خبرگزاری مهر: محمد سرشار مدیرشبکه کودک برنامه‌های جدید این شبکه در تابستان را اعلام کرد و درباره رفتار رسانه‌ای برای آموزش به بچه‌ها و همچنین پخش آگهی از شبکه‌های مختلف تلویزیون توضیحاتی داد.
گیشه فروش انیمیشن‌ها در سینمای دنیا و همچنین فیلم‌های کودک پرمخاطب خودمان نشان از این دارد که آثار کودک چقدر خواهان و مخاطب دارد و به میزان نیاز مخاطبان، چقدر این آثار می‌توانند در فرهنگسازی، آموزش و الگوسازی موثر باشند.
امروز در جای خالی حامی برای سینمای کودک و صنعت انیمیشن در کشورمان، بار مهم این الگوسازی و فرهنگسازی روی دوش برنامه‌های کودک تلویزیون است؛ برنامه‌هایی که حداقل نیمی از روز یک کودک را پر می‌کنند و قرار است همزمان با پر کردن زمان او، نکاتی را هم آموزش دهند.
همزمان با آغاز فصل تابستان و شروع برنامه‌های جدید در شبکه کودک با محمد سرشار مدیر این شبکه گفتگویی داشتیم تا از جدیدترین برنامه‌های شبکه مطلع شویم.
سرشار مدیر شبکه کودک در این گفتگو ضمن معرفی برنامه‌های جدید، از برخی رویکرد‌های شبکه نسبت به کودکان، آموزش‌هایی در زمینه حریم خصوصی آن‌ها و نکاتی که باید یاد بگیرند سخن گفت. وی همچنین انتقاد‌هایی را نسبت به بعضی از پیام‌های بازرگانی مطرح کرد که موجب فرهنگسازی سوء در کودکان می‌شود و باید از پخش آن‌ها حداقل در شبکه کودک جلوگیری کرد.
متن این گفتگو را در زیر می‌خوانید:
*با شروع هر فصل تغییراتی در برنامه‌های شبکه کودک و کانال‌های نهال و پویا به وجود می‌آید. امسال تغییرات برنامه‌های تابستانی چگونه خواهد بود؟
– ما در تابستان 97 به نسبت روز‌های عادی 2 ساعت اضافه پخش برنامه داریم یعنی از ساعت 8 صبح برنامه‌های ما شروع می‌شود و تا 12 شب پخش برنامه‌ها ادامه دارد.
ما در تابستان فصل جدید برخی برنامه‌های موفق مثل «نقاشی نقاشی»، «تو هدیه خدایی»، «شهر قصه»، «خدا چه آفریده»، «اتل متل یه جنگل» را داریم، همچنین مجموعه «پهلوانان پویا» را با محوریت ورزش خردسالان پخش می‌شود که خردسالان مهارت‌های جسمانی را تحت نظر یک مربی متخصص می‌آموزند و تاکنون حدود 30 قسمت از این اثر تولید شده است.
*چقدر تلاش شده است این مجموعه ورزشی برای خردسالان پویایی داشته باشد؟
– تلاش ما این است که سرگرمی کنار آموزش و تربیت حفظ شود بنابراین در همه برنامه‌ها هم سعی کردیم نشاط و شادابی ویژه خردسالان وجود داشته باشد. بچه‌ها به ملودی‌ها خیلی علاقه دارند پس ما هم به موزیکال بودن این برنامه‌ها توجه داریم.
در تابستان فصل دوم برنامه «آفتاب گردون» و ادامه پخش «مامان گلی» را هم خواهیم داشت. «مامان گلی» برنامه بسیار موفقی بوده که ترکیبی از اجرا برای کودکان به همراه نمایش با عروسک هاست. روز اول که جزییات چنین برنامه‌ای مشخص شد خیلی‌ها گفتند این تجربه‌ای شکست خورده است و به همین دلیل در دهه‌های 70 و 80 کنار گذاشته شده است، اما با مطالعاتی که داشتیم، توانستیم برنامه به روزی داشته باشیم و در آخرین نظرسنجی‌ها گفته شده است که حدود 57 درصد از خردسالان و کودکان این برنامه را می‌بینند.
*چرا مامان گلی یا خانمی که برنامه را اجرا می‌کند اینقدر رفتارش جدی و بازی هایش از حرکات نمایشی دور است؟
– ما نمی‌خواستیم این خانم شبیه بسیاری از خاله‌های تلویزیون شود. ایده غلطی در تلویزیون در دوره‌ای بوجود آمد که تلاش شد خاله‌ها را جایگزین مادر‌ها کنند و حرفشان هم این بود که، چون مادر‌ها کمتر برای فرزندان خود وقت صرف می‌کنند خاله‌هایی باشند که بتوانند این زمان را پر کنند. این ایده خطرناکی بود و ما آن را کنار گذاشتیم چراکه شأن مادری نباید تحت الشعاع قرار بگیرد.
مامان گلی هم یک مادربزرگ است و حرکت‌های فیزیکی را که یک زن 30 ساله می‌تواند داشته باشد، ندارد. در رده خردسال ارتباط بین مادربزرگ‌ها با بچه‌ها به همین ترتیب است و بیشتر آن‌ها برایشان قصه و شعر می‌خوانند.
*در حوزه برنامه‌های آموزشی برای تابستان چه کار‌هایی دارید؟
– در کانال نهال برای کودکان فصل دوم «خوش مزه» پخش می‌شود که غذا‌های ساده را به کودکان یاد می‌دهد. مواردی هم که به نظارت بزرگتر‌ها نیاز داشته باشد در کنار تصویر برنامه با یک تیک تذکر داده می‌شد. البته در این برنامه بیشتر ساندویچ‌های سرد آموزش داده می‌شود که برای کودکان ساده باشد و فصل دوم این برنامه در 70 قسمت برای ایام تابستان تولید شده است.
همچنین برنامه نسبتا طنز «ورجه وورجه» که پیش از این 2 فصل از آن تولیده شده و پرطرفدار هم بود وارد فصل سوم شده است. این برنامه توسط خود کودکان اجرا می‌شود و ما برای فصل اول این برنامه 200 هزار شرکت کننده داشتیم که از میان آن‌ها تعدادی برای اجرای برنامه انتخاب شدند. این گنجینه که به نوعی استعدادیابی بود بعد از برنامه ما مورد استفاده کارگردانان سینما و تلویزیون قرار گرفت. فصل سوم این برنامه اکنون در حال تولید است و حدود 40 قسمت به تصویربرداری رسیده است. داستان این برنامه درباره خانواده‌ای است که فرزندانش یک شبکه تلویزیونی راه می‌اندازند. در این برنامه از استودیو مجازی استفاده شده است که در شبکه ما نوعی نوآوری هم محسوب می‌شود و به ظرفیت‌های تصویری جدیدی دسترسی پیدا کرده ایم.
«کارآگاه نجار» نیز یکی از برنامه‌های موفق ما بود که فصل جدید آن برای تابستان آماده می‌شود و بچه‌ها از طریق آن یاد می‌گیرند در منزل کارآفرینی کنند. جالب است بدانید برخی از پدر و مادر‌ها به ما خبر دادند که بچه هایشان با استفاده از وسایل منزل ابتکاراتی در خلق اشیا دارند.
«من هنرمندم» نیز از دیگر برنامه‌هایی است که آموزش آثار هنری برای کودکان در قالب‌های مختلف نقاشی، خوشنویسی، عکاسی و… است. همچنین تیم برنامه «سر سفره خدا» مجموعه‌ای را تدارک دیده اند که محور آن حفظ 14 سوره قرآن برای کودکان است. ضبط این برنامه به زودی شروع می‌شود و فکر می‌کنم پس از ضبط و تولید از ابتدای مردادماه روی آنتن برود.
*کمبود بودجه و مشکل اسپانسرینگ چقدر باعث لطمه دیدن برنامه‌های شبکه می‌شود و چه زمانی برنامه‌های کودک از اسپانسرینگ رها خواهند شد؟
– این آرزوی همه ماست. همانطور که بحث آموزش، بهداشت و امنیت جزو وظایف دولت است باید همه هزینه‌های شبکه‌های کودک تامین باشد، اما متاسفانه این اتفاق رخ نداده است و شبکه‌ها مجبورند از حامیان مالی در برنامه‌ها استفاده کنند. رویکرد ما در بهره گرفتن از حامیان مالی این است که فقط به بُعد مالی مساله فکر نکنیم به طور مثال یکی از دغدغه‌های ما در برنامه سازی کودکان، ساماندهی فضای مجازی و ارتقای سواد رسانه‌ای است و با یک حامی مالی در این زمینه صحبت کردیم تا اپلیکیشن‌های مناسبی را در دسترس بچه‌ها قرار دهیم.
البته ما فقط چند برنامه داریم که با کمک حامی مالی به تولید می‌رسد، ولی درست این است که مساله اسپانسرینگ از جایی دیگر پیگیری شود و اینگونه نباشد که شرایطی به ما تحمیل شود. خوشبختانه اتفاق مثبتی در این چند سال رخ داده است که سازمان‌ها همراهی بیشتری در حوزه حمایت‌های مالی از ما نشان می‌دهند مثلا در گذشته وقتی ما به سازمان حفاظت محیط زیست پیشنهاد کردیم که برنامه‌ای را با همکاری یکدیگر برای کودکان بسازیم، گفتند که این کار برایشان اولویت نیست بنابراین شبکه کودک با محوریت محیط زیست، تفکیک زباله و کمبود آب برنامه «مل مل» را ساخت که یک سال روی آنتن بود و بعد از بازخورد‌های این برنامه خود سازمان حفاظت محیط زیست این بار برای تعامل و همکاری پیش قدم شد.
*آگهی‌های بازرگانی مختلفی از تلویزیون پخش می‌شود که می‌تواند اثرات سویی را بر روند تربیتی کودکان داشته باشد و گویی هیچ روانشناس و مشاور تربیتی بر این آگهی‌ها نظارت ندارد. چرا حداقل پخش این آگهی‌ها در شبکه کودک کنترل نمی‌شود؟
– یکی از درخواست‌های ما از اداره کل بازرگانی سازمان این است که یک مشاور تربیتی که گروه سنی خردسال و کودک را در حوزه رسانه می‌شناسد به شورای نظارت بر آگهی بازرگانی اضافه شود که متاسفانه چنین فردی وجود ندارد و کسی چنین پیامد‌هایی را بررسی نمی‌کند. ما به شدت پیگیر هستیم که پخش پیام‌های بازرگانی با اثرات سوء برای کودکان کمتر شده و به ویژه از پخش آگهی‌هایی که آسیب مستقیم به خانواده و کودک می‌زند، جلوگیری شود، ولی متاسفانه پخش آگهی دست مدیران شبکه‌ها نیست و به اداره کل بازرگانی سازمان مربوط می‌شود.
خیلی مهم است که به پیوست تربیتی این آگهی‌ها توجه شود چراکه برخی از آن‌ها مصرف گرایی و فرهنگ‌های سوء را ترویج می‌دهند. همانطور که گفته شد ما نمی‌توانیم از پخش آگهی‌ها جلوگیری کنیم حتی زمانی یک آگهی پخش شد که خلاف ضوابط خود صداوسیما بود و وقتی ما جلوی پخش آن را در شبکه کودک گرفتیم به خاطر این کار تنبیه هم شدیم و یک ماه بودجه شبکه و حقوق کارمندان پرداخت نشد. از آن به بعد ما در قبال پخش آگهی‌های سوء فقط تذکر می‌دهیم که امیدواریم تاثیرگذار باشد. اکنون آگهی‌هایی مثل کرم‌های ضدچروک صورت یا سرویس‌های تلفن هوشمند از شبکه کودک هم پخش می‌شود که پخش آن‌ها برای کودکان معنا ندارد و باید محدودیت‌هایی برای پخش چنین آگهی‌هایی در این شبکه وجود داشته باشد. اگرچه این پیگیری‌ها هزینه‌های سنگینی برای شبکه داشته است، ولی ما حتی از خانواده‌ها خواسته ایم اعتراض‌ها و نکات شان را به سامانه 162 صداوسیما اعلام کنند، همچنین شورای نظارت بر صداوسیما وارد عمل شده است و یک مرکز نظارت بر صداوسیما وجود دارد که از آن‌ها هم خواسته ایم گزارش‌های دقیق تری در این زمینه ارایه دهند و امیدواریم نوعی تلاش جمعی صورت بگیرد که تربیت کودکان فدای درآمد‌های بازرگانی نشود.
*چند اتفاق ناراحت کننده اجتماعی در یک سال اخیر رخ داده که باعث حساسیت رسانه‌ها و مردم شده است. آیا شما برنامه‌های آموزشی برای کودکان برای حفاظت از جسم و حریم خصوصی خود دارید؟
– این برنامه یک سال است روی آنتن است.
*چه برنامه ای؟
– همین که شما به صراحت متوجه نبودید که کدام برنامه این آموزش‌ها را ارایه می‌دهد از سیاست‌های این آموزش‌ها بوده است.
*یعنی نباید این مسایل را به صراحت آموزش داد؟
– بحث امنیت اخلاقی برای کودکان مساله‌ای کلیدی است و با خدشه دار شدن این امنیت گاهی یک زندگی از دست می‌رود. هرچند این موارد درصد کمی دارد، اما همان درصد کم را هم ما غیرقابل قبول می‌دانیم. اولین مساله در پرداخت به مساله امنیت اخلاقی این است که چگونه به کودکان آموزش‌ها را ارایه کنیم که هم امنیت اخلاقی آن‌ها افزایش یابد و هم دچار ترس نشوند، چون برهم زدن امنیت روانی نیز یک ملاحظه اساسی است به طور مثال اگر به کودک به نوعی از حضور دزد‌ها در جامعه خبر دهیم که دچار ترس شود ممکن است شب در منزل خودش هم خوابش نبرد درحالیکه ممکن است درصد کمی از کودکان باشند که دزد شب وارد منزل آن‌ها می‌شود. ما هم در آموزش‌های خود هیچ گاه به صراحت بیان نکرده ایم که قرار است در بحث امنیت اخلاقی نکاتی را آموزش دهیم.
نکته دیگر این است که در این حوزه آموزش‌های تکمیلی و اساسی را خود خانواده باید ارایه دهد و رسانه همگانی تا حدی می‌تواند وارد این آموزش‌ها شود به ویژه رسانه‌ها اصلا نمی‌توانند برای کمک به کودکان آسیب دیده ورود کنند و اتفاقا باید تیمی از کارشناسان و روانشناسان با حمایت خانواده تشکیل شود تا چنین کودکی را به زندگی برگرداند و احیایش کند. رسانه‌ها باید در این زمینه مهارت‌های «خود مدیریتی» را آموزش دهند که اولین آن‌ها مهارت «نه گفتن» است تا ما بتوانیم به مسایلی که برایمان ناخوشایند است نه بگوییم. همین مهارت در اعتیاد و بسیاری از معضلات اجتماعی دیگر نیز اهمیت دارد. نکته سوم شناخت اندام‌های بدن و تفکیک اندام‌های خصوصی و عمومی برای کودکان است و نکته بعدی شناخت افراد مورد اعتماد است.
معمولا آسیب وقتی پیش می‌آید که خردسال و کودک آموزش ندیده است که چه کسانی محرم رازهایش محسوب می‌شود و یک اتفاق ناخوشایند را به بزرگترانش گزارش نمی‌دهد.
*و همه این‌ها در برنامه‌ها آموزش داده می‌شود؟ البته ما به صورت کلی در برنامه‌ها دیده ایم که به بچه‌ها گفته می‌شود که نه گفتن را بلد باشند و یا بعضی مسایل دیگر، اما نباید بیشتر وارد جزییات شد؟ به طور مثال یکی از شبکه‌های ماهواره‌ای آموزش‌هایی در این زمینه دارد که بازتاب‌هایی هم داشته است درحالیکه همین شبکه سریال‌هایی را نمایش می‌دهد که کاملا متناقض با این آموزش هاست.
– بله این مسایل به تدریج و طی یک سال در برنامه‌ای مثل «مامان گلی» آموزش داده می‌شود. ما باید بین شیادی رسانه‌ای و تربیت تفاوت قایل شویم، کاری که گروه تلویزیونی جم انجام می‌دهد شیادی است. این درست نیست که یک شبکه تلویزیونی حیازدایی و تحریک جنسی انجام دهد و بعد که مشکل بوجود آمد به صراحت آموزش‌هایی دهد که باید به شکل خصوصی انجام شود. درواقع آن‌ها یک خرابکاری بزرگ را با یک خرابکاری بزرگتر می‌پوشانند.
بعضی از این آموزش‌ها باید به طور خصوصی در اختیار پدر و مادر‌ها باشد تا خودشان به بچه‌ها یاد بدهند. مهارت‌های عمومی تری هم هست که باید توسط بزرگتر‌ها یاد گرفته شود به طور مثال خیلی وقت‌ها خانواده‌ها در مواجهه با این مشکلات کودک را قضاوت می‌کنند درحالیکه باید مثل یک حامی کنار او قرار بگیرند.
در محصولات رسانه ای، نحوه عرضه و بستر این عرضه بسیار اهمیت دارد. یکی از مشکلات ما بلوغ جنسی زودرس در کودک است و امثال آموزش‌های شبکه جم که به بهانه آموزش صورت می‌گیرد موجب بلوغ زودرس می‌شود، اما ما در شبکه کودک آموزش‌های متناسب سنین کودک را ارایه می‌کنیم به طور مثال به بچه‌ها یاد می‌دهیم که رازهایشان را به پدر و مادرهایشان بگویند و اتفاقا از پدر و مادر‌ها بازخورد‌های مثبتی هم گرفته ایم. این کار یک سال است که شروع شده و ما این مسیر را با همراهی کارشناسان و روانشناسان ادامه می‌دهیم.
*دورنمای شما برای شبکه کودک چیست؟
– مهمترین رویکرد ما در شبکه کودک تربیت محوری است و اینکه تلاش کنیم به سمت یک رسانه مربی حرکت کنیم. به نظرم حدود 2 سال و چند ماهی که از تاسیس این شبکه گذشته، گواه این تجربه است که ما توانسته ایم مخاطبمان را سرگرم کنیم و برایش جذاب باشیم و از طرف دیگر دانسته‌های خود را به او انتقال دهیم، اما نکته دیگر این است که تماشای زیاد تلویزیون دیگر مهارت‌های کودک از جمله کتابخوانی را کاهش می‌دهد و اگر روزی برسد که کودک ایرانی روزی یک ساعت تلویزیون ببیند ایده آل ماست.
بزرگترین خطا این است که خانواده به دلیل اعتمادی که به شبکه کودک دارد بچه را از سر خود باز کرده و او را جلوی تلویزیون بگذارد. ما مثل یک آشپز محصولات مختلفی را برای بچه‌ها تولید می‌کنیم و فهرست متنوعی داریم، اما انتخاب این‌ها توسط خانواده و خود بچه‌ها صورت می‌گیرد و خانواده نباید اجازه دهد با تنوع این لیست بچه‌ها بیشتر برنامه ببینند. ما اکنون 10 برنامه داریم که بیش از 50 درصد بیننده دارد که در تاریخ تلویزیون این میزان محبوبیت برنامه‌های کودک سابقه نداشته است، اما همانطور که گفته شد نباید باعث شود تعداد ساعت تماشای تلویزیون افزایش پیدا کند، زیرا این امر باعث نگرانی ما می‌شود.
