دکتر ناصر رضایی‌پور؛ دستیار دکترای تخصصی طب سنتی ایران در دانشگاه شاهد
بنابر رای دانشمندان خرد پیشه پزشکی پارسی، برای دستیابی به تندرستی باید به شش اصل بنیادین توجه داشت: نکویی آب و هوا، درست خوردن و درست آشامیدن، فعالیت بدنی و استراحت مناسب، خواب و بیداری به جا، شرایط روحی خوب و حفظ مواد لازم و دفع مواد زائد.
در این میان، همه حکما بر اهمیت اصول تغذیه تاکید کرده‌اند چرا که از سویی انسان همیشه و مدام با تغذیه مرتبط است و از سوی دیگر، می‌تواند با اراده و خواست خود، آن را تدبیر کند.
«اعراض نفسانی» یا حالات روحی و روانی نیز در شرایط جسمانی آدمی نقشی برجسته و بایسته دارند تا جایی که جناب سیداسماعیل جرجانی، آنها را – به جهت سرعت و شدت اثر بر بدن – از «خوردن و آشامیدن» هم مهم‌تر می‌دارد.
تأمین تندرستی
امروزه، اهمیت پاک شدن بدن از فضولات و تنظیم تعادل میان جذب و دفع مواد در جهت تامین تندرستی نیز بر کسی پوشیده نیست و این اصل، یعنی «احتباس و استفراغ»، مورد تاکید پزشکان پارسی نیز بوده و هست.
نگاهی ساده به روش زیست رمضانی، بر ما روشن می‌سازد که این هر سه پایه تندرستی، و به میزان کمتری، دو اصل «حرکت و سکون» و «خواب و بیداری» در این ماه، الگوی زندگی قرار می‌گیرند و همین جهت است که روزه‌داری را باید سبک «نکو زیستن برای تندرست ماندن» دانست.
در هنگام گرسنگی و تشنگی، به ویژه در فصل تابستان که از یک سو، طول زمان روزه و از سوی دیگر، گرمای هوا بدن ما را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد، بدن انسان دچار کم‌آبی و کاهش قند خون می‌شود و به مرحله سوخت و ساز، چربی‌ها وارد می گردد.
در نتیجه این تغییرات، ممکن است احساس ضعف، بی‌حالی، کم‌حوصلگی، بوی بد دهان، تغییرات روحی و روانی و تغییر در برخی عملکردهای مغزی ایجاد شود.
این تغییرات به ویژه در روزهای آغازین ماه مبارک رمضان و همچنین در افرادی که عادت به پرخوری و پرنوشی دارند، نمود شدیدتری خواهد داشت.
آثار مثبت جسمانی روزه
اما از سوی دیگر، حداقل آثار مثبت جسمانی روزه را می‌توان رفع پُری (امتلاء) دستگاه گوارش و عروق، به علت کاهش تولید اخلاط خام و همچنین خلط خون (دم) دانست.
اهمیت این موضوع آنجا معلوم می‌شود که بدانیم بسیاری از بیماریهای مهم، شایع و ناتوان کننده زمانه ما، مانند پرفشاری خون، قند و چربی خون بالا، نقرس، برخی مشکلات قلبی- عروقی، چاقی‌ها و... ناشی از همین «امتلاء» هستند.
پس یادمان باشد که فلسفه طبی روزه‌داری، تحمل کمی گرسنگی و تشنگی است و نباید آن قدر بخوریم و بیاشامیم که خدای نکرده گرسنه یا تشنه نشویم! در یک روزه‌داری مناسب، توقع داریم بسیاری از افراد، دست‌کم نیم تا یک و نیم کیلو کاهش وزن داشته باشند.
روزه‌داری یک تدبیر درمانی است و مثلا بیش از هر داروی ضدچاقی، چربی‌سوز و... موجب دفع رطوبت‌های زائد بدن و کاهش وزن و سایز و معتدل شدن مزاج بدن می‌شود. نشانه‌های این اعتدال را می‌توان به صورت کاهش سنگینی و لختی بدن و بازگشت به سلامتی مشاهده کرد.
بیشترین فایده روزه‌داری متوجه دارندگان مزاج سرد و تر است؛ افرادی که ممکن است چندتایی از این علائم را داشته باشند: تنبلی در کار، لختی و سکون، زود چاق شدن، پرخوابی و خواب‌آ‌لودگی، تشنگی کم، خستگی و کسالت، برخی مشکلات گوارشی، سفیدی رنگ پوست، موهای تنک و کم‌رشد و...
قوانین پایه‌ای درست خوردن و درست آشامیدن، باید به طور ویژه در طول رمضان مورد توجه باشند؛
باید فقط در زمان گرسنگی واقعی شروع به خوردن کنیم و پیش از سیر شدن دست از خوردن بکشیم؛
حتما ساده بخوریم و از مصرف خوردنی‌های مختلف، پشت‌سر هم خودداری کنیم؛
از خوردن سالاد، ماست، ترشی‌های زیاد و نوشیدنی‌های مختلف در کنار غذای اصلی پرهیز کنیم و تا جای ممکن از زیتون، هویج پخته و سبزی خوردن استفاده کنیم، مگر آنکه منع پزشکی خاص یا توصیه ویژه‌ای داشته باشیم، و اینکه یادمان باشد که خوردنی‌هایی چون شله‌زرد، شیربرنج، حلوا، ارده و... یک وعده غذایی هستند و بهتر است از زیاد خوردن آنها در کنار دیگر غذاها پرهیز کنیم.
روزه باید کامل باشد!
روزه داری، تنها یک فرایند جسمانی نیست؛ خوب دیدن، خوب شنیدن و خوب گفتن نیز ابعاد دیگری از روزه‌داری‌اند که در آموزه‌های دینی نیز مورد توجه بسیار واقع شده‌اند.
بدون تردید، امروزه کنترل ورودی‌های فکر و ذهن در تامین تندرستی و کاهش رنج‌ها و بیماریهای بشر بسیار مهم است.
اما امروزه زیاد و با صدای بلند حرف می‌زنیم و بیش از حد تعادل و نیاز، از گوش‌ها، چشم‌ها و زبان خود استفاده می‌کنیم.
لازم است کمتر صحبت کنیم و تمرین سکوت داشته باشیم، هرجا می‌شود چشم‌ها را ببندیم، از شنیدن حرف‌ها و موسیقی‌های غیرضروری به ویژه اگر حاوی انرژی‌ها و موضوعات منفی باشند، پرهیز کنیم و برای ساحت جسمانی و روحانی خود احترام قائل شویم و به هر چیزی اجازه ورود به حریم ذهن و فکر و جسم خود را ندهیم.
باید از خشم، اندوه، تاثر، گشت‌وگذارهای بی‌دلیل و طولانی در اینترنت، تماشای مداوم تلویزیون و فیلم‌های مختلف و دنبال کردن اطلاعات و اخبار حجیم و ناکارآمد در روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها و رادیو و تلویزیون بپرهیزیم.
خلاصه اینکه باید برای اخبار و خطورات ذهنی گمرکی بگذاریم که نام آن را می‌توان «روزه اخبار» گذاشت. روزی 30-15 دقیقه خلوت داشتن با خود و حذف ورودی‌های مختلف و توجه به منبع لایزال فیض الهی، که در دین هم به صورت عبادت پنهان و در خلوت دیده شده است، در این راستا قابل توصیه است.
این زمان را در روزهای تعطیل می‌توان تا 2-1 ساعت افزایش داد. زمان «روزه اخبار» را می‌توان به تدریج افزایش داد تا به مرور موجب مدیریت ذهنی خوبی شود.
