سندرم میلودیسپلاستیک (Myelodysplastic syndrome)
MDS در کم‌خونی‌ای که نیاز به تزریق خون مزمن داشته باشد دیده می‌شود. در بیشتر مواقع به دلیل افزایش نارسایی مغز استخوان هر یک از سلولهای خونی گویچه سرخ، گویچه سفید یا پلاکت دچار کاهش تولید می‌شوند.
مغز استخوان، سازنده ی گلبولهای خونی مختلف است :
-
گلبول های قرمز خون، جهت اکسیژن رسانی
-
گلبول های سفید خون ( انواع مختلف)، از عناصر مهم سیستم ایمنی بدن جهت مبارزه با عفونت
-
پلاکتها، جهت کمک به لخته شدن خون
مغز استخوان باید تعداد مناسب از این سلول ها را تولید کند؛ و سلول ها هم باید شکل و عملکرد درست داشته باشند. در افراد مبتلا به سندرم میلودیسپلاستیک، مغز استخوان به درستی کار نمی کند؛ سلول های خونی کم و یا معیوب تولید می کند. سندرم میلودیسپلاستیک می تواند به لوسمی حاد میلوئید و یا سرطان تبدیل شود.
علل سندرم میلودیسپلاستیک
خطرات ناشی از سندرم میلودیسپلاستیک با بالا رفتن سن افزایش می یابد. عوامل افزایش دهنده عبارتند از:
1) روش های درمانی سرطان. استفاده از داروهای شیمی درمانی خاص جهت درمان سرطان، نقش مهمی در ایجاد سندرم میلودیسپلاستیک ایفا می کند. احتمال ایجاد این سندرم پس از درمان سرطان خون حاد لنفوسیتی در دوران کودکی، بیماری هوچکین، یا لنفوم غیر هوچکین بسیار زیاد است.
داروهای ضد سرطان مرتبط با سندرم میلودیسپلاستیک عبارتند از:
-
(Leukeran (chlorambucil...... کلرامبوسیل
-
(Cytoxan (cyclophosphamide ....... سیکلوفسفامید
-
(Adriamycin (doxorubicin ...... دوکسوروبیسین
-
(Etopophos (etoposide ...... اتوپوزید
-
(Ifex (ifosfamide
-
(Mustargen (mechlorethamine
-
(Alkeran (melphalan ..... ملفالان
-
(Matulane (procarbazine...... پروکاربازین
-
(Vumon (teniposide
برخی شرایط ارثی باعث افزایش خطر ابتلا به سندرم میلودیسپلاستیک می شوند :
-
آنمی فانکونی. در این شرایط، مغز استخوان نمی تواند به مقدار کافی از هر سه نوع سلول خونی تولید کند.
-
سندرم شواخمن-دیاموند. (یا سندرم شواخمن-بودیان-دیاموند) نمی گذارد مغز استخوان به اندازه کافی گلبول های سفید خون بسازد.
-
نوتروپنی شدید مادرزادی. نبود مقدار کافی نوتروفیل( نوعی گلبول سفید) باعث این بیماری است.
-
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی. اگر به مدت طولانی در معرض مواد شیمیایی صنعتی خاص قرار بگیرید، احتمال ابتلا به سندرم میلودیسپلاستیک بیشتر می شود. سیگار کشیدن نیز خطر ابتلا به سندرم میلودیسپلاستیک را افزایش می دهد.
انوع سندرم میلودیسپلاستیک
عواملی که تعیین کننده نوع سندرم میلودیسپلاستیک در یک فرد هستند عبارتند از:
-
تعداد سلول های خونی که تحت تاثیر قرار گرفته اند. در برخی از انواع سندرم میلودیسپلاستیک، تنها یکی از سلول های خونی ( مثلا گلبول های قرمز) غیر طبیعی و یا کم تعداد است. در انواع دیگر ، 2 یا 3 نوع سلول خونی در ایجاد آن نقش دارند.
-
تعداد " یاخته نارس" در مغز استخوان و خون. "یاخته نارس" و یا "تنده"، سلولهای خونی هستند که به طور کامل بالغ نشده و نمی توانند به درستی کار کنند.
-
طبیعی نبودن ماده ی ژنتیکی مغز استخوان. در یک نوع از سندرم میلودیسپلاستیک، کروموزوم مغز استخوان ناقص است.
-
نوع سندرم میلودیسپلاستیک، بر پیشرفت بیماری تاثیر می گذارد. به عنوان مثال، نوعی از سندرم میلودیسپلاستیک به لوسمی میلوئید حاد منجر نمی شود. و یا در نوعی دیگر، شانس ابتلا به سرطان خون بسیار بالا است.
-
پزشک در خصوص نوع سندرم میلودیسپلاستیک و چگونگی تاثیر آن بر سلامت و زندگی، به بیمار اطلاعات خواهد داد.
عوامل تاثیرگذار دیگر عبارتند از:
-
زمان ایجاد سندرم میلودیسپلاستیک_ پس از درمان اولیه سرطان بودن و یا نبودن
-
تعداد "یاخته های نارس" در مغز استخوان
علایم سندرم میلودیسپلاستیک
در اغلب موارد، در ابتدای بیماری، سندرم میلودیسپلاستیک عوارضی ندارد. اما، تاثیر آن بر سلولهای خونی علائم هشدار دهنده ایی دارد:
-
خستگی _ ناشی از کم خونی، و یا کافی نبودن تعداد گلبول های قرمز خون
-
خونریزی غیر طبیعی
-
کبودی و نقاط قرمز کوچک در زیر پوست
-
رنگ پریدگی
-
تنگی نفس به هنگام فعالیت بدنی
تشخیص
این بیماری با آزمون‌های زیر قابل تشخیص است:
-
آزمایش خون
-
آزمایش مغز استخوان
-
بررسی کروموزمی
-
اندازه‌گیری ابعاد سلول‌ها
نحوه درمان سندرم میلودیسپلاستیک
نوع سندرم میلودیسپلاستیک تعیین کننده ی نوع درمان است :
-
داروهای شیمی درمانی که برای درمان سرطان خون نیز استفاده می شوند
-
داروهایی که بر سیستم ایمنی بدن تاثیر می گذارند.
-
فاکتورهای رشدی که مغز استخوان را تحریک به ساختن سلول های خونی می کنند.
-
تزریق خون انجام می شود.
-
به منظور کاهش بار آهن ناشی از تزریق متعدد، از درمانهای خاص استفاده می شود.
-
برای مبارزه با عفونت ( در صورت نیاز)، آنتی بیوتیک تجویز می شود.
پیوند سلول های بنیادی. تنها روش درمانی است که سندرم میلودیسپلاستیک را به طور کامل از بین می برد. در این روش، سلول های مغز استخوان را با استفاده از پرتو درمانی و یا شیمی درمانی از بین می برند و سپس سلول های بنیادی را از شخص دهنده می گیرند. سلول های بنیادی را می توان از سلول های مغز استخوان و یا از سلولهای خون گرفت. این سلول ها، شروع به تولید سلول های خونی جدید در بدن بیمار می کنند.