزرگ و مجهز دارد. موزه ایران باستان با داشتن سیصد هزار شی باستانی و داشتن معماری زیبای خود می تواند علاوه بر گردشگران خارجی، مکانی عالی باشد برای خودمان تا با دوره کردن تاریخ و عظمت سرزمین خود، گذشته و آداب و فرهنگ خود را فراموش نکنیم و به یاد داشته باشیم میراث دار چه تمدن کهن و شکوهمندی هستیم.
