مقدمه
کشور ما علی رغم بهره مندی از منابع و امکانات غنی با مسائل و مشکلاتی روبه رو است. رهبر معظم انقلاب در دیدارهای مختلف راهکارهایی را برای مقابله با مسائل و مشکلات اقتصادی کشور و بهبود وضع معیشت مردم ارائه کرده اند. ایشان معتقدند حل مشکلات از جمله مشکلات اقتصادی کشور در گرو تقویت تولید داخلی و عمل به سیاست های اقتصاد مقاومتی می باشد. از این رو در این نوشته سعی شده است تولید داخلی و ارکان آن در کلام مقام معظم رهبری تبیین شود.
راه کارهای حل مشکلات اقتصادی کشور در بیان مقام معظم رهبری
الف: حل مشکلات کشو، نیازمند اقدام عملی است. ب: حل مشکلات کشور، در درون کشور و با تقویت تولید داخلی صورت می گیرد. «مشکلاتی که وجود دارد اولاً با گفتن و حرف زدن حل نمی شود؛ اقدام و ابتکار و عمل لازم است. ثانیاً [حل ] مشکلات مجموعه اقتصادی کشور را در درون کشور باید پیدا کرد؛ ستون فقرات هم عبارت است از تولید؛ ستون فقرات اقتصاد مقاومتی که ما عرض کردیم، عبارت است از تقویت تولید داخلی...».[1]
تحریم دشمنان بر علیه ملت ما کارساز نیست
ذیلاً به برخی پیشرفت های چشمگیر کشور اشاره می شود. این پیشرفت ها نشان از آن دارد که تحریم دشمنان کارساز نیست. پیشرفت در صنایع نظامی؛ علوم زیستی، زیست فناوری؛ فناوری نانو؛ صنایع دانش بنیان؛ سدسازی؛ مسائل هسته ای.
«ممکن است بعضی بگویند این مسأله تولید که شما تکرار می کنید -و ما همیشه مرتباً تکیه می کنیم روی مسأله تولید، هم در اظهارات عمومی، هم در جلسات با مسئولان - لوازمی دارد؛ با وضع کنونی که تحریم هست و فشارهای بین المللی هست، رونق تولید و تقویت تولید تحقق پیدا نخواهد کرد. بنده انکار نمی کنم که این تحریمهای ظالمانه ای که دشمنان ملت ایران و دشمنان انقلاب بر ملت ایران تحمیل کرده اند تأثیر دارد؛ بلاشک بی تأثیر نیست، منتها این را من انکار می کنم که این تحریم ها بتواند جلوی یک تلاش عمومی سازمان یافته برنامه ریزی شده برای رونق تولید را بگیرد؛ این را من قبول ندارم. بنده نگاه می کنم به سطح کشور، می بینم در بخش های مختلفی که اتفاقاً در بعضی از این بخش ها فشار دشمنان و تحریم و امثال ذلک شدیدتر هم بوده است، به خاطر همت مسئولان و کارگران و جوانان علاقمند، تولید پیش رفته است. این را من دارم مشاهده می کنم و می بینم؛ جلوی چشم همه است. فرض بفرمایید در زمینه صنایع نظامی؛ شما امروز را مقایسه کنید با پانزده سال قبل یا بیست سال قبل یا حتی ده سال قبل، می بینید ما پیشرفت های شگرفی داشتیم؛ پیشرفت های عجیب و غریبی داشتیم در زمینه تولید نظامی. این در حالی است که تحریم های دشمنان در خصوص مسائل نظامی شدیدتر است؛ مالِ امسال و پارسال هم نیست؛ از خیلی قبل ها چنین تحریم هایی -با فشار زیاد - وجود داشته است اما ما پیشرفت کردیم. یا در زمینه علوم زیستی، زیست فناوری، ما پیشرفت های زیادی کردیم؛ درحالی که همان محدودیتها، همان تحریمها وجود داشته است. حتی در بعضی از دانشگاه های معروف دنیا به دانشجوی ایرانی اجازه نمی دادند که در این رشته ها درس بخواند، تحقیق کند، پیشرفت کند، درعین حال کشور در این علوم پیشرفت های بسیار برجسته و نمایانی کرده است که این را همه مشاهده می کنند. کسانی که اهل اطلاعند و مایلند اطلاع داشته باشند، چیزهای محرمانه ای نیست؛ اینها را می توانند اطلاع پیدا کنند. یا در بعضی از علوم نو مثل فناوری نانو -که اینها جزو فناوری های جدید دنیا است - هیچ کس در دنیا به ما در این زمینه ها کمک نمی کند و کمک نکرده است، بعد از این هم کمک نخواهند کرد ما جلو هستیم؛ عناصر ما، جوان های ما، محققین ما، دانشمندان ما در این زمینه ها دارند کار می کنند، تلاش می کنند، پیشرفتهای چشمگیری پیدا کرده اند. فرض بفرمایید در صنایع دانش بنیان؛ که در همین حسینیه نمایشگاهی برگزار کردند.[2] و بنده با جوانان علاقه مند به این کار و بخشهای مختلف شرکتهای دانش بنیان از نزدیک آشنا شدم -البته گزارش داشتم، اطلاع داشتم منتها از نزدیک هم با اینها آشنا شدیم - دارند کار می کنند، دارند تلاش می کنند، دارند پیش می روند. امروز ما در زمینه شرکت های دانش بنیان [نسبت] به ده سال پیش و پانزده سال پیش خیلی پیشرفت کرده ایم؛ اینها همه در حال تحریم اتفاق افتاده است. بله، اگر تحریم ظالمانه دشمنان وجود نداشت، ممکن بود ما در همین زمینه ها بیشتر پیش برویم -این را انکار نمی کنیم - البته ممکن هم بود که بی توجهی کنیم، نگاه نکنیم به نیازهای کشور و از پول نفت و واردات و امثال این چیزها به اموری بپردازیم که پیشرفتِ تولید را برای کشور به وجود نیاورد؛ این هم ممکن بود. یک مقدار واقعاً باید به این توجه کنیم که یک مقدار از پیشرفت های ما بر اثر منع از بیرون بوده است؛ این را باید قدر بدانیم؛ ندادند، مجبور شدیم خودمان اقدام کنیم. وقتی راه واردات بی رویه باز بشود و هر چه خواستید بیاورید، سهل گراییِ انسان، انسان را می کشاند به سمت تنبلی، بیکارگی. این هم یک طرف قضیه است. بنابراین بنده تکیه ای که روی مسأله تولید می کنم، نبایستی پاسخ داده بشود که تولید در شرایط تحریمِ سفت و سخت ممکن نیست؛ نه، ممکن است. هر کاری که شما تصمیم بگیرید انجام بدهید، همت کنید، نیروهایتان را بیاورید در صحنه، از خدای متعال هم کمک بخواهید، هدایت بخواهید، شدنی است؛ این را ما امتحان کردیم.
ما الان در برخی از صنایع در کشور در دنیا حرف اول را می زنیم؛ فرض کنید در سد سازی. چه کسی در دنیا به ما کمک کرد که ما بتوانیم در سدسازی به این نقطه برسیم؟ امروز کشور ایران جزو کشورهای پیشرو در امر سدسازی است. سدهایی که در بعضی از کشورهای دیگر با خرجهای خیلی زیاد بعضی از شرکت های غربی و امثال اینها می آیند درست می کنند، اگر در اختیار جوان های ایرانی باشد، همان را شاید خیلی بهتر، با قیمت های ارزان تر درمی آورند؛ این کاری است که ما پیشرفت کردیم. چه کسی به ما کمک کرد در این سالهای متمادی؟ در همین زمینه مسائل هسته ای همین جور است؛ در مسائل گوناگون دیگر همین جور است».[3]
تقویت تولید داخلی راه حل تمامی مشکلات
یکی از مهم ترین مشکلات کشور مشکلات اقتصادی می باشد. مشکلات اقتصادی با توجه به منابع و امکانات داخل کشور و تقویت تولید داخلی حل می شود. به عبارت دیگر تقویت تولید داخلی علاوه بر اینکه تمامی مشکلات کشور از جمله مشکلات اقتصادی را حل می کند، موجبات عزت و بی نیازی کشور را در تمامی حوزه ها فراهم می نماید.
«بنده معتقدم مشکلات اقتصادی کشور که از جمله مهمترین آنها مسائل کارگری است، مسأله معیشت است، مسأله بیکار شدن کارگران [است ] -که گزارشهایی می رسد و انسان می بیند این گزارش ها را - اگر به مسأله تولید توجه بشود، حل خواهد شد. اشتغال ایجاد می کند، احساس عزت ایجاد می کند، احساس بی نیازی ایجاد می کند. وقتی یک کشوری متکی به نیروی داخلی خودش شد، احساس استغنا خواهد کرد. ممکن است انسان ده مسأله را هم با دنیا بخواهد حل کند، اما فرق می کند حل کردن مسأله، رفتن پشت میز مذاکره، وقتی شما احساس قدرت می کنید یا احساس ضعف می کنید. آدم وقتی احساس قدرت می کند، یک جور مذاکره می کند، وقتی احساس ضعف و احتیاج می کند، یک جور مذاکره می کند. اگر ساخت داخلیِ قدرت در کشور در همه زمینه ها از جمله و بخصوص در زمینه اقتصادی، ساخت مستحکمی باشد، همه مسائل را با طرف های گوناگون می شود مذاکره کرد؛ انسان منتها از موضع قدرت مذاکره می کند، نه از موضع نیاز، نه از موضع احتیاج که زبان دشمن را دراز کند، دائم شرط و شروط بگذارد، دائم حرف بی ربط و مفت بزند؛ بنده علاج را در این می بینم. من می گویم -روز اول سال هم این را گفتم - همه بایستی همه همت شان را در بخشهای مختلف و گوناگون برای مسأله تولید صرف کنند».[4]
ارکان تقویت و ترویج تولید داخلی
1- سرمایه گذاری برای تولید
«سرمایه گذار و کسانی که امکان دارند، بایستی سرمایه گذاری کنند. بنده می شناختم افرادی را که می توانستند پولشان را ببرند در بخشهای پردرآمدی که غیر تولیدی است صرف کنند، نکردند؛ گفتند نمی کنیم؛ می خواهیم به کشور خدمت کنیم؛ آمدند در تولید سرمایه گذاری کردند، با سود کمتر، درآمد کمتر؛ برای خاطر اینکه فهمیدند کشور احتیاج دارد؛ خب، این عبادت است. سرمایه گذاری که فکر نیاز کشور را می کند و پول را نمی برد در راه دلالی و کارهای پردرآمد و مضر برای کشور صرف کند و می آید صرف می کند در سرمایه گذاری، این کارش حسنه است، بنابراین سرمایه گذار نقش دارد».[5]
2- انجام کار متقن و محکم در مسائل گوناگون کاری
«کارگر درستکار نقش دارد. کارگری که سختی های کار را تحمل می کند -کار سخت است دیگر؛ کار جسمانی یکی از امور سخت در زندگی است - کارگری که عمر خود را، وقت خود را، نیروی خود را صرف می کند تا کار را تمیز از آب دربیاورد، دارد عبادت می کند؛ این حسنه است. این روایت را از قول پیغمبر اکرم نقل کرده ام که: رَحِمَ اللهُ اِمرَأً عَمِلَ عَمَلاً فَاَتقَنَه؛[6] رحمت خدا بر آن آدمی که کاری را که انجام می دهد، محکم کاری می کند؛ چه در کار صنعتی، چه در کار کشاورزی، چه در مسائل گوناگون کارگری؛ وقتی کار متقن و محکم کاری شد، محصولْ تمیز از آب درمی آید، محکم از آب درمی آید. این هم نقش کارگر. این هم می شود عبادت».[7]
3- مصرف کننده تولیدات داخل
«مصرف کننده با انصاف، مصرف کننده با وجدان هم می تواند همین جور به تولید کشور کمک کند؛ دنبال اسم و رسم نروند، دنبال بِرَند نروند -این حرفی که حالا مرتب تکرار می کنند: بِرَند، بِرَند - دنبال مارک نروند؛ دنبال مصلحت بروند. مصلحت کشور، مصرف تولید داخلی است، کمک به کارگر ایرانی است. بعضی ها هستند حتی حاضرند به نفع کارگر هم شعار بدهند، رگ گردن را هم درشت کنند و شعار بدهند، اما در عمل به کارگر ایرانی لگد بزنند. لگد زدن به کارگر ایرانی این است که انسان جنس مصنوع این کارگر را مورد استفاده قرار ندهد و برود مشابه این را از خارج بگیرد؛ گاهی هم به قیمت های گران تر! ما در برخی از صنایع در کشورمان جزو پیشروان دنیاییم، [اما] در همان چیزها، می روند از بیرون چیزهایی را برمی دارند و به داخل می آورند. و این وظیفه همه است؛ از جمله وظیفه دولت. وزیر محترم کار اینجا حضور دارند؛ من خواهش می کنم در دولت مطرح کنید، اصرار کنید، پافشاری کنید که اشیائی که جزو مصارف دولتی است، مطلقاً از خارج نیاید. این یک قلم عمده است، یک قلم بزرگ است؛ چون دولت با دامنه وسیعی که دارد، مصرف کننده درجه یک است. نگویند که ما فلان چیز را می خواهیم، الان لازم داریم، تولید داخلی اش نیست، ناچاریم از بیرون بیاوریم. خب، شما مگر برنامه ریزی ندارید؟ شما که امروز احتیاج دارید، چرا امروز می گویید؟ می خواستید دو سال پیش بگویید تا تولیدکننده داخلی فرصت داشته باشد برنامه ریزی کند، بسازد، امتحان کند، تجربه کند تا امروز دست شما برسد. اینها مسائل مهمی است؛ اینها مسائل کوچکی نیست. دولت تصمیم بگیرد در هیچ یک از چیزهایی که مصرف می کند، از قلم و کاغذ روی میز گرفته تا ساختمان سازی تا بقیه چیزها، هر آنچه در داخل قابل تولید است، خودش را از خارج ممنوع کند، بر خودش حرام کند. آسان گرایی و سهل گرایی -سهل گرایی آن روی خوبِ قضیه است - و خدای نکرده سوء استفاده؛ جلوی اینها را بایستی مسئولین دولتی بگیرند. و ما این را هم تجربه کردیم، امتحان کردیم و یک جاهایی دیدیم. یک وقتی یک کاری انجام می گرفت -مال سالها پیش است - یک چیزی داشتند می ساختند، بنده مسئولین آنجا را خواستم و به آنها گفتم که در این کاری که دارید می کنید، سعی کنید هیچ قلم خارجی به کار نبرید؛ آنها هم قول دادند، مردانه هم عمل کردند. در آخر که ما گزارش گرفتیم و تحقیق کردیم، معلوم شد حدود 98 درصد از مصالح اینجا را توانسته اند از داخل تهیه کنند؛ یکی دو درصد چیزهایی بوده که در داخل وجود نداشته است و از خارج آورده اند. خب، می شود این کارها را کرد. پس مصرف کننده هم یکی از ارکان تقویت و ترویج تولید داخلی است».[8]
4- مبارزه با قاچاق
«یکی دیگر از ارکان، دستگاه مبارزه با قاچاق است. مسأله مبارزه با قاچاق را این همه ما تأکید کردیم؛ دولت های مختلف از سال ها پیش همین طور مرتب آمده اند رفته اند؛ خب، این کار یک کاری است که باید تحقق پیدا کند و این هم ممکن است؛ نگویند نمی شود، کاملاً می شود؛ جلوی قاچاق را به طور قاطع بگیرند. بنده یک وقتی گفتم فقط سرِ مرز دنبال قاچاق نروید؛ میلیاردها دلار امروز در داخل کشور -که حالا من چون رقم دقیقش را مختلف می گویند، نمی توانم معین بکنم که چقدر؛ اما رقمهای گزافی گفته می شود - دارد صرف جنس قاچاق می شود. قاچاق را از لب مرز و از پیش از مرز تا داخل مغازه دنبال کنید. این، یک قلم بسیار مهم است؛ یک کار بسیار مهم است. و آن کسانی که این کار را بکنند، آنها هم دارند مجاهدت می کنند، آنها هم دارند عبادت می کنند؛ این هم حسنه است».[9]
5- جلوگیری از آسیب زدن واردات به تولید داخلی
«یک رکن دیگر، دستگاه های متولی وارداتند. این دستگاه ها هم بایستی نگاه کنند. بعضی از چیزها هست که در اختیار دولت نیست؛ بخش خصوصی فعالیت می کند و چاره ای هم نیست، لکن دستگاه های دولتی می توانند با نظارت هدایت کنند؛ کاری بکنند که مسأله واردات به تولید داخلی لطمه نزند».[10]
6- تبلیغ مصرف کالای داخلی توسط دستگاه های تبلیغی و رسانه ها
«یکی هم مسأله مسئولیت دستگاه های تبلیغی و رسانه ها است. رسانه ها هم همین جور؛ صدا و سیما، دیگران، بایستی روی مسأله مصرف داخلی و تولید داخلی به معنای واقعی کلمه کار کنند؛ اینها تأثیر می گذارد».[11]
7- ثبات قوانین اقتصادی در مجلس
«یک مسأله مسأله ثبات در قوانین است که این به عهده مجلس است. مراقب باشند مدام قوانین مربوط به مسائل اقتصادی از جمله مسائل مربوط به کار را هر روز عوض و بدل نکنند که بشود آن کسانی که می خواهند برنامه ریزی کنند، برنامه ریزی کنند».[12]
8- فرهنگ سازی توسط متولیان فرهنگی در نکوهش بیکاری و فرار از کار سخت
«بهر حال متولیان فرهنگی کشور در نکوهش بیکاری و کم کاری و فرار از کار سخت، برای کار فرهنگی برنامه ریزی کنند. آقاجان! کار سخت را باید قبول کرد. اگر کار سخت را ما به خودمان تحمیل نکنیم، قبول نکنیم، به جایی نمی رسیم؛ فقط دنبال کار آسان که نمی شود رفت؛ باید انسان کار سخت را قبول کند؛ در هر جایی که هست. آن کسانی که توانستند در صنعت، در فناوری، در مسائل علمی به اوج برسند، کارهای سخت را بر خودشان تحمیل کردند. این، فرهنگ سازی لازم دارد. اینکه فقط دنبال کارهای آسان باشیم، کار پیش نمی رود».[13]
9- اقدام عملی برای مبارزه با فساد
«متولیان مبارزه با فساد هم در این زمینه نقش دارند. حالا اسم فساد زیاد آورده می شود. حرف زدن راجع به فساد که فایده ای ندارد؛ با «دزد دزد» گفتن، دزد از دزدی دست برنمی دارد؛ باید رفت، وارد شد. مسئولان کشور، روزنامه که نیستند که راجع به فساد حرف می زنند. بله، روزنامه راجع به فساد ممکن است حرف بزند، من و شما که مسئول هستیم باید اقدام کنیم؛ حرف دیگر چیست؟ وارد بشوید؛ [اگر] بلدیم اقدام کنیم، جلوی فساد را به معنای واقعی کلمه بگیریم.
اینها وظایف ما است؛ اینها وظایف بخش های مختلف ما است. این علاج مشکل اقتصادی کشور است که مشکل اقتصادی کشور اگر بخواهد حل بشود، باید روی تولید متمرکز شد. همه به همین شکلی که عرض کردیم، مسئولیت دارند؛ البته بعضی مسئولیتها سنگین تر است، بعضی سبک تر است اما همه این جوری مسئولند. کلید حل مشکلات اقتصادی در لوزان و ژنو و نیویورک نیست؛ در داخل کشور است. همه تلاش کنند، همه همت کنند، ان شاءالله حل خواهد شد. ملت ایران و مسئولین کشور کارهای بزرگتری را در طول این سال ها انجام داده اند و شده است؛ مسأله تولید را هم می توانند حل کنند. دولت کنونی هم بحمدالله مشغول کار و علاقه مند [است ] و افراد مطلع در داخل دولت حضور دارند؛ تلاش کنند، کار کنند، دنبال کنند، ان شاءالله مشکلات را حل کنند».[14]
نتیجه گیری:
تشریح لوازم و ارکان تقویت تولید داخلی از سوی رهبری نشان از آن دارد که سیاست های اقتصاد مقاومتی که مورد تأکید ایشان است، محقق نشده است. لذا از مسئولین امر انتظار می رود برای محقق شدن این مهم اقدام عملی نمایند. مقام معظم رهبری از تقویت تولید داخلی به عنوان ستون فقرات اقتصاد مقاومتی نام می برد. لذا می بایست از راهکارهای رهبری در جهت تقویت تولید داخلی سود جست. تقویت تولید داخلی باعث می شود حتی تحریم های ظالمانه دشمنان تأثیری بر زندگی مردم نداشته باشد.
تأکید مقام معظم رهبری بر تقویت تولید داخلی به عنوان راهکار حل مشکلات اقتصادی کشور متوجه کسانی است که راهکار حل مشکلات کشور از جمله مشکلات اقتصادی را در توجه به بیرون و دول خارجی می دانند.
دیدگاه رهبری بر اینکه «وقتی یک کشوری متکی به نیروی داخلی خودش شد، احساس استغنا خواهد کرد»؛[15] باید مورد توجه مسئولان کشور، به ویژه مسئولان سیاست خارجی ایرانی قرار گیرد. از این رو انتظار می رود تیم مذاکره کننده ایرانی تمامی تلاش خود را بر حفظ عزت ایران اسلامی بگذارد و به هیچ وجه به خواسته های ظالمانه تیم مذاکره کننده غربی تن ندهند.
میزان تولیدات یک کشور به عنوان یکی از ارکان اقتصادی هر کشور به شمار می رود. از این رو خرید محصولات داخلی تولید شده در یک کشور موجبات دلگرمی تولید کنندگان داخلی و رونق بازارهای داخل کشور را فراهم می کند. لذا انتظار می رود تمامی افراد اعم از مردم و مسئولین برای کاهش و حل مشکلات اقتصادی کشور از خرید تمامی کالاهای خارجی که مشابه داخلی دارد؛ امتناع ورزند. بسیاری از کالاهای خارجی متناسب با شرایط خاص فرهنگی کشور سازنده می باشد. لذا مصرف چنین کالاهایی هویت فرهنگی افراد را تحت تأثیر قرار می دهد. خرید کالای داخلی ضمن اینکه باعث می شود از بسیاری از آسیب ها در امان بمانیم، موجبات تقویت فرهنگ و ارزش های اسلامی کشور را فراهم می نماید. از این رو می بایست به این مهم که در حل مشکلات کشور مفید تلقی می شود؛ توجه شود. مصرف تولیدات داخلی موجب شکوفایی ظرفیت های درونی اقتصاد کشور می شود. لذا می بایست شناسایی استعدادها و توانایی های نیروی داخلی و تقویت تولید داخلی مورد توجه مسئولین امر قرار گیرد.
پی نوشت ها
[1] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارگران سراسر کشور، 9 / 2 / 1394
[2] همان، 9 / 2 / 1394.
[3] اشاره به برگزاری نمایشگاه دستاوردهای فناوری نانو در حسینیه امام خمینی (ره)، 11 / 11 / 1393 در سایت پژوهشکده مجازی عفاف مطلبی با عنوان «فناوری نانو در فرمایشات رهبر معظم انقلاب» وجود دارد که به مهمترین نکات این دیدار اشاره شده است.
[4] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارگران سراسر کشور، 9 / 2 / 1394
[5] همان، 9 / 2 / 1394
[6] مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، ص 93، (با اندکی تفاوت).
[7] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارگران سراسر کشور، 9 / 2 / 1394
[8] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارگران سراسر کشور، 9 / 2 / 1394
[9] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارگران سراسر کشور، 9 / 2 / 1394
[10] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارگران سراسر کشور، 9 / 2 / 1394
[11] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارگران سراسر کشور، 9 / 2 / 1394
[12] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارگران سراسر کشور، 9 / 2 / 1394
[13] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارگران سراسر کشور، 9 / 2 / 1394
[14] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارگران سراسر کشور، 9 / 2 / 1394
[15] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارگران سراسر کشور، 9 / 2 / 1394
